تیروئید یک غده کوچک و پروانه‌ای شکل است که در جلوی گردن قرار دارد. این غده بخشی از یک شبکه پیچیده است که به آن «سیستم غدد درون‌ریز» می‌گویند. سیستم غدد درون‌ریز وظیفه هماهنگی بسیاری از فعالیت‌های بدن شما را بر عهده دارد. در این سیستم، تیروئید هورمون‌هایی می‌سازد که عملکردهای حیاتی بدن از جمله متابولیسم را کنترل می‌کنند.
برای آشنایی بیشتر با غده تیروئید میتوانید مقاله ( یک آشنایی ساده با غده تیروئید در کمتر از 5 دقیقه ) را در مجله درمانکده مطالعه کنید.
وقتی تیروئید به درستی کار نمی‌کند، کل بدن شما تحت تاثیر قرار می‌گیرد. اگر این غده بیش از حد هورمون تولید کند، به «پرکاری تیروئید» یا «هیپرتیروئیدیسم» (hyperthyroidism) مبتلا می‌شوید و اگر هورمون کمی تولید کند، دچار «کم کاری تیروئید» یا «هیپوتیروئیدیسم» (hypothyroidism) می‌شوید. این دو بیماری علائم آزاردهنده‌ای ایجاد می‌کنند که شناخت آن‌ها به تشخیص و درمان به موقع آن‌ها کمک می‌کند. برای اینکه با این علائم آشنا شوید، مقاله حاضر را تا انتها دنبال کنید.
در هیپرتیروئیدیسم، غده تیروئید شما بیش از حد فعال است و هورمون زیادی تولید می‌کند. این امر می‌تواند باعث سرعت بخشیدن به بسیاری از عملکردهای بدن شود.
بیماری گریوز شایع‌ترین علت هیپرتیروئیدیسم است. این بیماری یک اختلال خودایمنی است که در مبتلایان به آن سیستم ایمنی به اشتباه به غده تیروئید حمله کرده و آن را وادار به تولید هورمون می‌کند.
سایر دلایل ابتلا به هیپرتیروئیدیسم عبارتند از: وجود ندول یا گره روی غده تیروئید (گواتر ندولر سمی یا گواتر مولتی ندولر)، التهاب غده تیروئید، مصرف بیش از حد ید، مصرف بیش از حد داروهای حاوی هورمون تیروئید و تومور غیرسرطانی غده هیپوفیز.
تولید بیش از حد هورمون تیروئید می‌تواند علائم زیر را ایجاد کند:
بسیاری از افراد مبتلا به هیپرتیروئیدیسم بدون اینکه رژیم غذایی یا میزان فعالیت بدنی خود را تغییر دهند، به طور ناخواسته وزن کم می‌کنند. چون افزایش هورمون‌های تیروئید باعث تحریک متابولیسم می‌شود.
هیپرتیروئیدیسم می‌تواند متابولیسم شما را افزایش دهد. در نتیجه، ممکن است متوجه شوید که بیش از حد معمول گرسنه می‌شوید و به غذا نیاز دارید. اما علیرغم افزایش مصرف غذا، وزنتان بالا نمی‌رود یا حتی وزن کم می‌کنید.
اگزوفتالموس (exophthalmos) یا بیرون‌زدگی چشم‌ها یکی از علائم مهم بیماری گریوز است. این بیماری باعث تورم و التهاب بافت‌های نرم و عضلات اطراف چشم می‌شود.
در هیپرتیروئیدیسم، بدن گرمای بیشتری تولید می‌کند. از این‌رو، ممکن است ناگهان بدون هیچ دلیل مشخصی احساس گرما کنید. در این شرایط شما عرق می‌کنید، اما سایر اطرافیان‌تان چنین مشکلی ندارند. گرگرفتگی و تعریق بیش از حد با عدم تحمل گرما مرتبط است، به این معنی که ممکن است نتوانید یک محیط گرم یا فعالیت‌های تولیدکننده گرما (مثل ورزش) را تحمل کنید.
بسیاری از زنان مبتلا به هیپرتیروئیدیسم متوجه می‌شوند که خونریزی قاعدگی آن‌ها سبک‌تر یا کوتاه‌تر از حد معمول است. هیپرتیروئیدیسم تشخیص داده نشده ممکن است در باروری اختلال ایجاد کند. بعضی از زنانی که برای درمان ناباروری به پزشک مراجعه می‌کنند، متوجه می‌شوند که به پرکاری تیروئید مبتلا هستند.
هیپرتیروئیدیسم می‌تواند احساس اضطراب ، تحریک‌پذیری و عصبانیت را به همراه داشته باشد. اگرچه همه ما هر از گاهی این احساسات را تجربه می‌کنیم، اما هیپرتیروئیدیسم درمان نشده می‌تواند آن‌ها را تشدید کند.
همان‌طور که گفتیم، بیماری گریوز شایع‌ترین علت هیپرتیروئیدیسم است. گاهی اوقات، افراد مبتلا به این بیماری از یک مشکل پوستی به نام «درموپاتی گریوز» رنج می‌برند که با ضخیم و قرمز شدن پوست روی پا یا ساق پا مشخص می‌شود.
هیپرتیروئیدیسم ممکن است روی روده شما تاثیر گذاشته و باعث افزایش حرکات آن شود. در نتیجه، بدون دلیل مشخصی دچار اسهال می‌شوید یا مدفوع شما شل‌تر از حالت معمول است.
در صورت ابتلا به هیپرتیروئیدیسم، ممکن است به دلیل افزایش پمپاژ قلب متوجه شوید که قلب شما به سرعت می‌تپد. علاوه بر این، پرکاری تیروئید می‌تواند به ضربان قلب نامنظم منجر شود.
هیپرتیروئیدیسم می‌تواند خواب شبانه را دشوار کند. گرگرفتگی یا افزایش تعریق در طول شب، تپش قلب و اضطراب ناشی از این بیماری باعث می‌شود به سختی به خواب بروید یا نیمه شب از خواب بیدار شوید.
پزشک با آزمایش تیروئید که یک نوع آزمایش خون است هیپرتیروئیدیسم را تشخیص می‌دهد. کاهش هورمون محرک غده تیروئید (TSH) و افزایش هورمون تیروئید (تیروکسین یا T4) در خون نشان‌دهنده هیپرتیروئیدیسم است. TSH توسط غده هیپوفیز ترشح می‌شود و غده تیروئید را تحریک می‌کند که هورمون بسازد.
گاهی اوقات هم از ید رادیواکتیو خوراکی یا تزریقی برای تشخیص هیپرتیروئیدیسم استفاده می‌شود. تیروئید شما برای تولید هورمون به ید نیاز دارد. بنابراین، وقتی بیش از حد فعال باشد، مقدار زیادی ید رادیواکتیو جذب می‌کند.
راه‌کارهای متنوعی برای درمان هیپرتیروئیدیسم وجود دارد، از جمله: دارو درمانی به منظور کاهش تولید هورمون و کنترل علائم، استفاده از ید رادیواکتیو برای کوچک کردن غده تیروئید، داروهای مسدودکننده بتا برای کاهش علائم و جراحی برای برداشتن غده تیروئید.
در هیپوتیروئیدیسم غده تیروئید شما کم کار است و نمی‌تواند به اندازه کافی هورمون بسازد. در نتیجه، متابولیسم و سایر عملکردهای بدن کُند می‌شوند. تیروئیدیت هاشیموتو شایع‌ترین علت ابتلا به تیروئید کم کار است. در این بیماری، به دلیل حمله سیستم ایمنی به غده تیروئید تولید هورمون کاهش پیدا می‌کند.
آسیب‌دیدگی غده تیروئید در اثر پرتو درمانی یا برداشتن آن با جراحی می‌تواند در بروز هیپوتیروئیدیسم نقش داشته باشد. سایر علل ابتلا به این بیماری عبارتند از: تیروئیدیت (التهاب غده تیروئید)، هیپوتیروئیدیسم مادرزادی، کمبود ید، اختلالات غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس و مصرف بعضی از داروها (مثل داروهای قلبی، داروهای سرطان و داروهای اختلال دوقطبی). ابتلا به بیماری سلیاک، دیابت نوع 1 یا 2، روماتیسم و لوپوس احتمال ابتلا به هیپوتیروئیدیسم را افزایش می‌دهد.
کاهش تولید هورمون در غده تیروئید به بروز علائم زیر منجر می‌شود:
یکی از شایع‌ترین علائم و عوارض تیروئید کم کار، احساس خستگی است. چرا که هورمون تیروئید سطح انرژی بدن را کنترل می‌کند. خواب‌آلودگی بیش از حد هم می‌تواند نشانه هیپوتیروئیدیسم باشد. در یک مطالعه، 50 درصد افراد مبتلا به این بیماری به طور مداوم احساس خستگی می‌کردند و 42 درصد آن‌ها گزارش کردند که بیشتر از گذشته می‌خوابند.
افزایش وزن ناخواسته یکی از علائم شایع هیپوتیروئیدیسم است. وقتی سطح هورمون تیروئید پایین است، متابولیسم کاهش پیدا می‌کند و بدن به جای سوزاندن کالری به دست آمده از غذاها تمایل دارد آن‌ها را به شکل چربی ذخیره کند.
گرما محصول جانبی کالری‌سوزی است. به همین دلیل، وقتی ورزش می‌کنید، بدنتان گرم‌تر می‌شود. در هیپوتیروئیدیسم، متابولیسم بدن و کالری‌سوزی و همچنین فعالیت چربی قهوهای بدن کاهش پیدا می‌کند که این امر باعث می‌شود احساس سرما کنید. چربی قهوهای گرما تولید کرده و به حفظ گرمای بدن در آب و هوای سرد کمک می‌کند.
هیپوتیروئیدیسم باعث تجزیه عضلات و کاهش قدرت آن‌ها می‌شود، در نتیجه با ضعف و درد همراه است. همه افراد گاهی اوقات احساس ضعف می‌کنند، اما احتمال بروز این مشکل در بیماران مبتلا به هیپوتیروئیدیسم دو برابر بیشتر است.
مانند اکثر سلول‌ها ، عملکرد فولیکول‌های مو توسط هورمون تیروئید تنظیم می‌شود. کاهش این هورمون روی چرخه بازسازی فولیکول‌های مو تاثیر می‌گذارد و باعث ریزش مو می‌شود. بر اساس تحقیقات، 25 تا 30 درصد کسانی که به دلیل ریزش مو به پزشک مراجعه می‌کنند، به هیپوتیروئیدیسم مبتلا هستند. این آمار در افراد بالای 40 سال به 40 درصد می‌رسد.
سلول‌های مرده پوست به طور مداوم با سلول‌های جدید جایگزین می‌شوند. در افراد مبتلا به هیپوتیروئیدیسم، این چرخه مختل شده و مدت زمان آن بیشتر می‌شود. در نتیجه، تجمع سلول‌های مرده در سطح پوست باعث خشکی آن می‌شود.
گاهی اوقات هیپوتیروئیدیسم از یک بیماری خودایمنی ناشی می‌شود. در این شرایط، پوست تحت تاثیر قرار می‌دهد و دچار قرمزی و تورم می‌شود که به این وضعیت میگزدم (myxedema) می‌گویند.
هیپوتیروئیدیسم با افسردگی مرتبط است. علت این ارتباط مشخص نیست، اما ممکن است به دلیل کاهش سطح انرژی بدن ایجاد شود. 64 درصد زنان و 57 درصد مردان مبتلا به این بیماری از افسردگی رنج می‌برند. به‌علاوه، تقریبا همین تعداد بیمار علائم اضطراب را تجربه می‌کنند.
در یک مطالعه که روی بیماران مبتلا به هیپوتیروئیدیسم انجام شد، 22 درصد افراد از مشکل در انجام معادلات ریاضی روزمره، 36 درصد از کُند شدن سرعت فکر کردن و 39 درصد از ضعیف شدن حافظه خود شکایت داشتند. علل این امر به طور کامل مشخص نشده است، اما شواهد نشان می‌دهد که درمان هیپوتیروئیدیسم می‌تواند مشکلات مرتبط با حافظه را برطرف کند.
کاهش هورمون تیروئید روی روده بزرگ شما تاثیر می‌گذارد. یبوست یکی از شکایت‌های رایج افراد مبتلا به هیپوتیروئیدیسم است، اما معمولا به‌تنهایی نمی‌تواند نشان‌دهنده ابتلا به این بیماری باشد. اگر به غیر از یبوست مشکل دیگری ندارید، ابتدا مصرف آب و غذاهای پرفیبر را افزایش دهید. اگر این روش کارساز نبود، یبوست شما بدتر شد یا علائم دیگری مثل معده درد یا استفراغ را تجربه کردید، به پزشک مراجعه کنید.
هم قاعدگی نامنظم و هم خونریزی شدید قاعدگی هر دو با هیپوتیروئیدیسم مرتبط هستند. هورمون تیروئید با سایر هورمون‌های کنترل‌کننده چرخه قاعدگی در ارتباط است و سطح غیرطبیعی آن می‌تواند عملکرد این هورمون‌ها را مختل کند. به‌علاوه، هورمون تیروئید مستقیما روی رحم و تخمدان‌ها تاثیر می‌گذارد.
پزشک با بررسی عملکرد تیروئید از طریق آزمایش خون و تست‌های تصویربرداری (سونوگرافی یا اسکن با استفاده از ید رادیواکتیو) هیپوتیروئیدیسم را تشخیص می‌دهد. در افراد مبتلا به این بیماری، سطح تیروکسین پایین و مقدار TSH بالا است.
دارو درمانی اصلی‌ترین روش کنترل تیروئید کم کار است. افراد مبتلا به این بیماری باید از داروهای حاوی هورمون تیروئید استفاده کنند. تنظیم دقیق دوز دارو از اهمیت زیادی برخوردار است، چون مصرف بیش از حد هورمون می‌تواند باعث هیپرتیروئیدیسم شود.
مشکلات تیروئید معمولا در اثر افزایش یا کاهش تولید هورمون در این غده ایجاد می‌شوند. در بیشتر موارد، این بیماری‌ها جدی نیستند و به راحتی توسط دکتر فوق تخصص غدد درمان می‌شوند. نکته کلیدی این است که به موقع علائم آن‌ها را تشخیص داده و نزد پزشک بروید. برای پیدا کردن بهترین دکتر غدد میتوانید به سایت درمانکده مراجعه کنید. در درمانکده، علاوه بر تعیین وقت حضوری، امکان مشاوره آنلاین متخصص غدد هم برای شما فراهم شده است.
منابع:
https://www.healthline.com/health/common-thyroid-disorders
https://healthmatch.io/hyperthyroidism/what-are-hyperthyroidism-symptoms
https://www.healthline.com/nutrition/hypothyroidism-symptoms
