شمارۀ ۹۸ | کارآموزی چیست و روند اداری آن چگونه است؟ | فاطمه خلیفه‌بهبهانی
کارآموزی چیست؟ حتماً باید برویم کار بیاموزیم؟! کارهای اداری‌اش چیست؟ نمره‌اش چگونه است؟ چه شرکت‌هایی کارآموز می‌گیرند؟ و ده‌ها سؤال دیگر که هر سال در بازهٔ ۱۰ اردیبهشت تا ۱۰ خرداد، گریبان دانشجویان ترم ۶ یا ۸ دانشکده (یا شاید عدد زوج بیشتری) را می‌گیرد. اصلاً من می‌توانم کارآموزی بروم؟
اگر دانشجوی مهندسی شیمی هستید و ۹۰ واحد را به‌علاوهٔ درس‌های «انتقال حرارت کاربردی» و «عملیات واحد۱» گذرانده باشید یا در ترم جاری بگذرانید، می‌توانید به کارآموزی بروید. دروس پیش‌نیاز برای دانشجویان مهندسی نفت نیز دروس «بهره‌برداری۱»، «مهندسی حفاری۱» و «مهندسی مخزن۲» هستند.
اکثر دانشجویان ترجیح می‌دهند که در ترم تابستان به کارآموزی بروند، چون در ترم‌های پاییز و بهار، همراه با کارآموزی حداکثر می‌توان ۱۴ واحد دیگر برداشت؛ البته در ترم تابستان و به همراه کارآموزی نیز حداکثر می‌توان ۲ واحد عملی دیگر یا ۳ واحد تئوری یا ۳ واحد پروژه کارشناسی یا ۲ واحد تئوری به همراه یک واحد عملی اخذ کرد.
برای اخذ درس کارآموزی، باید ابتدا با شرکت موردنظر هماهنگ کنید. قبلاً فهرستی دست‌نویس از نام شرکت‌هایی که کارآموز می‌پذیرفتند و مورد تأیید بودند، وجود داشت؛ اما با توجه به گذر زمان زیاد، دیگر آن فهرست قابل‌اتکا نیست. فهرست جدیدی نیز از سوی دفتر معاونت پژوهشی منتشر شده‌است که می‌تواند دید خوبی از شرکت‌های مرتبط و معتبر بدهد؛ ولی کامل نیست. این لیست را می‌توانید از طریق ایمیل از «آقای مهندس خلیلی اردستانی» دریافت کنید و اگر می‌خواهید محلی غیر از آنچه در فهرست هست را پیشنهاد بدهید، باید از آقای مهندس خلیلی با آدرس ایمیلِ m_khalili@che.sharif.ir بپرسید که آیا شرکتی که انتخاب کرده‌اید، مورد تأیید دفتر کارآموزی دانشکده است یا خیر؟ شرط تأیید، مرتبط‌بودن فعالیت آن واحد و کار شما در آنجا، به حوزۀ مهندسی شیمی یا نفت و فعال‌بودن پایگاه اینترنتی آن واحد است. در صورت تأیید، می‌توانید مراحل بعدی را طی کنید.
در مرحلۀ بعد، می‌توانید تا ۱۵ تیر یک معرفی‌نامۀ غیررسمی از کارشناس امور دانشجویی دانشکده (که درحال‌حاضر «آقای حاجی‌وند» هستند) بگیرید (برای معرفی‌نامۀ رسمی، لازم است که ابتدا درس کارآموزی را اخذ کرده باشید). باید در بازۀ ۱۰ اردیبهشت تا ۱۰ خرداد، فرمی به نام «فرم کارآموزی» را (که در صفحهٔ معاونت دانشجویی و فرهنگی در سایت جدید دانشکده قرار دارد) توسط خودتان و سرپرست کارآموزی‌تان در شرکت پر کنید (امضا و مهر شرکت فراموش نشود!) و تصویر آن را درسامانۀ آموزش -> خدمات آموزشی-> کارتابل درخواست -> درخواست تأیید محل کارآموزی، بارگذاری کرده و اصل آن را نیز به کارشناس امور دانشجویی تحویل دهید. سپس کارهای اداری انجام خواهندشد و بسته به زمینۀ کاری شرکت، استادی به شما اختصاص داده شده و نام ایشان از طریق ایمیل به شما اطلاع داده می‌شود. پیشنهاد می‌کنم پس از تعیین استاد کارآموزی، حتماً با ایشان صحبت کنید تا بدانید برای ارزشیابی کارآموزی شما چه مواردی را مدنظر دارند، انتظار دارند چند هفته یک بار و به چه شکلی روند کارتان را به ایشان گزارش دهید و درنهایت علاوه‌بر گزارش کارآموزی، چه سنجه‌ای برای میزان کارآموختن شما دارند؟
پس از طی این مراحل، شما قادر خواهیدبود که در انتخاب واحد تابستان، درس کارآموزی را اخذ کنید. فراموش نکنید که حتماً باید درس اخذ شود و بدون اخذ آن، گذراندن کارآموزی جزو واحد‌های درسی محسوب نمی‌شود. حال می‌توانید در بازۀ ۱۵ تیر تا ۲۰ شهریور، دورهٔ کارآموزی خود را بگذرانید.
دراِنتهای کارآموزی نیاز است که سه مدرک را در سامانه بارگذاری کنید و اصل آن‌ها را به کارشناس امور دانشجویی دانشکده تحویل دهید؛ «فرم ارزیابی کارآموزی»، «گواهی انجام کار» و «گزارش کارآموزی». در فرم ارزیابی، شما باید خلاصه‌ای از فعالیت‌های هفته‌به‌هفتهٔ خود را ثبت کنید و حتماً هر بخش توسط سرپرست کارآموزی‌تان مهر و امضا شود. در انتهای فرم نیز انتقادات و پیشنهادات خودتان به محل کارآموزی و نظر آن‌ها دربارهٔ عملکرد شما قرار دارد. در هر جایی از این فرم که عبارت «مهر و امضای شرکت/سرپرست کارآموزی» قرار دارد، حتماً هم به مهر و هم به امضا نیاز است. گواهی انجام کار نیز متنی با این مضمون است که شما ۲۴۰ ساعت را در شرکت نام‌برده گذرانده‌اید و دورهٔ کارآموزی خود را به پایان رسانده‌اید. این فرم که باید تا ۲۰ شهریور صادر شود، باید حتماً در کاغذ سربرگ‌دار شرکت بوده و مهر و امضا شود. برای نگارش گزارش کارآموزی نیز قالب مشخصی در سایت دانشکده قرار دارد که بر مبنای آن باید گزارشی مبسوط از معرفی شرکت، زمینۀ کاری و محصولات آن و فعالیت‌های محول‌شده به خودتان بنویسید. با بارگذاری این مدارک تا ۲۵ شهریور در سامانهٔ آموزش -> خدمات آموزشی -> کارتابل درخواست -> درخواست ارزیابی کارآموزی، آن‌ها برای استاد کارآموزی شما ارسال می‌شوند و استاد پس از ارزیابی، نمره‌ای را به‌صورت کیفی برای شما ثبت می‌کنند. اصل این مدارک را نیز باید تا ۱۰ مهر به کارشناس امور دانشجویی دانشکده تحویل دهید.
پس از طی این مراحل، نمرۀ کارآموزی برای شما ثبت و وارد کارنامه می‌شود. تبریک می‌گویم! دورهٔ کارآموزی شما به پایان رسید و امیدوارم به خوبی کارآموخته شده باشید.
تقریباً به تمام سؤالاتی که دراِبتدا مطرح کردم، پاسخ داده شد؛ جز یک سؤال اساسی؛ حتما باید کار بیاموزیم؟ به‌لحاظ آموزشی، گذراندن دورهٔ کارآموزی اجباری است و اگر نظر من را بخواهید، از نظر کسب تجربه و «مهندس‌‌شدن» نیز فرصت بسیار خوبی است. این دوره می‌تواند واقعاً برای کسب تجربه و درک بیشتر دروس مفید باشد و دید بسیار خوبی از فرایندهای صنعتی و آنچه که در عمل رخ می‌دهد، به ما بدهد. اگر رشته‌تان را دوست دارید و می‌خواهید واقعاً یک مهندس باشید، یا حتی اگر رشته‌تان را خیلی هم دوست ندارید و برای ادامهٔ مسیر دو دل هستید، کارآموزی فرصتی کم‌نظیر است که می‌تواند به ما برای شناخت بهتر رشته و گرایش‌ها و حتی ایجاد علاقه کمک کند و درنهایت مهندسی بسازد که فراتر از متن جزوه و کتاب، مهندس است.
و چند نکته؛ اول آنکه اگر کارآموزی در جایی خوب و به نحوی خوب انجام شود، می‌تواند نقطهٔ روشنی در رزومۀ ما باشد و معمولاً از آن در رزومه یاد و خلاصه‌ای از آن شرح داده می‌شود. پس لطفاً هم آن را جدی بگیرید و هم اگر می‌خواهید در کشوری ادامهٔ تحصیل بدهید که برای صدور ویزا روی صنایع نفت و گاز حساس است، به انتخاب محل کارآموزی خود توجه داشته باشید. (این حرف به این معنا نیست که اصلاً در پتروشیمی‌ها، شرکت‌های وابسته به وزارت نفت و از این قبیل کار نکنید؛ بلکه به این معناست که باید بتوان بدون ذکر نام‌ها و کلمات حساس، از کارآموزی گفت و لزومی به آوردن نام رسمی شرکت هم نیست. در واقع در رزومه، مهم‌تر کمیت و کیفیت آموخته‌های شما و اهداف شما هستند؛ نه عنوان شرکت محل کارآموزی).
نکتهٔ دوم آنکه باتوجه به چشم‌اندازی که برای آیندۀ خودتان به‌عنوان یک مهندس متصور هستید و ترجیحتان بین صنعت و محیط آکادمیک، می‌توانید به کار در سایت (مثل پالایشگاه‌ها)، کار پژوهشی در دفتر تحقیق و توسعه یک شرکت، کار در پژوهشگاه‌های صنایع مختلف و... بپردازید. پیشنهادم این است که اگر علاقه‌‌مند بودید، هم کار در سایت و هم کار دفتری را در قالب کارآموزی و کارورزی تجربه کنید تا در عمل، علاقهٔ خودتان را بهتر بیابید.
سوم آنکه تا زمانی که «دورهٔ کوآپ» در دانشکدهٔ ما نیز برگزار شود، کارآموزی محتمل‌ترین و شاید تنها امکان ما برای تجربهٔ کار صنعتی است و در صورت خوب گذراندن دورهٔ کارآموزی، امکان گرفتن توصیه‌نامه از سرپرست کارآموزی یا اشتغال به کار در همان شرکت نیز ممکن است. پس اگر هدفتان در زندگی از این مسیرها می‌گذرد، لطفاً کارآموزی را جدی بگیرید و در انتخاب محل و کیفیت گذراندن آن، حساس باشید. پرسیدن از افرادی که دورهٔ کارآموزی خوبی را گذارنده‌اند نیز می‌تواند در انتخاب بهتر محل کارآموزی ما را یاری کند.
و نکتهٔ آخر آنکه لطفاً در محل کار، جست‌وجوگر باشید. نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم مهندسی با ۲۰ سال سابقه که در فضایی متفاوت از ما تحصیل کرده است، خلاءهای آموزشی ما را بداند و دقیقاً همان‌ها را به ما آموزش دهد یا تمام نکاتی را که در طی سال‌ها تجربه آموخته است، به راحتی در اختیار ما بگذارد. بخش زیادی از کیفیت دورهٔ کارآموزی یا هر تجربهٔ کاری دیگری، به میزان کنجکاوی و تلاش ما برای آموختن بستگی دارد و همان نقطه‌ای است که می‌تواند مهندس‌هایی با پیشینهٔ تحصیلی مشابه را از هم متمایز کند.
درنهایت لطفاً توجه کنید که تمام قوانین، زمان‌بندی‌ها، عناوین افراد و نام‌های گفته شده در این متن، مربوط‌به تابستان سال ۱۴۰۳ خورشیدی است و اگر در زمان متفاوتی این متن را می‌خوانید، لطفاً از مسئول کارآموزی دانشکده دربارهٔ صحت آن سؤال کنید. همچنین تمام آیین‌نامه‌ها، جدول زمان‌بندی، فرم‌ها، قالب نوشتار گزارش و هر آنچه که در بخش روند قانونی کارآموزی به آن اشاره کرده‌ام، در سایت جدید دانشکده -> صفحهٔ معاونت دانشجویی و فرهنگی-> کارآموزی قرار دارد.
امیدوارم به‌خوبی کار بیاموزیم. باقی، بقایتان.
