شمارۀ ۹۰ | روایت کارآموزی در پالایشگاه تهران | داود رجبی
شرکت پالایش نفت تهران یا به‌اختصار پالایشگاه تهران، از لحاظ ظرفیت، پنجمین پالایشگاه نفت کشور است که در جنوب تهران واقع شده است. این پالایشگاه شامل دو پالایشگاه تقریباً مشابه جنوبی و شمالی با ظرفیت اسمی هر کدام ۱۲۵ هزار بشکه در روز است که مجموع ظرفیت آن به ۲۵۰ هزار بشکه در روز می‌رسد. نفت خام موردنیاز این پالایشگاه از طریق دو خط لولۀ ۲۴ و ۲۶ اینچ، از میدان نفتی مارون و میدان نفتی اهواز تامین می‌شود. پالایشگاه تهران شامل واحدهای مختلفی است که در قلب آن واحد تقطیر قرار دارد. برش‌های نفتی خروجی از واحد تقطیر وارد واحدهای دیگر از جمله آیزوماکس، تبدیل کاتالیستی، ایزومریزاسیون، تصفیۀ گازوئیل، تصفیۀ نفت سفید، LPG، مراکس، کاهش گرانروی، روغن‌سازی و... شده و به محصولات مختلفی تبدیل می‌شود. همچنین پالایشگاه دارای واحدهای جانبی و تامین یوتیلیتی از جمله واحد آب، برق و بخار، تولید هیدروژن، تصفیة پساب و واحد مخازن است. نکتۀ جالب این است که بنزین تولیدی پالایشگاه تهران، نیاز شهرهای شمالی کشور را تامین می‌کند و در تهران فقط برای مصرف اتوبوس‌های BRT مورد استفاده قرار می‌گیرد. بنزین موردنیاز تهران از پالایشگاه شازند اراک تامین می‌شود.
کارآموزی در پالایشگاه، اطلاعات بسیار مفیدی در زمینۀ مهندسی شیمی در اختیار دانشجویان می‌گذارد و آنچه که در درس‌های دورۀ کارشناسی در مورد فرایندهای جداسازی، پالایش نفت و گاز و برج‌های مختلف می‌آموزند را به طور ملموس می‌توانند درک کنند. پالایشگاه تهران در هر ترم سهمیۀ ویژه‌ای برای دانشجویان دانشگاه صنعتی شریف و نیز دانشگاه‌های تهران در نظر می‌گیرد که دانشجویان می‌تواند از آن استفاده کنند. در حال حاضر دورۀ کارآموزی این پالایشگاه بیست‌روزه است که به صورت روزکاری بوده و از ساعت هفت صبح تا ساعت دو بعدازظهر به طول می‌انجامد (قبل از دوران کرونا دوره‌های شیفت نیز وجود داشته است). سرویس‌های رفت و برگشت از نقاط مختلف تهران و وعدۀ ناهار نیز برقرار است. ناهار پالایشگاه با وجود اینکه به گفتۀ کارکنان آنجا نسبت به دوران قبل از کرونا افت کیفیت و تنوع داشته، باز هم نسبت به غذاهای سلف دانشگاه یک سروگردن بالاتر است!
در روز اول کارآموزی از کارآموزان تست پزشکی گرفته می‌شود و مجوزهای مربوط به حراست و ورود به پالایشگاه صادر می‌شود. سپس چهار یا پنج روز به برگزاری کلاس‌های آموزشی فرایندهای پالایش نفت و موارد ایمنی پالایشگاه اختصاص دارد. پس از دوره‌های آموزشی به کارآموزان لباس و کفش و کلاه ایمنی داده می‌شود (متاسفانه به کارآموزان خانم لباس تعلق نمی‌گیرد) و پس از تقسیم کارآموزان در واحدهای مختلف، دوره‌های آموزش عملیاتی آغاز می‌شوند. در واحدهای عملیاتی از تمامی مراحل فرایندی آن بازدید صورت می‌گیرد و مهندسان شاغل در آن واحد، جزئیات فرایندها را برای کارآموزان شرح داده و اطلاعات مفیدی را در اختیارشان می‌گذارند. در تمامی واحدها نقشه‌های PFD و P&ID آن واحد در دسترس هستند و اگر از مهندسان ارشد بخواهید، نحوۀ خواندن آن‌ها را به شما می‌آموزند. متاسفانه در دانشکدۀ مهندسی شیمی و نفت دانشگاه شریف، نحوۀ خواندن و ترسیم این نقشه‌ها که از پیش‌نیازهای کار در واحدهای صنعتی است، آموزش داده نمی‌شود. در حالی که در دانشگاه تهران یا امیرکبیر در قالب درس کارآموزی، نحوۀ ترسیم و خواندن این نقشه‌ها به دانشجویان آموزش داده می‌شود. کارآموزان از منابع موجود در کتابخانۀ پالایشگاه نیز می‌توانند استفاده کنند. پس از چند روز فعالیت در واحدی که کارآموز در آن مستقر است، می‌توان با هماهنگی مهندسان ارشد آن واحد، از واحدهای دیگر پالایشگاه نیز بازدید کرد. در واقع این خود شما هستید که باید پیگیر و پرسش‌گر باشید، در غیر این صورت می‌توانید آنجا به چای‌خوردن و گپ‌زدن مشغول شوید!
در روز آخر کارآموزی باید یک گزارش خلاصه در حدود ۲۰ صفحه تحویل مسئول آموزش پالایشگاه دهید. سپس فرم ارزیابی کارآموزی و گواهی پایان دورۀ کارآموزی به شما تحویل داده می‌شود که باید آن‌ها را همراه گزارش کارآموزی که تحویل استاد کارآموزی می‌دهید، در سامانۀ edu آپلود کرده و اصل آن‌ها را تحویل مسئول کارآموزی دانشکده دهید. در انتها پس از تحویل کلاه ایمنی، همراه لباس و کفش پالایشگاه به خانه باز می‌گردید!
