تقویم‌ها گفتند | اَسما شهنازی
روز نویسندگان زندانی، که هر سال در تاریخ ۱۵ نوامبر توسط «انجمن بین‌المللی قلم (PEN International)» گرامی داشته می‌شود، فرصتی برای جلب‌توجه جهانی به وضعیت دشوار نویسندگان، روزنامه‌نگاران و هنرمندانی است که به‌دلیل بیان عقاید و تلاش‌هایشان برای افشای حقیقت با سرکوب، تهدید و حبس مواجه می‌شوند. این روز که در سال ۱۹۸۱ میلادی تأسیس شد، شجاعت نویسندگانی را که در مقابل حکومت‌های استبدادی و نقض حقوق بشر ایستادگی می‌کنند، ارج می‌نهد و بر نیاز به حفاظت از آزادی بیان تأکید می‌کند.
در این روز، انجمن قلم هر ساله به معرفی چندین مورد از نویسندگان و روزنامه‌نگاران زندانی در سراسر جهان می‌پردازد و تلاش می‌کند تا حمایت بین‌المللی برای آزادی آن‌ها را جلب کند. بسیاری از این نویسندگان به‌دلیل پرداختن به موضوعات حساس سیاسی، انتقاد از فساد دولتی و دفاع از حقوق اقلیت‌ها با اتهامات واهی مواجه می‌شوند. این نویسندگان و روزنامه‌نگاران از کشورهای مختلف با شرایط مشابهی روبرو می‌شوند و در معرض خطراتی همچون حبس‌های طولانی، شکنجه و حتی مرگ قرار دارند.
در ایران وضعیت آزادی بیان برای نویسندگان و روزنامه‌نگاران به‌طور ویژه‌ای بحرانی است. یکی از مثال‌های برجسته، «بکتاش آبتین»، شاعر، فیلم‌ساز و عضو کانون نویسندگان ایران است که به‌دلیل فعالیت‌های فرهنگی و نوشتن دربارۀ حقوق بشر زندانی شد. او در زندان به‌دلیل عدم دسترسی به مراقبت‌های پزشکی، جان خود را از دست داد. مرگ او واکنش‌های بسیاری را برانگیخت و توجه جهانیان را به وضعیت وخیم حقوق بشر و آزادی بیان در ایران جلب کرد.
همچنین نویسندگانی همچون «رضا خندان مهابادی» و «کیوان باژن»، اعضای دیگر کانون نویسندگان ایران، به‌دلیل نشر آثار انتقادی و فعالیت‌های فرهنگی خود زندانی شدند و با اتهاماتی همچون «تبلیغ علیه نظام» و «اقدام علیه امنیت ملی» روبه‌رو شدند. این نویسندگان که هدفی جز ابراز عقاید و دفاع از آزادی‌های اجتماعی نداشتند، قربانی سیاست‌های محدودکنندۀ آزادی بیان در ایران شده‌اند.
همچنین «نیلوفر حامدی» و «الهه محمدی»، دو روزنامه‌نگار برجسته و شجاع ایرانی، به‌دلیل گزارش‌هایی که دربارۀ مرگ «مهسا امینی» و اعتراضات سراسری پس‌از آن منتشر کردند، بازداشت شدند. نیلوفر حامدی با انتشار عکس مهسا امینی در بیمارستان، توجهات بسیاری را جلب کرد و الهه محمدی نیز با پوشش مراسم خاکسپاری او به بازتاب صدای مردم پرداخت. بازداشت این دو روزنامه‌نگار که به اتهاماتی چون اقدام علیه امنیت ملی و تبلیغ علیه نظام مواجه شدند، نمادی از سرکوب گستردۀ آزادی بیان در ایران است و واکنش‌های جهانی گسترده‌ای به همراه داشته است.
بسیاری از نویسندگان و روزنامه‌نگاران در دیگر نقاط جهان نیز به‌دلیل بیان حقیقت تحت فشار و تهدید قرار دارند. «ایرینا دانیلوویچ»، شهروند-خبرنگار اوکراینی در کریمه به‌دلیل افشای کمبودهای موجود در مراقبت‌های بهداشتی دستگیر شد. او پس‌از بازداشت به‌طور ناعادلانه‌ای زندانی شد و مورد تهدید و فشار قرار گرفت. این روزنامه‌نگار شجاع در برابر خطراتی قرار گرفت که جان او و همکارانش را تهدید می‌کرد.
در مراکش «سلیمان رئیسونی»، روزنامه‌نگاری که علیه فساد و مسائل اجتماعی دولت موضع‌گیری کرد، بازداشت و با اتهاماتی روبه‌رو شد که خود و بسیاری از فعالان حقوق بشر آن را سیاسی می‌دانند. رئیسونی در زندان دست به اعتصاب غذا زد تا به وضعیت خود و دیگر زندانیان اعتراض کند.
در تبت «گو شرب گیاتسو» نویسنده و مدافع فرهنگ تبتی، تنها به‌دلیل دفاع از هویت قومی و فرهنگی خود بازداشت شد. شرایطی که او و همکارانش با آن مواجه هستند، نشان‌دهندۀ فشار گسترده‌ای است که بر نویسندگان اقلیت‌ها و کسانی که به افشای مسائل فرهنگی و اجتماعی می‌پردازند، تحمیل می‌شود.
روز نویسندگان زندانی، فرصتی است تا ضمن گرامیداشت این نویسندگان شجاع، هم‌بستگی جهانی برای حمایت از آزادی بیان و اندیشه نشان داده شود. انجمن بین‌المللی قلم و دیگر سازمان‌های حقوق بشری، از همۀ دولت‌ها و شهروندان دعوت می‌کنند که با فشار بر حکومت‌های سرکوبگر، خواستار آزادی نویسندگان زندانی شوند و از حق آزادی بیان دفاع کنند. این روز یادآور آن است که مبارزه برای آزادی بیان و اندیشه، تنها مسئولیت یک کشور یا گروه نیست، بلکه تلاشی جهانی است که به هم‌بستگی و همکاری نیاز دارد.
