هنر نساجی و بافندگی یکی از قدیمی‌ترین شکل‌های هنری در تمدن بشر است. در پارچه بافی سنتی اگرچه از وسایلی برای در هم بافتن نخ استفاده می گردد اما این وسایل از تکنولوژی روز استفاده نمی کنند. برای راه اندازی آنها نیروی انسانی به کار می آید و نه موتورهای برقی و الکتریکی. پارچه بافی سنتی یکی از مهمترین صنایع دستی استان خراسان جنوبی است. به طوری که تنها صنعت دستی این استان است که نامزد دریافت مهر اصالت ازسازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور شد.
رشته پارچه بافی (حوله بافی ) که دراصطلاح محلی به آن (تُو بافی و یا تون بافی) اطلاق می گردد از قدیمی ترین صنایع دستی جنوب خراسان می باشد. بر اساس مستندات تاریخی، از معروفیت دست بافته ها و پارچه های پنبه ای و ابریشمی تولید شده در ایالت قهستان قدیم در قرون اولیه اسلامی فراوان یاد شده است. بافت حوله های سنتی در خراسان جنوبی، امروزه نیز همانند گذشته با دستگاه های سنتی دو یا چهار وردی و ابزار کار ساده، صورت می گیرد. با کمک این دستگاه ایجاد دهنه، پود گذاری ( با تنوع رنگی نامحدود) و دَفتین زدن با حرکات منظم دست و پا، باعث تولید انواع پارچه بر اساس نوع ماده اولیه می شود.
از انواع نقوش به کار رفته در حوله بافی میتوان به: کُلو، گِنتی، چَپَر بافت، جِناغی و ساده اشاره کرد. تولیدات مختلف حوله بافی شامل: انواع حوله دست و صورت و حمام، سفره نان، صافی، دستمال، چادرشب ،شال سر، لُنگی و ... می باشد.
اولین مرحله برای بافت پارچه، تنیدن تو یا تون به وسیله دستگاهی است. در گذشته نخ های لازم برای تنیدن تو از ریسیدن پنبه به دست می آمده است. اما اکنون نخ ها ی آماده را از بازار تهیه کرده و به بوسیله دستگاه فوق، تو یا تون را می تنند. با بافته شدن تو یا تون اولین مرحله تمام می شود. این نوع پارچه نیز مانند دیگر پارچه ها از تار و پود تشکیل شده است. که در این مرحله تار پارچه آماده می شود. که آن را به شکل طولی به دستگاه پارچه بافی وصل می کنند.
مرحله بعدی اماده کردن پود پارچه است. برای این کار کلاف های نخی را که از بازار تهیه کرده اند توسط دستگاه دیگ ریسی به ماسوره یا ماشوره متصل کرده و به دور آن می پیچند. برای ایجاد حوله هایی با رنگ های متنوع این کلاف ها را رنگ کرده و سپس به دور ماسوره یا ماشوره می پیچند. به فراورده‌هایی که با کمک دستگاه‌های بافندگی دستی تولید می‌شود مانند جاجیم، ترمه، زری، شال و انواع پارچه‌های پنبه‌ای، پشمی و کرکی نساجی سنتی گفته می‌شود. آنچه به وسیله دست یا به کمک وسایل ساده بافته می‌شود، «دستباف» می‌نامند.
انواع بافته های دستی
امروزه انواع دستباف‌ها با رنگ‌ها و نقش‌های گوناگون وجود دارد. که به صورت‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دستباف‌ها در شکل لباس، زیرانداز، وسایل دیگر و گاه به شکل تزئینی دیده می‌شود. هر یک علاوه بر مهارت و دقتی که در فن بافت آن به کار رفته از ویژگی‌های هنری خاصی نیز برخوردار است. به طور کلی بافته‌های دستی بر دو گونه‌اند: بافته‌های دستگاهی و بافته‌های داری.
محصولاتی هستند که با کمک دستگاه‌های بافندگی دووَردی، چهاروَردی، دستوری، ژاکارد و نظیر آنها تولید می‌شود. مانند پارچه‌های ساده و نقش‌دار، زری، ترمه، مخمل، جاجیم و ... .
انسان اولیه برای محافظت خود از سرما، نیاز به پوشش را احساس می‌کرد. در ابتدا او پوشاک زمستانی خود را از پوست شکار تهیه می‌کرد. ولی بعدها توانست الیاف گیاهی و حیوانی را به هم ببافد و با استخوان به هم بدوزد. پس از آن، او توانست با استفاده از وسایل و ابزار جدید، الیاف و رشته‌های گیاهی و حیوانی را ریسیده و آنها را به طور منظم و مرتب، به صورت افقی و عمودی با هم درگیر کند و به این ترتیب نخستین پارچه را ببافد. بافت پارچه در زندگی و روابط اجتماعی انسان‌ها تاثیر فراوان گذاشت. چنانچه علاوه بر پوشش، جنبه‌های فرهنگی نیز بر آن افزوده شد. تا آنجا که حتی عاملی در مشخص شدن شغل و طبقه اجتماعی مردم به شمار آمد.
