شمارۀ ۱۰۰ | مصاحبه با برندگان مسابقۀ 3MT | ملیکا آبانگاه
اگر در بهار گذرتان به دانشکده افتاده باشد، حتماً چشمتان به بنرهای «مسابقۀ 3MT» خورده است. چگونگی شرکت در این مسابقه و مراحل آن نیز در شمارۀ 97 توسط دبیر این مسابقه توضیح داده شده است. در این شماره، به سراغ برندگان این رویداد رفتیم تا دربارۀ روند پیشبرد پروژه‌هایشان و چگونگی آماده‌سازی برای ارائه در این مسابقه صحبت کنیم. با توجه به اینکه این رویداد سال آینده نیز برگزار خواهد شد، آشنایی با این تجربیات می‌تواند برای شرکت‌کنندگان آینده بسیار مفید و الهام‌بخش باشد.
نفر دوم | فهیمه غلامشاهی
موضوع پروژۀ ما «طراحی سیستم ریزسیالی برای به دام‌انداختن سلول‌ها جهت تشکیل اسفروئید سرطانی» بود. من و هم‌گروهی‌ام، خانم «ذوالعلی»، به‌دلیل علاقه به گرایش زیست‌پزشکی، تصمیم داشتیم موضوعی انتخاب کنیم که در دنیای امروز مسئله‌ای مهم باشد و سرطان موضوعی بود که با راهنمایی‌های استاد راهنمایم خانم دکتر «سعادتمند»، تصمیم به مطالعه و پژوهش در این زمینه گرفتیم.
ما قصد داشتیم از یکی از معروف‌ترین نرم‌افزارهای «حوزۀ CFD»، نرم‌افزار «COMSOL»، برای شبیه‌سازی مسئلۀ خود استفاده کنیم؛ اما در نیمۀ راه متوجه شدیم که این نرم‌افزار به‌طور کامل نیازهای پروژۀ ما را برآورده نمی‌کند و نتایج آن از مقالات دور است. برای شبیه‌سازی این پروژه نیازمند نرم‌افزار پیشرفته‌تر و دقیق‌تری بودیم. پس از آن با جست‌وجوی فراوان، نرم‌افزار جدیدی یافتیم که کارکردن با آن چندان آسان نبود؛ اما برای رسیدن به نتیجه، تمام مسیر شبیه‌سازی را مجدد در این نرم‌افزار نیز پیش رفتیم که نتایج مناسب بودند.
من فکر می‌کنم دو عامل تأثیرگذار بودند؛ یکی اینکه ما از ابتدای پروژه تماماً با آن درگیر بودیم و به تمامی بخش‌های آن تسلط داشتیم. به‌گونه‌ای که دقیقاً می‌دانستیم باید در رابطه با کدام بخش‌ها صحبت کنیم و اصل مطلب را انتخاب کردیم. دیگری اینکه موضوع سرطان در دنیا بسیار حیاتی است و اگر یک پروژه در داوری، به‌عنوان یک پروژۀ کاربردی شناخته شود و به حل چالش‌های اساسی جهان بپردازد، می‌تواند تأثیرگذار باشد.
این مسابقه مانند مسابقه‌های دیگر هیجان به‌همراه دارد. به‌علاوه نحوۀ مدیریت زمان و نحوۀ انتخاب نکات کلیدیِ یک مبحث طولانی را به شرکت‌کننده می‌آموزد. همچنین به نظرم ارائۀ یک پروژۀ کاربردی، با بالا و پایین‌های فراوان و یک سال مطالعه و پژوهش، در سه دقیقه، می‌تواند نشان‌دهندۀ تسلط به موضوع باشد و این مورد در برابر استادان و مدیرانِ استارتاپ‌هایی که در مسابقه حضور دارند، می‌تواند زمینه‌ساز همکاری‌های جدید باشد. توصیۀ من به شرکت‌کنندگان آینده این است که بر پروژۀ خود کاملاً مسلط باشند و علاوه‌بر این سعی کنند در مسابقه بر چالش‌ها، نحوۀ رفع آن‌ها و نقاط مهم و کاربردی پروژه تأکید کنند و اهمیت پروژه خود را توضیح دهند.
چیزی که به خود ما در این مسیر کمک کرد، استمرار بود. به نظرم در ابتدا که دانشجویان کارشناسی شروع به مطالعه برای پروژه می‌کنند، باید به‌دنبال موضوعی تازه باشند. این موضوع ممکن است نیاز به مطالعۀ مقالات زیادی داشته باشد؛ اما در نهایت به آن‌ها کمک می‌کند چیزی را انتخاب کنند که پیش‌تر روی آن کار نشده است. همچنین در روند پژوهش چالش‌هایی به وجود می‌آید که رفع آن‌ها نیازمند صبر و حوصله فراوان است. استرس نداشته باشند و سعی کنند از تجربیات اساتید، هم‌رشته‌ای‌های سال‌های قبل‌تر و حتی محققان دیگر در سراسر جهان کمک بگیرند. از نظر من برای یک ارائۀ خوب، اعتمادبه‌نفس از همه‌چیز مهم‌تر است. تمرین، تکرار و ارائه برای دیگران نیز کمک‌کننده است. در نهایت فکر می‌کنم تسلط بر روند پژوهش و درگیرشدن با پروژه، باعث می‌شود یک ارائۀ بی‌نقص داشته باشید.
نفرات سوم | یاسمن پهلوان‌زاده و میثم اکبری‌لاله
انتخاب پروژۀ «ساخت و شبیه‌سازی دستگاه میکروفلوئیدی تحت فشار خلأ، برای اندازه‌گیری ویسکوزیته سیال»، به چند دلیل تصمیم هوشمندانه‌ای است. اول اینکه فناوری «میکروفلوئیدیک» در زمینه‌های مختلف علمی و صنعتی مانند بیوتکنولوژی، پزشکی و مهندسی شیمی کاربردهای فراوانی دارد و توسعۀ دستگاه‌های نوین در این حوزه، می‌تواند به پیشرفتهای چشمگیری منجر شود. ثانیاً اندازه‌گیری دقیق ویسکوزیتۀ سیالات برای صنایع مختلف از جمله نفت و گاز، داروسازی، مواد غذایی و... اهمیت حیاتی دارد و این پروژه می‌تواند نیازهای این صنایع را به‌خوبی برآورده سازد. چالش‌های فنی در طراحی و شبیه‌سازی چنین دستگاهی، فرصتی عالی برای رشد و توسعۀ مهارت‌های مهندسی فراهم می‌آورد و همچنین استفاده از فشار خلأ به‌عنوان روشی نوآورانه، دقت و کارایی اندازه‌گیری‌ها را بهبود می‌بخشد.
از منظر عملیاتی، دستگاه‌های میکروفلوئیدی معمولاً هزینه‌های کمتری نسبت به دستگاه‌های ماکرو مقیاس دارند و آزمایش‌ها را با مصرف مواد کمتر و در زمان کوتاه‌تر انجام می‌دهند که منجر به صرفه‌جویی در منابع و افزایش بهره‌وری می‌شود. همچنین این پروژه فرصتی برای توسعۀ مهارت‌های عملی، شبیه‌سازی، کسب تجربه‌‌های ارزشمند در زمینۀ پژوهش و توسعۀ فناوری فراهم می‌کند. ازلحاظ تجاری دستگاه‌های میکروفلوئیدی نوآورانه، دارای پتانسیل بالایی برای تجاری‌سازی و ورود به بازار هستند و این پروژه می‌تواند فرصت‌های جدیدی برای کارآفرینی و توسعۀ کسب‌وکار ایجاد کند. بنابراین، تصمیم به کار روی این پروژه، گامی مؤثر در مسیر توسعۀ علمی، فنی و حرفه‌ای به شمار می‌رود.
یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها در سیستم میکروفلوئیدیک، کارکردن با حجم‌های بسیار کوچک مایعات (در مقیاس نانو و میکرو) است و نیازمند ابزارها و تجهیزات بسیار دقیقی است که می‌توانند این مقادیر کوچک را با دقت بالا کنترل کنند. همچنین انتخاب مواد مناسب برای ساخت دستگاه‌های میکروفلوئیدیک و ایجاد ساختارهای پیچیده در مقیاس میکرو بسیار چالش‌برانگیز است. این مواد باید خواص فیزیکی و شیمیایی خاصی داشته باشند تا بتوانند بدون اینکه واکنش ناخواسته‌ای ایجاد شود، با مایعات مختلف کار کنند.
در گام بعدی به‌دلیل مقیاس کوچک، دستگاه‌های میکروفلوئیدیک بسیار حساس به آلایش و آلودگی هستند. حتی مقادیر بسیار کمی از ذرات خارجی می‌تواند نتایج آزمایش‌ها را تحت‌تأثیر قرار دهد. در نتیجه اطمینان از تکرارپذیری نتایج آزمایش‌ها یکی دیگر از چالش‌های این حوزه است.
برای برطرف‌کردن چالش‌های موجود در تحقیقات میکروفلوئیدیک و به‌دست‌آوردن نتایج با تکرارپذیری بالا، سعی کردیم تا مواد جدید و پیشرفتهای را انتخاب کنیم که دارای خواص مکانیکی، شیمیایی و فیزیکی مناسب باشند و بهاینترتیب به بهبود عملکرد دستگاه‌های میکروفلوئیدیک کمک کنند. همچنین سیستم مورد نظرمان را با استفاده از نرم افزار «COMSOL moltiphysic» شبیه‌سازی کردیم تا به‌طور دقیق جریان مایعات و رفتار آن‌ها را در کانال‌های میکروسیال پیش‌بینی و با داده‌های آزمایشگاهی مقایسه کنیم.
در این مسابقه همۀ رقیبان با تیم‌های فوق‌العاده عالی با موضوعات و مهارت‌های بی‌نظیری حضور پیدا کردند. از نظر ما نوآوری، خلاقیت، انعطاف‌پذیری، پاسخ‌گویی سیستم ساخته‌شده به بازار و همچنین توانایی توسعۀ این فناوری و به‌کارگیری روش‌های نوین در تجهیزکردن این سیستم، پژوهش ما را از بقیۀ تیم‌ها متمایز می‌کند.
البته که مهارت‌های ارائه، شیوایی بیان، تعامل با مخاطبان و از همه مهم‌تر مدیریت زمان، از مهارت‌های کلیدی و ضروری برای موفقیت در هر حرفه‌ای است؛ اما موضوع قوی‌تر پروژه و اینکه موضوع پروژه بر نیازهای واقعی صنعت و مشکلاتی که صنایع با آن مواجه هستند تمرکز کند، خیلی تأثیرگذارتر است.
ازآنجایی‌که من (یاسمن پهلوان‌زاده) درحال‌حاضر دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد گرایش بیوتکنولوژی دانشگاه صنعتی شریف هستم، این مسابقه سبب شد تا بتوانم پروژۀ ارشدم را در زمینۀ میکروفلوئیدیک ادامه بدهم و با سرکار خانم دکتر «یغمایی» و سرکار خانم دکتر «سعادتمند»، همکاری داشته باشم. به‌طور کلی تجربیات ارزشمندی را برای ما به ارمغان آورد. شرکت در مسابقات می‌تواند فرصتی عالی برای دانشجویان باشد تا مهارت‌های خود را ارزیابی و تجربۀ عملی کسب کنند و در فضای رقابتی با دیگران قرار گیرند. همچنین این مسابقات فضایی مناسب برای افزایش ارتباطات و ایده‌پردازی است.
توصیۀ ما به شرکت‌کنندگان آیندۀ مسابقه این است که به خودشان و توانایی‌هایشان اعتماد کنند؛ چراکه باور به توانایی‌هایتان، می‌تواند به شما انگیزه و اعتمادبه‌نفس لازم برای انجام بهترین کارها را بدهد تا با تسلط بر موضوع مسابقه و آمادگی کامل، در مسابقه شرکت کنید و فارغ از نتیجه، به بازخوردها توجه کنید و از آن‌ها برای یادگیری و بهبود در مسیر موفقیتتان استفاده کنید.
برای انجام پروژه و روند پژوهش به‌طور مؤثر، رعایت نکات و مراحلی خاص می‌تواند به بهبود کیفیت کار و نتیجه‌گیری موفق کمک کند. در ابتدا تعریف موضوع پروژه و هدف پژوهش از مهم‌ترین مسائل است و در مراحل بعدی، انجام پیش‌مطالعه و تحقیق دربارۀ موضوع مورد نظر، برنامه‌ریزی و طراحی صفر تا صد طریقۀ انجام پژوهش، جمع‌آوری و تحلیل داده‌ها و ارائۀ نتایج باید به‌درستی و با دقت انجام شود. در این مسیر با استفاده از تجربیات و راهنمایی اساتید، می‌توان مهارت‌هایی ازجمله مهارت حل مسئله و ساده‌سازی، مهارت‌های عملی پایه همانند توانایی استفاده از تجهیزات آزمایشگاهی، اندازه‌گیری دقیق و صحیح، تهیۀ محلول‌ها و...، مهارت‌های ایمنی و نگهداری در آزمایشگاه، یادگیری نرم افزارهای مدل‌سازی و شبیه‌سازی، یادگیری نرم‌افزارهای تحلیل آماری، مهارت‌های مستندسازی و گزارش‌نویسی، مهارت‌های ارتباطی و روحیۀ کار تیمی و... متناسب با موضوع پژوهش را کسب کرد که برای کسب این مهارت‌ها، روش‌های مختلفی وجود دارد و می‌تواند به شما کمک کند تا به‌طور مؤثر و حرفه‌ای در این حوزه فعالیت کنید؛ از جمله کارآموزی، تجربۀ عملی در آزمایشگاه، دوره‌های حضوری و آموزش‌های مجازی، منابع آموزشی و کتب و آموزش و یادگیری از متخصصان باتجربه.
در رابطه با مهارت‌های ارائه‌دادن، برقراری ارتباط مؤثر و انتقال بهینۀ اطلاعات به مخاطبان بسیار مهم است. در محیط‌های علمی، صنعتی یا آموزشی، توانایی ارائۀ قوی و تأثیرگذار می‌تواند به موفقیت شما در پروژه‌ها و فعالیت‌ها کمک کند. دراین‌باره توصیۀ ما این است که مهارت‌های طراحی و استفاده از ابزارهای بصری، بیانی و ارتباطی و همچنین مدیریت استرس، کنترل موقعیت و تعامل با مخاطبان را یاد بگیرید.
