کدام نوع هپاتیت باعث ناباروری میشود؟ این سوالی است که ذهن بسیاری از زنان و مردان مبتلا به این بیماری را درگیر می‌کند. هپاتیت به دلیل ماهیتی که دارد، می‌تواند سلامت عمومی بدن را تحت تاثیر قرار دهد. به همین دلیل توانایی کاهش قدرت باروری در زنان و مردان را دارد. از سوی دیگر، داروهای درمان هپاتیت نیز می‌توانند منجر به کاهش قدرت باروری شوند. در کنار این ۲ فاکتور مهم، استرس و مشکلات روحی نیز شانس باروری در این بیماران را کاهش می‌دهد. با این حال انواع هپاتیت ویروسی مانند هپاتیت B، C یا A به‌طور مستقیم و خاص نمی‌توانند تهدیدی برای قدرت باروری در مردان و زنان باشند.
هپاتیت نوعی التهاب در کبد است که انواع مختلفی دارد. هر کدام از آنها می‌توانند با علائم و عوارض جانبی خاصی همراه باشند. در ادامه با بررسی انواع این بیماری سعی می‌کنیم به پاسخ این پرسش برسیم که کدام نوع هپاتیت باعث ناباروری میشود؟
به‌طور کلی پزشکان فوق تخصص گوارش این بیماری را به ۲ دسته اصلی زیر تقسیم می‌کنند:
این نوع هپاتیت شایع‌تر از مورد دوم است و به شکل زیر طبقه‌بندی و معرفی میشود:
هپاتیت A به واسطه آب و غذاهای آلوده به ویروس A منتقل میشود.این بیماری در مناطقی که بهداشت عمومی ضعیفی دارند بیشتر شیوع دارد. از مهم‌ترین نشانه‌های این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
بروز این علائم ممکن است تا چند هفته یا چند ماه به طول بیانجامد. HAV باعث ناباروری در زنان و مردان نمی‌شود و اغلب بیماران بهبودی کامل می‌یابند.
هپاتیت B یک عفونت ویروسی است که توسط ویروس هپاتیت (B (HBV ایجاد میشود. این ویروس در موارد شدید منجر به بیماری‌های جدی مانند سیروز کبدی، نارسایی کبد و سرطان کبد خواهد شد. هپاتیت B می‌تواند به ۲ صورت حاد و مزمن بروز کند و اغلب با نشانه‌هایی مانند تب، کاهش اشتها، زردی پوست، تهوع، دردهای شکمی و استفراغ همراه است. این بیماری کبدی اغلب از طریق تماس با خون یا مایعات آلوده بدن منتقل میشود.
بیشتر افرادی که به هپاتیت مبتلا هستند از این نوع رنج می‌برند. این بیماری می‌تواند به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم قدرت باروری در زنان و مردان را کاهش دهد. پزشکان فوق تخصص گوارش و عفونی بهترین راه برای در امان بودن از این بیماری کبدی را واکسیناسیون می‌دانند. اگر به هر دلیلی احتمال ابتلا به این بیماری وجود داشته باشد، تشخیص سریع و زودهنگام تا حدود زیادی می‌تواند به درمان موثر این بیماری کمک کند و عوارض ناشی از آن را به‌طور قابل توجهی کاهش دهد. برای این منظور به آزمایش خون نیاز است که به‌طور روتین از ورید بازویی گرفته میشود.
هپاتیت ویروسی C از طریق خون و مایعات بدن از فردی به فرد دیگر منتقل میشود. استفاده از سرنگ‌های آلوده مشترک، فراورده‌های خونی و روابط جنسی از مهم‌ترین راه‌های سرایت آن به‌شمار می‌روند. ویروس هپاتیت C معمولا به شکل مزمن در بدن فرد باقی می‌ماند. در افرادی که به شکل مزمن با آن درگیر هستند ریسک بروز سیروز یا سرطان کبد وجود دارد. بیماران اغلب در مراحل ابتدایی بیماری متوجه نشانه خاصی نمی‌شوند. در مراحل پیشرفته آنها دردهای شکمی، تب، کاهش اشتها و زردی پوست را تجربه می‌کنند. این نوع هپاتیت نیز مانند هپاتیت نوع B شایع است. ویروس این بیماری می‌تواند قدرت باروری در زنان و مردان را به شکلهای مختلف تحت تاثیر قرار دهد.
بهترین راه برای پیشگیری از این بیماری توجه به توصیه‌های پزشکی است زیرا واکسنی برای آن وجود ندارد.
هپاتیت نوع D یا هپاتیت دلتا نوعی هپاتیت ویروسی است که توسط ویروس هپاتیت D ایجاد میشود. این ویروس به تنهایی نمی‌تواند بدن را آلوده کند و برای تکثیر به وجود ویروس هپاتیت B نیاز دارد. به عبارت دیگر، HDV فقط در افرادی که مبتلا به هپاتیت B هستند، عفونت ایجاد می‌کند. شیوع این بیماری بسیار کمتر از نوع C و B است.
تا به حال شواهد مستقیمی مبنی بر اینکه هپاتیت ویروسی نوع D به طور خاص باعث ناباروری در زنان و مردان میشود، وجود ندارد. با این حال، مشکلات جدی کبدی ناشی از عفونت‌های مزمن HBV و HDV به‌طور غیرمستقیم بر سلامت کلی و توانایی تولید مثل افراد تاثیرگذار است.
هپاتیت ویروسی نوع E توسط ویروسی به همین نام ایجاد میشود. این ویروس معمولا از طریق آب و مواد غذایی آلوده منتقل میشود. به همین دلیل شیوع آن در مناطقی که بهداشت ضعیفی دارند یا به آب تمیز دسترسی ندارند، شایع است.
تاکنون شواهدی مبنی بر اینکه هپاتیت ویروسی نوع E به‌طور خاص باعث ناباروری در زنان و مردان میشود، وجود ندارد. این بیماری مانند انواع هپاتیت دیگر می‌تواند سلامت کلی و عمومی بدن را تحت تاثیر قرار دهد. به همین دلیل ممکن است برخی بیماران با مشکلات باروری مواجه شوند.
این نوع هپاتیت می‌تواند ناشی از مصرف مواد مخدر، الکل، مواد شیمیایی سمی، یا بیماری‌های خود‌ایمنی باشد.
در صورتی که مواد مخدر یا الکل منجر به آسیب کبد شود، ممکن است ناباروری را تحت تاثیر قرار دهد.
از آنجا که بروز هپاتیت B و C بیشتر از انواع دیگر شایع است، تاثیر آنها بر قدرت باروری بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. در حال حاضر، شواهدی که نشان‌دهنده ارتباط مستقیم بین ابتلا به هپاتیت B و ناباروری باشد، چندان قابل توجه نیست. اما برخی تحقیقات ارتباط میان هپاتیت B و باروری را مورد بررسی قرار داده‌اند و به نتایجی نیز دست یافته‌اند که از مهم‌ترین آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
هپاتیت C مانند هپاتیت B می‌تواند روی کیفیت اسپرم و هورمون‌های جنسی تاثیرگذار باشد و مردان و زنان را با مشکلات ناباروری مواجه کند. در این رابطه نیز به تحقیقات علمی بیشتر و دقیق‌تری نیاز است. شواهد علمی تاکنون موارد زیر را در این زمینه تایید کرده‌اند:
هپاتیت B و C می‌توانند تاثیرات قابل توجهی بر سلامت باروری مردان داشته باشند. این تاثیرات از طریق مکانیسم‌های مختلفی از جمله اختلال در کیفیت و تعداد اسپرم، تغییرات هورمونی و اثرات مستقیم ویروس بر دستگاه تولید مثلی مردان ایجاد میشود. هپاتیت B از چند طریق روی ناباروری مردان موثر است:
مردان مبتلا به هپاتیت B یا C ممکن است تعداد اسپرم کمتری نسبت به مردان سالم داشته باشند. این کاهش تعداد اسپرم ناشی از آسیب سلول‌های تولید‌کننده اسپرم در بیضه‌ها و التهاب مزمن ناشی از عفونت است. تعداد اسپرم یکی از عوامل مهم در باروری مردان به‌شمار می‌رود. هر چقدر تعداد آنها بیشتر باشد شانس بیشتری برای بارور کردن تخمک وجود خواهد داشت. برای مثال، در طول مسیر واژن تا لوله‌های فالوپ بسیاری از اسپرم‌ها از بین می‌روند. تعداد بالای اسپرم‌ها کمک می‌کند تا برخی از آنها به مقصد نهایی برسند.
محدوده طبیعی تعداد اسپرم بین ۱۵ میلیون تا بیش از ۲۰۰ میلیون در هر میلی‌لیتر است. اندازه‌گیری تعداد اسپرم از طریق آزمایش آنالیز مایع منی انجام میشود که شامل جمع‌آوری نمونه و ارزیابی آن در آزمایشگاه است. این آزمایش به ارزیابی دقیق‌تر سلامت باروری مردان کمک می‌کند و می‌تواند مشکلات مربوط به باروری را شناسایی کند.
هپاتیت B می‌تواند باعث کاهش تحرک اسپرم‌ها شود. این بیماری به شکلهای زیر تحرک اسپرم را تحت تاثیر قرار می‌دهد:
تحرک اسپرم یکی از عوامل مهم برای باروری مردان است. اسپرم‌ها با حرکت مناسب، شانس بیشتری برای رسیدن به تخمک و لقاح را دارند. بنابراین، این پارامتر به عنوان یکی از معیارهای مهم برای ارزیابی باروری مردان استفاده میشود. معیارهای تحرک اسپرم شامل سه ویژگی اصلی هستند:
این ویروس ممکن است باعث افزایش تعداد اسپرم‌ها با شکل غیرطبیعی شود. اسپرم‌های غیرطبیعی توانایی نفوذ به تخمک را ندارند و یا منجر به ناهنجاری‌های ژنتیکی می‌شوند. این اسپرم‌ها اغلب سری کوچک، غیرمتقارن و دمی بسیار کوتاه دارند.
هپاتیت ممکن است باعث آسیب به DNA اسپرم‌ها شود. این امر نیز توانایی باروری مردان را کاهش می‌دهد و در عین حال ریسک بروز ناهنجاری‌های ژنتیکی در جنین را افزایش خواهد داد.
عفونت هپاتیت به شکلهای مختلف می‌تواند تعادل هورمون‌های جنسی در مردان را مختل کند. برای مثال این بیماری منجر به کاهش تستوسترون میشود. تستوسترون یک هورمون مردانه است که در بروز صفات مردانه نقش مهمی دارد. کاهش سطح آن باعث کاهش تعداد و کیفیت اسپرم‌ها میشود و در نتیجه ناباروری مردان را به دنبال خواهد داشت.
بیماری هپاتیت می‌تواند منجر به واکنش‌های التهابی و اختلالات ایمنی شود. این مشکلات به شکلهای مختلف زمینه را برای ناباروری مردان فراهم می‌کنند:
تشخیص و مدیریت بیماری مزمن هپاتیت با تاثیرات روانی و اجتماعی همراه است که این موضوع نیز می‌تواند به طور غیرمستقیم بر باروری مردان تاثیرگذار باشد:
هپاتیت B و C می‌توانند تاثیرات قابل توجهی روی سلامت باروری زنان داشته باشند. این تاثیرات ممکن است از طریق مکانیزم‌های مختلفی مانند اختلالات هورمونی و آسیب به تخمدان‌ها رخ دهد:
کبد نقش مهمی در متابولیسم و تنظیم هورمون‌های جنسی مانند استروژن (Estrogen) و پروژسترون (Progesterone) دارد. استروژن یکی از هورمون‌های اصلی زنان است که توسط تخمدان‌ها تولید میشود. این هورمون نقش بسیار مهمی در بروز صفات زنانه و رشد و تکامل اعضای تناسلی زنان مانند رحم، لوله‌های فالوپ و واژن دارد. استروژن همچنین مسئول انجام سیکل تخمک‌گذاری است و در مراحل مختلف سیکل تخمک‌گذاری نقش دارد.
پروژسترون نیز یکی دیگر از هورمون‌های جنسی زنان است که به‌طور ویژه پس از تخمک‌گذاری توسط تخمدان‌ها تولید میشود. وجود این هورمون برای باروری و حمایت از آن بسیار ضروری است. اگر بارداری رخ ندهد، سطح پروژسترون در بدن کاهش می‌یابد و در نهایت سیکل پریودی آغاز میشود.
هپاتیت می‌تواند باعث التهاب و آسیب کبد (در موارد شدید سیروز) شود. این موضوع توانایی آن در متابولیسم مناسب هورمون‌هایی مانند استروژن و پروژسترون را مختل می‌کند. این مشکل نیز به نوبه خود زمینه را برای بروز اختلالات هورمونی در زنان مهیا می‌کند و توانایی باروری آنها را کاهش می‌دهد.
هپاتیت به‌طور مستقیم بر سیکل قاعدگی زنان تاثیرگذار نیست، اما می‌تواند از طریق اثرات خود بر کبد و سیستم هورمونی بدن چرخه قاعدگی را مختل کند. برای مثال، کاهش سطح استروژن منجر به تخمک‌گذاری نامنظم یا عدم تخمک‌گذاری میشود. همین موضوع شانس باروری را کاهش می‌دهد.
هپاتیت می‌تواند به تخمدان‌ها آسیب برساند و عملکرد آنها را مختل کند. این آسیب‌ها می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
عفونت هپاتیت باعث کاهش کیفیت تخمک‌ها میشود که این امر منجر به مشکلات باروری و حتی سقط جنین خواهد شد. تخمک با کیفیت بالا، بیشترین احتمال را برای لقاح و پذیرش اسپرم را دارد. اگر تخمک دارای کیفیت نباشد، ممکن است به درستی با اسپرم لقاح نشود و در نتیجه بارداری رخ ندهد. همچنین کیفیت تخمک تاثیر زیادی روی سلامت و رشد جنین دارد.
کاهش تعداد تخمک‌های سالم نیز یکی دیگر از اثرات منفی هپاتیت بر تخمدان‌ها است. این بیماری ممکن است به‌طور مستقیم بر تخمدان‌ها تاثیر بگذارد و عملکرد آنها را مختل کند. هر نوع نقص در عملکرد تخمدان‌ها می‌تواند منجر به کاهش تعداد تخمک‌ها و یا کاهش کیفیت آنها شود.
داروهای مورد استفاده برای درمان هپاتیت B و C می‌توانند روی ناباروری مردان و زنان تاثیر بگذارند. این تاثیرات به صورت مستقیم یا غیرمستقیم است.
برخی داروهای درمان هپاتیت تولید اسپرم را مختل می‌کنند و کیفیت آنها را کاهش می‌دهند. برای مثال، داروهای ضدویروسی به نوعی برای سلول‌های جنسی سم هستند و به‌طور قابل توجهی می‌توانند منجر به کاهش تعداد و کیفیت اسپرم شوند.
در زنان نیز داروهای مورد استفاده برای درمان هپاتیت با عوارض جانبی همراه است و بر تولید تخمک و کیفیت آنها تاثیر می‌گذارد. مثلا برخی داروهای ضدویروسی عملکرد تخمدان‌ها را مختل می‌کنند و به تولید هورمون‌های جنسی (مانند استروژن و پروژسترون) آسیب می‌زنند. این موضوع نیز منجر به مشکلات در سیکل قاعدگی، تخمک‌گذاری نامنظم و در نتیجه ناباروری در زنان مبتلا به هپاتیت B و C خواهد شد.
درمان ناباروری مرتبط با هپاتیت B و C امکان دارد، اما فاکتورهایی مانند شدت بیماری، سن بیمار، علت ناباروری و وضعیت کلی بیمار در این زمینه بسیار مهم هستند.
در مراحل ابتدایی پزشک متخصص سعی می‌کند با استفاده از داروهای ضدویروسی، ویروس و عملکرد آن را مهار کند. این درمان‌ها می‌توانند به کاهش بار ویروسی و بهبود عملکرد کلی کبد و سلامت عمومی بیمار کمک کنند که در نتیجه ممکن است به بهبود ناباروری هم منجر شوند.
در مراحل بعدی در صورتی که بیماران وضعیت مناسب و پایداری داشته باشند، پزشک روش‌های مانند IUI یا IVF را نیز پیشنهاد می‌کند. در این نوع درمان‌ها ریسک انتقال بیماری از والدین به جنین به حداقل کاهش می‌یابد.
در این مقاله سعی شد به‌طور جامع به این سوال پاسخ داده شود که کدام نوع هپاتیت باعث ناباروری میشود؟ نکته مهم برای زوج‌های مبتلا به هپاتیت و ناباروری این است که آنها برای مدیریت هر ۲ وضعیت به مراقبت‌های بهداشتی و انجام اقدامات مناسب نیاز دارند. در زیر توصیه‌های را می‌خوانید که می‌تواند در مدیریت این شرایط مفید باشد:
مراجعه به پزشک متخصص برای مدیریت و درمان هپاتیت ضروری است. پزشک می‌تواند بهترین روش‌های درمان و مراقبت را برای کنترل بیماری ارائه دهد. در کنار آن لازم است با پزشکان متخصص در زمینه باروری زنان و مردان نیز ملاقات داشته باشید. آنها مشکلات ناباروری را ارزیابی می‌کنند و با توجه به وضعیت بیمار بهترین شیوه درمان را ارائه می‌دهند.
برای هپاتیت B و C درمان‌های ضدویروسی می‌توانند به کاهش ویروس در بدن و جلوگیری از پیشرفت بیماری کبدی کمک کند. این درمان‌ها شامل داروهای خوراکی یا تزریقی هستند. همچنین پیگیری منظم وضعیت کبد و انجام آزمایش‌های مربوط به آن برای ارزیابی عملکرد کبد و اثربخشی درمان اهمیت ویژه‌ای دارد.
رژیم غذایی متعادل و غنی از ویتامین‌ها و مواد معدنی در بهبود وضعیت کلی سلامت و تقویت سیستم ایمنی موثر است. ورزش منظم نیز علاوه‌بر حفظ سلامت روحی به سلامت عمومی و جسمانی بدن کمک می‌کند. تمرین‌های منظم ورزشی راه‌حل مطمئنی برای تقویت سیستم ایمنی بدن است. سیستم ایمنی قوی همان چیزی است که بدن برای مبارزه و مهار بیماری‌های جدی مانند هپاتیت به آن نیاز دارد.
در برخی موارد، تلقیح داخل رحمی (IUI) می‌تواند به افزایش شانس بارداری در بیماران کمک کند. در صورتی که این روش موثر نبود پزشکان متخصص با توجه به وضعیت بیمار ممکن است لقاح مصنوعی و آزمایشگاهی (IVF) را پیشنهاد کنند.
زوج‌ها باید اطلاعات کافی درباره اینکه کدام نوع هپاتیت باعث ناباروری میشود؟ داشته باشند. در کنار آن باید از روش‌های درمان و همچنین مشکلات ناباروری آگاهی داشته باشند.
با پیگیری منظم پزشکی، اصلاح سبک زندگی، دریافت مشاوره‌های تخصصی و استفاده از تکنیک‌های کمک باروری، زوج‌های مبتلا به هپاتیت ناباروری می‌توانند شانس بیشتری برای بهبود سلامت و دستیابی به بارداری موفق و سالم داشته باشند.
