مراحل تهیه زمین اصلی برنج

با توجه به اهمیت زمین قابل کشت برای تولید برنج ایرانی مرغوب و همچنین نظر به اینکه برنج گیاهی است که به خاک های عمیق با بافت سنگین و نیمه سنگین ( لومی رسی ) نیاز دارد، انتخاب زمین مناسب جهت کشت این محصول از اهمیت زیادی برخوردار است. برنج به شوری خاک نسبتا مقاوم و در اسیدیته (PH) 4 تا 7/5 خاک ها نیز می تواند رشد کند. در صورتی که زمین اصلی آیش باشد، در پاییز شخم زده می شود و در بهار عمود بر شخم اول مجددا زمین مورد نظر شخم می گردد.

لت زدن یا شل زدن زمین به وسیله گاو یا تیلر که دارای مزایایی از قبیل صرفه جویی در آب و بهم ریختن ساختمان خاک ( مناسب رشد برنج ) می باشد، قابل توصیه است. سپس زمین مورد نظر کرت بندی و مرزبندی می شود. در صورتی که زمین اصلی به جای آیش زیر کشت محصول دیگری باشد، عملیات فوق در بهار صورت می گیرد.

شبدر برسیم (مصری) یکی از گیاهان علوفه ای مناسب جهت قرار دادن در تناوب با برنج در منطقه نیمه گرمسیری می باشد و لذا توصیه می شود بلافاصله بعد از برداشت برنج، بذر شبدر برسیم در کاه و کلش باقیمانده برنج بدون هیچگونه عملیات زراعی دیگر پاشیده شود تا موجبات حاصلخیزی و بهبود خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک ها را فراهم آورد و علوفه مناسبی نیز برای دام ها تهیه گردد. همچنین اضافه نمودن 30 الی 40 تن کود حیوانی در هکتار نیز به بهبود خصوصیات خاک های شالیزار کمک نموده و موجب افزایش عملکرد در شالیزارها می گردد.

نوع، میزان و زمان مصرف کودهای شیمیایی در زراعت برنج

برای تعیین دقیق میزان کود مورد نیاز برنج همانند هر محصول دیگری، در هر مزرعه ای می بایست آزمون خاک انجام و میزان حاصلخیزی آن قبل از کاشت مشخص شود تا بر اساس آن بتوان نسبت به مصرف کودهای شیمیایی اقدام نمود.

نتایج حاصل از کاربرد کودهای شیمیایی بر روی عملکرد ارقام اصلاح شده برنج در منطقه نیمه گرمسیری نشان داده است، که در اراضی ای که میزان فسفر خاک آنها بیشتر از 20 پی پی ام (20 میلی گرم در کیلوگرم خاک ) باشد، نیازی به مصرف کودهای فسفاته نیست. با این وجود، اضافه نمودن 50 کیلو گرم کود فسفات آمونیم در هنگام تهیه زمین اصلی همراه با آخرین مرحله تهیه زمین بر روی رشد اولیه و عملکرد آن مؤثر می باشد. چون در مراحل اولیه رشد که نشاء ها کوچک هستند و ریشه آنها در خاک کاملا مستقر نگردیده از کود فسفره اضافه شده راحت تر استفاده می نمایند.

بدیهی است در خاک هایی که میزان فسفر آنها از 20 پی بی ام کمتر باشد باید براساس نتایج آزمون خاک و توصیه آزمایشگاه های خاک شناسی اقدام نمود. لازم به توضیح می باشد که اکثر اراضی منطقه نیمه گرمسیری (چرام) میزان فسفر خاک آنها در محدوده 20 پی پی ام و یا بیشتر می باشد. اثر کودهای شیمیایی از ته بر روی ارقام برنج اصلاح شده در منطقه چرام نشان داده است که برای برنج رقم چرام 1 مصرف 100 تا 150 کیلوگرم، برای برنج رقم چرام 3 حدود 15 کیلوگرم و برای رقم آمل 2 حدود 200 کیلوگرم کود اوره در هکتار، مناسب ترین عملکرد را سبب می شود.

راندمان مصرف کود ازته در شالیزارها به نحوه مدیریت و زمان مصرف آن بستگی زیادی دارد. زیرا کود ازته در آب محلول بوده و امکان تصعید و یا هدر روی آن در زراعت برنج که باید بطور مدام آب در دسترس داشته باشد زیاد است. بنابراین توصیه می شود، با توجه به نتایج حاصل از فعالیت های تحقیقاتی در صورتی که 100 کیلوگرم کود اوره و یا کمتر (با توجه به وضعیت خاک و رقم مورد استفاده ) باید مصرف شود، حدود نصف آن قبل از نشاء کاری و حداقل در عمق 10 سانتی متری با خاک مخلوط شود تا از تصعید و یا شستشوی آن از سطح خاک جلوگیری به عمل آید. نصف دیگر کود ازته ( اوره ) را باید در مرحله تشکیل خوشچه جوان (مرحله آبستنی ) مصرف کرد. بررسی های انجام شده بر روی برنج رقم چرام 1 در منطقه چرام نشان داده است که معمولا حدود 45 الى 55 روز بعد از کشت نشاء در زمین اصلی گیاه به این مرحله از رشد تشکیل خوشچه جوان می رسد.

در صورتی که با توجه به نوع رقم برنج مورد استفاده و وضعیت حاصلخیزی خاک، 100 کیلوگرم کود اوره باید مصرف شود، نحوه تقسیط آن به این صورت می باشد که یک سوم آن در مرحله نشاء برنج، یک سوم در مرحله پنجه دهی و یک سوم دیگر در مرحله تشکیل خوشچه جوان مصرف گردد. در ارقام محلی میزان کود مصرفی باید کمتر از ارقام اصلاح شده و به نصف و یا حتی کمتر تقلیل داده شود .

در برنج رقم چرام 3 باید 70 درصد کود اوره در زمان کاشت و 30 درصد بقیه در مرحله تشکیل خوشچه جوان مصرف گردد. در مورد نوع کود ازته در زراعت برنج، می بایست توجه داشت در صورتی که کود اوره پوشش دار قابل تامین باشد، بر کود اوره معمولی ارجحیت دارد.

اثر کود پتاسیم بر روی برنج در منطقه چرام نشان داد در اراضی که میزان پتاسیم خاک آنها بالاتر از 300 پی پی ام (300 میلی گرم در کیلوگرم خاک) می باشد نیازی به مصرف کود پتاسیمی نیست. ولی در صورتی که اراضی دارای بافت خاک سبک باشند و میزان پتاسیم آنها کمتر از 300 پی پی ام باشد باید بر اساس آزمون خاک نسبت به مصرف کود پتاسیم اقدام نمود. زمان مصرف آن عمدتا در مرحله قبل از نشاء کاری و در صورت نیاز مجدد در مرحله پنجه دهی تا قبل از خوشه دهی می باشد.