هنر و صنایع دستی مقوله ای است که فعالان آن همیشه از عدم امنیت مالی و کمبود درآمد رنج می برند. در زندگی خود هنرمندان رشته های گوناگون را دیده ایم که از مسائل و مشکلات مالی رنج می برند. بعضاً ناگزیر به روی آوردن به فعالیت هایی می شوند که یا مطابق میل و علاقه شان نیست یا اثربخشی چندانی ندارد.
صنایع دستی ایرانی یکی از این حوزه هاست. صنایع دستی در کشور ایران هنوز به آن جایگاه دست پیدا نکرده و دلیل آن نیز عدم فروش مؤثر این تولیدات است. صنایع دستی از جمله صنایعی است که میزان مشارکت زنان در آن بیش از متوسط سایر صنایع است. توجه به توسعه اقتصادی همواره از دغدغه‌های اصلی حوزه علم و سیاست می باشد.
خلاقیت و نوآوری، مهمترین و بنیادی‌ترین عامل رشد و توسعه اقتصادی صنایع دستی است. در صنایع دستی همواره می‌توان بازتاب سلیقه و ظرافت روحی و خلاقیت زنان ایرانی را به عنوان طراحان و تولیدکنندگان محصولات متنوع مشاهده کرد. توسعه و بهبود کسب و کارهای خانگی زنان یکی از مهمترین و مؤثر ترین راهکارهای بهبود وضعیت اقتصادی، اجتماعی و معیشتی است.
افزایش جمعیت و گسترش شهرنشینی از یک سو و ظهور ابزارهای ارتباطی مجازی از سوی دیگر بازارهای تولید و عرضه صنایع دستی را دچار دگرگونی ساخته است. از جمله مهمترین عوامل موثر بر بازار کار هنرمندان و تولیدکنندگان می توان به دو دسته عوامل درونی و بیرونی اشاره کرد.
منظور از عوامل درونی موثر بر بازار تولیدکنندگان صنایع دستی در حقیقت عواملی است که از خود هنرمند نشات می گیرند. از جمله این عوامل می توان به کیفیت محصولات تولیدی اشاره کرد. کیفیت یعنی میزان و درجه ای از برآورده شدن الزامات و خواسته ها.
آنچه از این تعریف برمی آید این است که محصول تولید شده باید بتواند نیازها و خواسته های مصرف کنندگان را مرتفع کند. از طرفی نوآوری و خلاقیت در تولید محصولات صنایع دستی جزیی انکار نشدنی است. چرا که عدم وجود خلاقیت، تولیدات تکراری و به سبک پیشینیان با توجه به تغییرات و تحولات جوامع باعث بی رمقی بازار کار تولیدکنندگان و هنرمندان می شود. همچنین تولیدکنندگان صنایع دستی باید بتوانند محصولات تولیدی خود را در زمان مناسب به دست مشتریان خود برسانند. به گونه ای که قیمت تمام شده محصول برای مصرف کننده رضایت بخش باشد.
هنرمندان و تولیدکنندگان صنایع دستی لازم است که به اصالت دست سازه های خود توجه ویژه ای داشته باشند. به طوری که نماینده و معرفی کننده پیشینه خود باشند. استادکاران صنایع دستی همچنین باید برای سلایق و علاقه های مصرف کنندگان خود ارزش قایل باشند. محصولی که تولید شود ولی تقاضایی برای آن وجود نداشته باشد، ارزشی ندارد!
مورد دیگری که از جمله عوامل درونی موثر بر بازار کار هنرمندان و تولیدکنندگان است، خدمات پس از فروش می باشد. ممکن است خریداران صنایع دستی در فرآیند پس از خرید به سوالات و مشکلاتی در زمینه ی نگهداری و مراقبت از محصول بر بخورند که لازم است تولیدکنندگان پاسخگو باشند.
منظور ما از عوامل بیرونی عواملیست که به طور مستقیم به شخص هنرمند و یا تولیدکننده صنایع دستی مربوط نمی شود. این عوامل باید در سطح کلان مورد بررسی قرار گیرند. یکی از عواملی که ضربه سهمگینی به بازار کار صنایع دستی ایران وارد کرده است، واردات صنایع دستی از کشورهای خارجی است.
واردات صنایع دستی ایرانی از کشورهای خارجی! پارادوکسی است که جریان دارد. برچیدن این بازار همت بالای مدیران در سطح کلان را می طلبد. مورد دوم دسترسی به مواد اولیه باکیفیت است. اگر تولیدکنندگان صنایع دستی بتوانند مواد اولیه باکیفیتی تهیه کنند، یقینا محصول نهایی محصول باکیفیتی خواهد بود. باید شرایط به گونه ای باشد که مواد اولیه در دسترس همه تولیدکنندگان قرار گیرد.
مورد سوم و مورد آخر مربوط به وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم ایران است. متاسفانه شرایط اقتصادی در حال حاضر به گونه ایست که محصولات صنایع دستی کمتر در سبد خرید خانوارها قرار می گیرد. چرا که نیازمندی های اصلی زندگی در اولویت هستند.
در این نوشتار سعی بر آن داشتیم که مهمترین عوامل موثر بر بازار کار هنرمندان و تولیدکنندگان صنایع دستی را مورد بررسی قرار دهیم. ما این عوامل را در دو دسته جای دادیم:
عوامل درونی: کیفیت کار تولید شده، نوآوری و خلاقیت، زمان تحویل، قیمت، اصالت محصول، بازاریابی و شناخت سلیقه و علایق افراد، خدمات پس از فروش.
عوامل بیرونی: واردات، دسترسی به مواد اولیه باکیفیت، وضعیت اقتصادی جامعه.
امید است با مطالعه این مقاله، هنرمندان و تولیدکنندگان صنایع دستی بتوانند با شناسایی نقاط قوت و ضعف خود، بازار کار پررونقی داشته باشند.
