دستگاه سی پپ CPAP که مخفف کلمه Continuous positive airway pressure است یکی از تجهیزات پزشکی کمک تنفسی به شمار می رود. این وسیله برای درمان مشکلات تنفسی مختلف از جمله خروپف و آپنه تنفسی استفاده می شود. در این نوشته، ابتدا آپنه تنفسی را توضیح داده و سپس دستگاه سی پپ و ویژگی های مختلف آن را بررسی می کنیم.
آپنه تنفسی چیست؟
یکی از رایج ترین مشکلات تنفسی در میان افراد آپنه تنفسی است که به آن آپنه خواب نیز گفته می شود. در این بیماری تنفس بیمار در حین خواب دچار وقفه شده و ممکن است این اتفاق بین 5 تا 100 بار در طول خواب رخ دهد. این وقفه ها باعث می شوند اکسیژن کافی به مغز نرسد و علاوه بر این که هوشیاری و تمرکز فرد در طول روز از بین می رود، به مرور باعث بیماری قلبی- عروقی یا سکته مغزی می شوند. علت آپنه تنفسی این است که در حین خواب عضلات پشت گلو در حالت استراحت هستند و ممکن است باعث مسدود شدن راه تنفسی بشوند. این مسدود شدن باعث وقفه تنفسی می شود. به منظور تشخیص آپنه تنفسی لازم است بیمار یک شب بستری شده و از وی تست خواب گرفته شود. در تست خواب روند خواب بررسی شده و تعداد وقفه های تنفسی اندازه گیری می شود. پزشک متخصص این تست را بررسی کرده و بر اساس آن دستگاه سی پپ را برای درمان بیماری تجویز می نماید.
عملکرد دستگاه سی پپ:
دستگاه سی پپ بر اساس تست خوابی که از بیمار گرفته شده تنظیم می شود. این دستگاه فشار هوای لازم برای عمل دم بیمار را تامین کرده و باعث می شود از مسدود شدن راه تنفسی بیمار جلوگیری شود. عملکرد این دستگاه به این صورت است که هوای محیط را به درون خود کشیده و فشار آن را تا اندازه ای که پزشک تجویز می کند بالا می برد. این فشار در واقع فشار مطلوب برای باز نگه داشتن انسداد سیستم تنفسی است. در ورودی دستگاه فیلترهای قابل تعویضی وجود دارند که انواع آلودگی و ناخالصی را از هوای محیط حذف می کنند. در مدل های جدیدتر این دستگاه یک مرطوب کننده وجود دارد که در آب و هوای خشک یا برای بسته به شرایط بیمار استفاده می شود. این مرطوب کننده باعث رطوبت هوا شده و از خشکی سیستم تنفسی بیمار جلوگیری می کند و حس بهتری برای بیمار ایجاد می نماید.
پس از رسیدن فشار هوای داخل سی پپ به اندازه مورد نظر، هوا از طریق یک لوله مخصوص که به آن لوله خرطومی گفته می شود از دستگاه خارج می شود. این لوله به ماسک مخصوص سی پپ متصل است که هوا را به سیستم تنفسی بیمار می رساند. این ماسک انواع و سایزهای مختلف دارد و علاوه بر پوشاندن دهان و بینی بیمار، بخشی از آن روز پیشانی قرار می گیرد که ماسک را روی صورت فیکس می کند. در ابتدا ممکن است بیمار به راحتی قادر به استفاده از ماسک سی پپ نباشد اما به مرور به آن عادت می کند. در استفاده از ماسک سی پپ انتخاب سایز مناسب از اهمیت بالایی برخوردار است.
دستگاه سی پپ دارای یک مموری کارت یا کارت حافظه است که اطلاعاتی مانند تعداد آپنه خواب و ساعات مفید خواب بیمار را در خود ذخیره می نماید. این اطلاعات به صورت عدد و نمودار در اختیار پزشک متخصص قرار گرفته و به بررسی روند بیماری کمک می نمایند. هم چنین پزشک از طریق این اطلاعات می تواند در صورت لزوم تنظیمات دستگاه سی پپ را تغییر دهد یا فشار دستگاه را کاهش دهد تا بیمار حداقل نیاز را به دستگاه داشته باشد. با استفاده از دستگاه سی پپ علاوه بر درمان آپنه، خرو پف نیز به مرور از بین می رود و تنفس بیمار تنظیم می شود. علاوه بر این، کیفیت خواب نیز بهبود می یابد و فرد در طول روز هوشیاری بیشتری خواهد داست.
نکات مهم در خرید دستگاه سی پپ:
1. کم صدا بودن دستگاه: این دستگاه باید صدای بسیار کمی داشته باشد و در طول خواب مزاحمتی برای بیمار یا اطرافیان وی ایجاد نکند.
2. رطوبت ساز: وجود رطوبت ساز در این دستگاه باعث می شود سیستم تنفسی بیمار خشک نشود و راحتی بیشتری داشته باشد.
3. قابلیت جابجایی آسان: دستگاه سی پپ باید کوچک و قابل حمل باشد و در سفر نیز به راحتی مورد استفاده قرار گیرد.
4. مناسب بودن ماسک دستگاه: ماسک دستگاه باید سبک و ضد حساسیت باشد و به راحتی با توجه به فرم صورت بیمار بر روی صورت قرار گیرد.
در استفاده از سی پپ چه نکاتی باید رعایت شوند؟
- دستگاه سی پپ فقط باید با دستور پزشک تجویز شود و استفاده سر خود از آن صحیح نمی باشد.
- بیمار یا اطرافیان وی باید آموزش های لازم را در زمینه راه اندازه دستگاه و استفاده از آن دریافت کنند تا مشکلی برای استفاده از آن وحود نداشته باشد.
- دستگاه نباید کج یا وارونه شود زیرا آب قسمت مرطوب کننده وارد بقیه قسمت های دستگاه می شود و به آن آسیب می زند.
- پیش از حمل سی پپ لازم است آب داخل رطوبت ساز آن خالی شود.
- به منظور جلوگیری از عفونت های ریوی، فیلترهای دستگاه باید مرتب شسته شده و در صورت لزوم تعویض شوند.
- هنگام تمیز کردن دستگاه نباید آب یا مایعات مختلف با آن تماس داشته باشند.
- دستگاه باید بر روی یک سطح هموار قرار بگیرد.
- قبل از هر بار استفاده، اتصالات دستگاه باید بررسی شده و صحیح باشند.
- سی پپ نباید در محیطی با دمای بیش از 35 درجه استفاده شود. زیرا می تواند باعث سوزش یا آسیب مجاری تنفسی بیمار شود.
- این وسیله نباید نزدیک پرده، رادیاتور، دستگاه های گرم کننده و دستگاه تصویه هوا قرار گیرد. زیرا جریان هوای این دستگاه ها سیستم کار دستگاه را مختل می کند.
سی پپ اتوماتیک (اتو سی پپ):
دستگاه سی پپ دارای یک مدل اتوماتیک نیز هست که اتو سی پپ نامیده می شود. تفاوت این دستگاه با سی پپ در این است که برای استفاده از اتو سی پپ نیاز به تست خواب وجود ندارد. این دستگاه با اولین اتصال به سیستم تنفسی بیمار، روند خواب و تعداد وقفه های تنفسی را می سنجد و به طور اتوماتیک فشار هوای مورد نیاز را ایجاد می کند. این دستگاه نیز دارای کارت حافظه برای ذخیره کردن اطلاعات بیمار است. اتو سی پپ یک الگوریتم از پیش تعیین شده دارد که فشار هوای متغیر را متناسب با نیاز بدن فرد و شرایط وی ایجاد می کند.
