جهیزیه یا همان جهاز به دارایی و اسباب و وسایلی گفته می‌شود که عروس در هنگام ازدواج به خانه مشترک می‌برد. اگرچه جهاز می‌تواند شامل پول، جنس یا ملک باشد اما بیشتر،شامل اسباب و لوازم خانه است.همچنین کمیت و کیفیت جهاز ، بنا به شرایط فرهنگی، خانوادگی، منطقه‌ای شهر به شهر و وضع اقتصادی خانواده ها متفاوت است.
اگر چه باید گفت این موضوع کاملا جنبه عرفی دارد و نامی به این عنوان در قانون مدنی وجود ندارد.اما از نظر قانون مدنی به تبعیت از فقه امامیه تدارک و مهیا نمودن اسباب و لوازم منزل به همراه البسه و هزینه خوراک و پوشاک و غیره بر عهده مرد گذاشته شده است که تحت عنوان نفقه زوجه نیز در حقوق خوانده می شود.
قانون مدنی در ماده ۱۱۱۸ استقلال مالی زن را تصریح می کند و در ماده ۱۱۰۷ پرداخت نفقه زوجه را اعم از تهیه لوازم و اسباب منزل را جزو وظایف مرد می داند. این ماده بیان می کند: (نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینه های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض.) اگرچه همین قانون در ماده ۱۱۰۴ اصل بنیان خانواده را بر معاضدت و یاری کردن زوجین به یک دیگر می داند.
همان طور که گفته شد جهیزیه جزء اموال و دارایی زوجه می باشد از این‌رو در هنگام طلاق و جدایی یا حتی قبل از آن زن می‌تواند جهیزیه خود را از خانه آقا خارج کند. به این عمل استرداد جهیزیه گفته می‌شود.
در واقع آوردن جهیزیه به معنای انصراف از مالکیت زن یا شریک ساختن شوهر در آن نیست و مالکیت جهاز برای زن باقی است ولی شوهر نیز از منافع آن بهره‌مند می‌شود و می‌تواند از این اموال استفاده کند. پس این اموال تحت عنوان امانت در اختیار شوهر است و هر زمان زن بخواهد، می‌تواند جهیزیه را به دیگری انتقال دهد یا به خانه پدری برگرداند.
هنگامی که زندگی مشترک میان زوجین، با مشکلاتی مواجه می شود که ادامه زندگی را برای آنها، غیر ممکن می سازد. طرفین تصمیم به طلاق و جدایی می گیرند.طلاق نیز آثاری را به همراه دارد که از جمله آن ها مشخص شدن وضعیت جهیزبه می باشد.
پس اگر طرفین نتوانند به توافقی دست یابند یا شوهر، بدون رضایت زن، محل جهاز را تغییر دهد، بازگرداندن آن، نیازمند ارائه دادخواست استرداد جهیزیه در شورای حل اختلاف یا دادگاه خانواده بسته به شرایط می باشد
۱.سند نکاح یا سند طلاق که مدارکی می باشند که نشان دهنده وجود زندگی مشترک در خانه مشترک می باشذ
۲. سند و مدارکی که حاکی از وجود جهیزیه باشد مانند سیاهه یا فاکتور جهاز
۳. شهادت شهود یا استشهادیه ( در صورتی که سیاهه یا فاکتور وجود نداشته باشد)
۴.اسناد هویتی خواهان ( کارت ملی،شناسنامه و…..)
منبع: گروه حقوقی دارتوت
