از زمان های قدیم و به ویژه در کشورهای مسلمان، سنت مهریه وجود داشته و دارد. به شکلی که هنگام وقوع عقد،برای زن، مهریه در نظر گرفته می شود.سنت مهریه،میان یهودیان هم وجود دارد و در هنگام طلاق یا فوت شوهر، آن را به زن پرداخت می نمایند.چه بسا از این طریق به دین ما نیز وارد شده است. در کشور ما نیز رسم گرفتن مهریه، وجود داشته و هنگام وقوع عقد نکاح برای زنان، مهریه مشخص و معینی، در نظر گرفته می شود. امروزه دعاوی مربوط به مهریه در کنار دعاوی طلاق،پرونده های فراوانی را در دادگاه های خانواده به خود اختصاص داده و زمینه ساز اختلافات و مشکلات فراوانی برای هر دو طرف شده است.گاه این دعاوی آن چنان پیچیده می شود که علاوه بر زمان بر بودن آن،زجر آور و پر عذاب نیز می باشد.که مهم ترین دلیل آن هم عدم مشورت با وکلای دادگستری و مشاوران حقوقی در همان ابتدای کار است.همچنین فرآیند دریافت مهریه نیز بایستی با همراهی یک وکیل خبره انجام گیرد تا زن به حق قانونی و شرعی خود دست یابد،چه بسا گاهی عدم همراهی وکیل می تواند منجر شود تا زن این حق خود را از دست بدهد و یا به هر نحوی متضرر گردد.
مهر یا صداق که به فارسی کابین هم گفته می‌شود مالی است که زن بر اثر ازدواج مالک آن می‌شود و مرد ملزم به دادن آن به زن می‌باشد.همانطور که گفته شد نهاد مهریه در حقوق ایران مبتنی بر سنت و مذهب است و نظیر آن را در حقوق غربی نمی‌توان یافت.
البته تعیین مهریه های سنگین که به تازگی معمول شده عیوبی دارد و به ویژه می‌توان آن را سدی در راه تشکیل خانواده محسوب کرد اما مهریه که از جانب مرد به زن داده می‌شود می‌تواند کمبود سهم الارث زن را در حقوق ما تا حدی جبران کند. به علاوه مهریه در عرف نشانه ارج و احترامی است که مرد برای زن قائل است و مظهر تعهد شوهر برای تامین زندگی زن است.البته گفتنی است در ازدواج دائم تعیین مهریه شرط صحت عقد نیست و ممکن است نکاح بدون تعیین مهریه واقع شود که در این صورت زن پس از نزدیکی مستحق مهرالمثل خواهد بود که به آن اشاره خواهیم کرد.
مقررات راجع به مهریه در مواد ۱۰۷۸ تا ۱۱۰۱ در قانون مدنی آمده است که همگی از فقه امامیه گرفته شده است.
در فقه و قانون مدنی مهریه بر سه گونه است مهرالمسمی،مهرالمثل و مهرالمتعه که هر یک دارای شرایط و احکامی می‌باشد که به توضیح هر یک پرداخته ایم :
مهرالمسمی : هرگاه مهریه در عقد ازدواج تعیین شده باشد آن را مهرالمسمی می‌گویند. اصطلاح مهرالمسمی از فقه اسلامی گرفته شده و در ماده ۱۱۰۰ قانون مدنی به کار رفته ولی قانون مدنی آن را تعریف نکرده است با این حال با استفاده از مواد مختلف قانون و با توجه به فقه اسلامی می‌توان گفت مهرالمسمی عبارت از مال معینی است که به عنوان مهریه با توافق زوجین تعیین می‌شود یا شخصی که زوجین انتخاب کردند معین می‌نماید.
این مال ممکن است عین باشد مثل خانه زمین باغ اتومبیل و غیر این‌ها و یا ممکن است منفعت باشد مثل سکونت یا اجاره بهای خانه‌ای را برای مدت معین قرار داد که ارزش اقتصادی داشته باشد مانند تعلیم زبان خارجی یا هنری خاص یا ساختن خانه معین.همچنین به گفته قانون می‌تواند یک حق باشد.
مهرالمثل : مهرالمثل مهریه ای است که به موجب قراردادی تعیین نشده و بر حسب عرف و عادت و با توجه به وضع زن از لحاظ سن،زیبایی،تحصیلات،موقعیت خانوادگی و اجتماعی و … با در نظر گرفتن مقتضیات زمان و مکان معین می‌گردد.
ماده ۱۰۹۱ قانون مدنی می گوید:(برای تعیین مهرالمثل باید حال زن از حیث شرافت خانوادگی و سایر صفات و وضعیت او نسبت به اماثل و اقارن و اقارب و همچنین معمول محل و غیر در نظر گرفته شود.) بنابر قانون مدنی زن در موارد زیر مستحق مهرالمثل است:
مهرالمتعه : در صورت وقوع طلاق قبل از نزدیکی و تعیین مهریه زن مستحق مهرالمتعه خواهد بود در ماده ۱۰۹۳ قانون مدنی در این خصوص می‌گوید:( هرگاه مهریه در عقد ذکر نشده باشد و شوهر قبل از نزدیکی و تعیین مهریه زن خود را طلاق دهد زن مستحق مهرالمتعه است و اگر بعد از آن طلاق دهد مستحق مهرالمثل خواهد بود.) مهرالمتعه یا متعه در اصطلاح حقوقی مالی است که شوهر در صورت وقوع طلاق قبل از نزدیکی و تعیین مهریه به تناسب وضع اقتصادی خود به زن می‌دهد.برابر ماده ۱۰۹۴ قانون مدنی برای تعیین مهر المتعه حال مرد از حیث مالی ملاحظه می‌شود.
در حقوق مدنی برای مهریه از نظر مقدار حداقل و حداکثری معین نشده است و زوجین می‌توانند آن را با توافق یکدیگر تعیین کنند.در ماده ۱۰۸۰ قانون مدنی در این زمینه آمد :(تعیین مقدار مهر منوط به تراضی طرفین است.) شکی نیست که قرار دادن مهریه‌های سنگین در ازدواج که متاسفانه امروز معمول شده اگر از نظر اسلام ممنوع نباشد اما ناپسند است .گرانی روز افزون مهریه یکی از مشکلات ازدواج در عصر فعلی است که باید چاره‌ای برای آن اندیشید.آموزش و پرورش صحیح دختران و خانواده‌ها و معتقد ساختن آنان به اینکه ازدواج یک معامله اقتصادی نیست و حیثیت و آبرو و خوشبختی دختر و گرمی خانه و خانواده به زیادی مهریه بستگی ندارد و در واقع فرهنگ سازی بیش از اصلاح قانون می‌تواند در تعدیل مهریه موثر باشد.
با وجود این قانون جدید حمایت خانواده میزان مهریه را به گونه‌ای محدود کرده است،برابر ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده سال ۱۳۹۱( هرگاه مهریه در زمان وقوع عقد تا ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد وصول آن مشمول مقررات ماده ۲ قانون اجرای محکومیت‌های مالی است چنانچه مهریه بیشتر از این میزان باشد در خصوص مازاد فقط توانایی زوج ملاک پرداخت است. رعایت مقررات مربوط به محاسبه مهریه به نرخ روز کماکان الزامی است.) البته باید گفت قانون جدید در حقیقت میزان مهریه را محدود نکرده و فقط ضمانت اجرای مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه را کاهش داده است. ضمانت اجرای کیفری مهریه مذکور آن است که اگر مرد از پرداخت آن امتناع کند و دادخواست اعسار هم ندهد یا ادعای اعسار او رد شود برابر ماده ۲ قانون محکومیت‌های مالی به تقاضای زن تا زمان تعدیه مهریه حبس می‌شود. اما نسبت به مازاد بر ۱۱۰ سکه ظاهراً ضمانت اجرای کیفری وجود ندارد، و زوجه می‌تواند فقط از طریق مدنی و با مراجعه به دادگاه و اثبات توانایی زوج حق خود را استیفا کند.
انحلال نکاح به یکی از علل‌های قانونی در پاره موارد در مهریه اثر می‌گذارد درباره مهرالمسمی با این که زن به مجرد مالک مهری می‌شود و می‌تواند هرگونه تصرفی در آن نماید انحلال نکاح گاهی در آن موثر است به شوهر برگردد حکم مسئله متفاوت می‌باشد.هرگاه مهر در عقد معین نشده و قبل قبل از تعیین مهریه نکاح منحل شود بر حسب اینکه انحلال نکاح قبل یا بعد از نزدیکی باشد حکم مسئله متفاوت می‌باشد. اگر نکاح قبل از تعیین مهریه و بعد از نزدیکی منحل شود زن مستحق مهرالمثل خواهد بود. اما اگر نکاح قبل از تعیین مهریه و قبل از نزدیکی منحل شود بر حسب اینکه علت انحلال نکاح طلاق یا فسخ یا فوت باشد متفاوت است.
باید گفت طبق قانون با فسخ یا فوت قبل از نزدیکی و تعیین مهر گاه قبل از نزدیکی به تعیین مهریه نکاح به علت فست یا فوت یکی از زوجین منحل شود زن مستحق هیچگونه مهریه‌ای نخواهد بود.
در این راستا وکلای گروه حقوقی دارتوت با بهره گیری از روش های قانونی به شما کمک می کنند تا در فرآیند دریافت مهریه و دعاوی حقوقی و کیفری آن تنها نبوده و در کوتاه ترین زمان ممکن و حداقل خسارت وارده مشکل خود را حل کنید.برای دریافت مشاوره همین حالا با ما تماس بگیرید.
منبع: نگاهی کامل به مهریه از گروه حقوقی دارتوت
