از نظر اقتصادی 60 تا 70 درصد مخارج روزمره واحدهای پرورش دام را هزینه های مربوط به تغذیه تشکیل میدهد. به علاوه حیوان هنگامی میتواند فعالیت فیزیولوژیکی خود را به طور مناسب انجام داده و سالم باشد که به نحو مطلوب تغذیه شود بنابراین تغذیه صحیح چه از لحاظ اقتصادی و چه از نظر سلامتی، حیوان نقش اساسی را در امر پرورش دام و طیور ایفا می‌کند.
در حیوانات هضم غذا به سه شکل مکانیکی، شیمیایی - آنزیمی و میکروبی صورت گرفته و سپس مواد حاصل جذب می‌شوند. هضم مکانیکی، همان جویدن غذا و آغشته شدن با بزاق و حمل آن در دستگاه گوارشی است. هضم شیمیایی - آنزیمی همان تجزیه مواد غذایی به وسیله ی اسید معده و آنزیم‌های گوارشی می‌باشد. هضم میکروبی شامل هضم به وسیله میکروارگانیسم‌های موجود در دستگاه گوارش است.
به طور کلی به تمام فرآیندهایی که توسط دستگاه گوارش روی مواد غذایی صورت گرفته و آن را قابل جذب می‌نماید عمل هضم گفته می‌شود. در جریان این عمل غذا که دارای ترکیبات پیچیده ای است، به اجزای ساده‌تری به نام مواد مغذی تبدیل می‌گردند. عمل جذب نیز عبارت است از ورود مواد حاصل از هضم یعنی مواد مغذی به داخل خون و لنف.
دستگاه گوارش وظیفه هضم جذب و دفع مواد غذایی را به عهده دارد حیوانات از نظر دستگاه گوارش به دو دسته تک معده ایها و چند معده‌ای ها که مهمترین آنها نشخوار کنندگان هستند تقسیم می‌شوند. تک معده‌ای ها در مقیاس با طول بدن، دستگاه گوارشی کوچک و کوتاه دارند و به همان نسبت هم باید غذایی سهل الهضم دریافت کنند زیرا مدت عبور غذا از دستگاه گوارش آنها کوتاه است بر عکس نشخوار کنندگان گیاه خوارانی هستند که از غذاهای پر حجم فیبری (سلولزی) و صعب الهضم استفاده می‌کنند و به همین دلیل دارای دستگاه گوارش بزرگ و طویل هستند.
دوام زندگی وابسته به تغییر و تبدیل انرژی و موادی است که به وسیله غذا وارد بدن می‌شوند. مواد غذایی در بدن تغییراتی پیدا می‌کنند که متابولیسم سوخت و ساز نامیده می شود. در این تغییر و تبدیلات برخی از مواد انرژی موجود در خود را از دست می‌دهند که مورد استفاده حیوان قرار می‌گیرد. برخی دیگر انرژی بیشتری در خود ذخیره کرده و موادی با وزن مولکولی زیاد ایجاد می کنند که در بدن باقیمانده و قسمت‌های مختلف بدن را می‌سازند. احتیاجات حیوانات توسط مواد مغذی که پس از هضم جذب شده و مورد استفاده قرار می گیرند تأمین می‌شود نقش غذاها در بدن عبارت است از:
برای تأمین احتیاجات غذایی حیوان مواد خوراکی مصرفی آنها باید محتوی مواد مغذی چون آب، کربوهیدرات، چربی، پروتئین مواد معدنی و ویتامین‌ها باشد.
آب
اگر چه آب هیچگونه ارزش غذایی ندارد و نام بردن از آن به عنوان یک ماده غذایی در بدو امر کمی عجیب به نظر می‌رسد ولی وجود آب در تغذیه روزانه حیوان اهمیت حیاتی داشته و محرومیت از آب حیوان را به مراتب سریعتر از محرومیت از غذا تلف می‌کند.
آب در نقل و انتقال مواد مغذی انجام واکنش‌های بیوشیمیایی و همچنین تنظیم درجه حرارت بدن نقش اساسی دارد. آب مورد نیاز بدن از طریق نوشیدن از راه غذا و همچنین قسمتی از آب حاصله از واکنش‌های بیوشیمیایی در داخل بدن تامین می‌شود.
مقدار آب مصرفی حیوان مستقیماً با مصرف ماده خشک غذا ارتباط دارد به طوری که میتوان گفت برای هر واحد ماده خشک غذای مصرفی 3 واحد آب مصرف خواهد شد، البته این مقدار تحت تأثیر گونه حیوان، نوع جیره، نوع تولید و درجه حرارت محیط متغیر است. برای مثال گاو شیرده آب بیشتری نسبت به گاو غیر شیرده مصرف می‌کند و یا وجود نمک و پروتئین بیش از حد در جیره غذایی باعث افزایش مصرف آب می‌شود. در صورتی که مصرف علوفه تازه و آبدار موجب کاهش مصرف آب می گردد.
آب 65 تا 70 درصد وزن حیوانات را در زمان تولد و 40 تا 50 درصد وزن آنها را در زمان بلوغ تشکیل میدهد. مقدار آب بدن با افزایش سن و چاقی کاهش می‌یابد. آب سریعاً از معده و روده جذب شده و از طریق ادرار مدفوع تنفس و سطح بدن دفع می‌شود. آب آشامیدنی مورد استفاده در دامداری‌ها باید سالم باشد و در صورت وجود آلودگی میکروبی شیمیایی و یا شوری بیش از حد در آن باید نسبت به ضدعفونی نمودن و رفع شوری آن اقدام شود. از آن جایی که آب‌های سطحی و چاه‌ها حاوی املاح قابل حل موجود در خاک می‌باشند اندازه گیری میزان کل مواد محلول در آب ضروری است درجه شوری آب و محدودیت استفاده از آن در واحدهای دامپروری طبق یک جدول مشخص باید مورد استفاده قرار گیرد.
در اینجا بخوانید: تحقیق درباره شغل دامداری
گیاهان از طریق فتوسنتز مواد آلی مورد نیاز خود را تأمین می‌کنند ولی حیوانات قادر به انجام این عمل نیستند؛ بنابراین حیوانات مواد اولیه ای را که برای ساخت مواد آلی نیاز دارند از منابع غذایی گیاهی یا غیر گیاهی تأمین می‌کنند.
در سراسر دنیا مواد خوراکی بسیار متنوعی به عنوان خوراک دام استفاده می‌شوند. تقریباً بیش از 2000 محصول مختلف برای خوراک دام مشخص شده است. حدود دو سوم خوراک‌های حیوانی برای انسان قابل استفاده نمی باشد. معمولاً فرآورده هایی به حیوانات خورانیده می‌شوند که قابل مصرف برای انسان نبوده و یا بیش از نیاز انسان در یک منطقه معینی تولید می‌شوند. بدین صورت نقش حیوانات اهلی در زندگی بشر در تبدیل حجم عظیمی از مواد غیر قابل تغذیه انسان به مغذی ترین غذاها یعنی شیر گوشت تخم مرغ و غیره روشن می‌گردد.
در این لینک بیشتر با خصوصیات جیره گوسفندان آشنایی پیدا می‌کنید
تعریف غذا
غذا به ترکیبی از چندین ماده مغذی و قابل خوردن و قابل هضم گفته می‌شود که نیازهای جانداران را به انواع مواد مغذی مثل ویتامین‌ها، پروتئین‌ها، چربی ها، انرژی و ... تامین می‌کنند.
ترکیب متعادل چندین ماده مغذی در کنار هم را جیره غذایی می‌نامیم و برای دام هایی همچون گاو و گوسفند باید توسط یک شخص متخصص فرمول آن تهیه شود. در این فرمول به جز تامین احتیاجات گوسفندان باید از نظر مقرون به صرفه بودن هم اقلام مورد استفاده در آن مورد بررسی قرار بگیرند. از آن جایی که کیفیت غذاها به نوع و میزان مواد مغذی موجود در آنها بستگی دارد به منظور آسان نمودن تشخیص و تمایز غذاها از یکدیگر آنها را گروه بندی می‌نمایند.
تنوع غذاهایی که معمولاً به طور طبیعی توسط دام‌ها (گاو و گوسفند و بز) مصرف می‌شوند خیلی زیاد است و اگر دخالت‌هایی که به وسیله انسان در آنها به عمل می آید و به ایجاد غذاهای جدید منجر می شود را نیز منظور نماییم این مقدار خیلی هم زیادتر می‌شود بنابراین غذاها را از جنبه های گوناگون و به راه های مختلف میتوان تقسیم بندی نمود.
هدف اصلی از تقسیم بندی غذاها بررسی و شناخت ویژگی‌های مواد خوراکی و تأثیر آنها بر روی حیوانات می‌باشد، به همین دلیل در این جا مواد خوراکی را در تغذیه حیوانات مورد استفاده قرار می گیرد در چند گروه عمده بررسی خواهیم کرد:
منبع : https://damesabz.ir/%d8%aa%d8%ba%d8%b0%db%8c%d9%87-%da%af%d9%88%d8%b3%d9%81%d9%86%d8%af/
