تقویم‌ها گفتند | حمید طهماسبی بلداجی
۲۲ آوریل که امسال با سوم اردیبهشت مصادف شده، روز جهانی زمین پاک است؛ این روز قدمتی ۵۵ساله دارد. مناسبت این روز توسط «جان مک‌کانل»، فعال صلح، در سال ۱۹۶۹ در اجلاس یونسکو معرفی شد و توسط يک سناتور آمریکایی، به‌عنوان روزی برای پرداختن به مسائل محیط‌زیستی بنیان گذاشته و از سال ۱۹۷۰ آغاز شد. بسیاری از جوامع، هفتهٔ زمین را با آغاز روز زمین پاک جشن می‌گیرند و تمام هفته را به فعالیت‌های زیست‌محیطی اختصاص می‌دهند.
لازم‌به ذكر است که اين روز، قدیمی‌ترین مناسبت جهانی در حوزهٔ محیط‌زیست است که در تقویم سازمان ملل ثبت شده‌است. سازمان ملل هر سال با توجه به نظرسنجی‌های متعددی که در بین کارشناسان و کنشگران کشورهای عضو انجام می‌دهد، یک شعار کلیدی را برای این روز انتخاب می‌کند. موضوع روز زمین پاک در سال ۲۰۲۴ «سیاره در برابر پلاستیک» است و کنشگران خواستار کاهش ۶۰درصدی تولید پلاستیک تا سال ۲۰۴۰ شده‌اند؛ البته این ظاهراً هدفی آرمانی و رویایی دست‌نیافتنی است؛ اما به‌نظر می‌رسد جهانیان چاره‌ای جز اینکه در مسیر به‌وقوع‌پیوستن این رویا حرکت کنند، ندارند.
حال كه به اين روز و مناسبتش و مطالب مربوط‌به آن را پرداختيم، بياييد کمی خودمانی‌تر به اين روز بنگريم! به راستی اصلاً زمين چيست؟ بياييد ابتدا به‌‌جای آنكه به ضرورت پاک‌بودن آن بيانديشيم، به اين پرسش پاسخ دهيم!
اگر از فضای بيكران به زمين بنگريم، صرفاً يک نقطه با اندکی درخشندگی ديده‌ايم. اگر به آن نزدیک‌تر شويم، توده‌های سفيدرنگ و قسمت‌هایی آبی‌رنگ مشاهده مي‌كنيم؛ خب، آيا واقعاً زمين صرفاً همين كالبد مادی است؟ يا چیزهای دیگری نيز در آن جريان دارد! آيا زنده است و زندگی در آن جريان دارد؟ نمی‌دانم! پس بهتر است به آن نزديک‌تر شويم.
پس از عبور از جو زمين و نزدیک‌ترشدن به آن، ديگر صرفاً کالبدی مادی مشاهده نمی‌کنیم. دریاهای عظیمی به رنگ آبی آسمان می‌بینیم؛ درختانی به هزاران رنگ كه استوار در كنار هم قد برافراشته‌اند؛ پرندگانی با زیبایی هرچه تمام‌تر که هر كجا بخواهند آزادانه پرواز می‌کنند، گاه بر شاخهٔ درختی می‌نشینند و گاه بر سنگی سترگ، آوازه‌خوانی می‌کنند؛ آهوی کوچکی كه با برادران و خواهران خود در حال بازی‌گوشی است و در یک عصر دلنشين كه پرتوهای طلایی‌رنگ خورشيد، دشت سرسبز را درخشان كرده‌است، کمی آرام نمی‌نشیند و... . گويا جواب پرسشمان را يافتيم. گویی زندگی در جريان است؛ آن هم با هزار رنگ و نقش و نگار!
راستی! انسان؛ انسان هم می‌بینیم. موجودی كه با تمام جانداران و پدیده‌های ديگر همنشين است. خوشا به حالش! چه موهبتی دارد. انسانی كه خودش پر از زیبایی‌هاست و علاوه‌‌بر اين می‌تواند با بي‌شمار زيبایی ديگر هم عجين باشد. انسانی كه روی نیمکتی مي‌نشيند و با انسانی ديگر با قبلی آكنده از مهر، دوستی و عشق در حال صحبت‌کردن و خندیدن‌هایی از ته دل است. انسانی كه می‌تواند گل‌ها و درختان زیبایی را آبیاری كند، رشد آن‌ها را ببيند، هرروزه به زیبایی‌های آن‌ها خيره شود و لذت ببرد. انسانی كه اسبی را با خود به صحرا می‌برد و تاختنش را به تماشا می‌نشیند و... .
اما اين فقط یک روی سکهٔ رفتار انسان است؛ اين سكه، روی دیگری نيز دارد! انسانی كه به‌صورت گسترده به قطع درختان می‌پردازد. پسماندهای پلاستیکی كه ساليان سال مهمان ناخواندهٔ زمين خواهندبود را در طبيعت رها می‌کند. هزاران آلایندهٔ شیمیایی گازی را وارد هوا می‌کند؛ آلاینده‌هایی كه هم برای خودش نابودكننده است و هم برای ديگر جانداران. منابع متعدد موجود در دل زمين را استخراج كرده و به‌صورت افراطی مصرف می‌کند؛ بدون آنكه صرفه‌جویی کند و هزاران مورد ديگر كه خود بهتر می‌دانيد.
انسان روزبه‌روز در حال پيشرفت است و گویی اين پيشرفت توأم با نابودی طبيعت است. درواقع پيشرفت مساوی با نابودی طبيعت، معادله‌ای نانوشته است كه در زندگی انسان‌ها جريان دارد. انگار انسان و جامعه‌ای پيشرفته‌تر است كه بیشتر طبيعت را ويران می‌كند؛ غافل از اينكه پيشرفت تا جایی ادامه دارد كه طبیعتی باقی مانده باشد! نمی‌داند كه بدون طبيعت، پيشرفت معنایی ندارد. جالب است! انسانی كه اصالتش به همين طبيعت و زمين بازمی‌گردد، اصل خود را فراموش كرده و مقابل آن ايستاده‌است!
پس بياييد؛ بياييد حداقل در اين روز و به اين مناسبت پاک بينديشيم و از سر دوستی به زمين بنگريم و عمل كنيم. اين كار چندان دشوار نيست، فقط کافی است خواستار آن باشيم. بخواهيم كه وقتی قرار است به گشت‌و‌گزاری برويم، زباله‌های خود را در طبيعت رها نكنيم؛ آب را درست‌تر استفاده كنيم و پاسدار اين منبع اندک آب پاک باقی مانده باشيم؛ از وسايل حمل و نقل عمومی استفاده كنيم؛ جنگل‌های پوشيده از درخت را قطع نكنيم و با اهمال‌کاری باعث رسيدن خسارات سنگينی همچون آتش‌سوزی‌های گسترده نشويم و... .
آری، فقط كافی است پاک بينديشيم و عمل كنيم تا بتوانيم آن اُنس هميشگی با طبيعتی که ساليان سال است در آن زندگی می‌کنیم، دوباره برقرار كنيم. اُنسی كه بر روی زمين بی‌آب و علف و پر از زباله و آلودگی و سیاهی شكل نگرفته‌است؛ بلكه بر روی «زمينی پاک» جاری و برقرار است!
