تأسیسات و اصول ساخت دامپروری

چگونگی و شرایط ساخت یک جایگاه پرواربندی گوسفند و بز

شرایط انتخاب زمین تأسیسات پرواربندی

به منظور انتخاب محل و زمین مناسب جهت احداث تاسیسات پرواربندی گوسفند و بز رعایت موارد زیر ضروری می‌باشد:

1- موقعیت اقلیمی محل دقیقاً بررسی گردد ارتفاع از سطح دریا درجه حرارت، میزان نزولات آسمانی رطوبت هوا و جهت وزش بادهای اصلی و محلی با مراجعه به سازمان‌های زیربط و کسب اطلاعات و آمار مورد نیاز جمع آوری شود.

2- موقعیت زمین و اراضی همجوار از لحاظ ارتفاع بافت زمین شنی ماسه ای، لیمونی، سنگلاخی، رسی و غیره چگونگی زه کشی، زمین ناهمواری‌های زمین و نحوه قرار گرفتن در مسیل‌ها بررسی گردد. اراضی دارای آب‌های تحت الارضی و بالا بودن زه آب مناسب نمی باشد.

زمین‌های واقع شده در شیبهای تند مناسب نیست.

اراضی واقع شده در مسیر سیلاب‌ها (به ویژه سیلاب‌های دائمی و تند) مناسب نخواهد بود.

در صورتیکه زمینی در مسیر سیلاب‌های موقتی و فصلی می‌باشد حتماً بایستی با ایجاد سیل بندهای مناسب پیشگیری لازم انجام گیرد.

چگونگی و نحوه هدایت فاضل آب تاسیسات باراضی مجاور بلامانع امکان پذیر باشد. جهت تأمین آب قابل شرب و مصارف بهداشتی گوسفند و همچنین مورد نیاز نیروی انسانی شاغل بررسی های لازم انجام گیرد.

در صورت امکان زمین مورد نیاز در مسیر یا در نزدیکی خطوط انتقال نیرو قرار نگیرد.

- در صورتیکه زمین در اراضی کم شیب واقع شده است نسبت به تسطیح و خاکبرداری اقدام شود.

3- در موقع انتخاب زمین بایستی کلیه تاسیسات و مزارع پرورش دام که در پیرامون محل انتخاب شده واقع شده اند، بررسی گردد.

تاسیسات صنعتی مزارع گوسفند داری، گاوداری، پرورش طیور، کشتارگاه‌های دام و طیور، تاسیسات فاضلاب صنعتی، نیروگاه‌های برق و خطوط انتقال قوی برق، اماکن مسکونی شهری و روستائی، تاسیسات نظامی معادن و تاسیسات معدنی فرودگاه‌ها و خطوط راه آهن و جاده های اصلی و فرعی که باعث ایجاد استرس و امکانات گسترش آلودگی‌ها و خطرات را می‌نمایند بایستی مدنظر قرار گیرند.

در این مورد با مراجعه به ادارات جهاد کشاورزی و دامپزشکی شهرداری‌ها و اداره حفاظت محیط اطلاعات لازم قبلاً کسب گردد.

4- جهت تأمین علوفه اولویت دارد که پرواربند دارای اراضی قابل کشت نباتات علوفه به میزان مورد نیاز گله خود باشد این امر باعث امنیت شغلی سرمایه گذار می‌شود.

5- قبل از شروع به انجام عملیات احداث تاسیسات برای جلوگیری از خسارت‌های احتمالی آتی مجوزهای لازم از سازمانهای زیربط اخذ گردد.

6- به دلیل فنی بودن تاسیسات پرواربندی گوسفند و بز پیشنهاد میگردد که مجری طرح حتماً با کارشناسان مطلع دامپروری در طراحی و تهیه نقشههای مناسب مشورت نماید.

مزارع معمولی و غیر صنعتی پرواری:

در صورتیکه بنا به دلایل متعدد هدف پرواربندی صنعتی نباشد و عمدتاً با استفاده از امکانات ساده و روستائی پرواربندی کوچک و کم ظرفیت تا 50 رأس بره و بزغاله در یک دوره مدنظر است از ساختن و احداث تأسیسات صنعتی اجتناب و با رعایت اقلیم و آب و هوای منطقه از نمونه کروکی‌های ارائه شده در ذیل استفاده شود.

طرح شماره 1 برای نقاط خشک و کم باران که احتمال خیس شدن و فاسد شدن علوفه در اثر رطوبت موجود نمی‌باشد.

تأسیسات پرواربندی صنعتی

در صورتیکه ظرفیت پرواز از 100-150 رأس بره و بزغاله در یکدوره در سال بیشتر و مدیریت صنعتی اعمال شود به مزرعه پرواربندی صنعتی اطلاق می‌کنند.

تعریف: به کلیه اماکن و ساختمان‌های مورد نیاز در امر پرورش علمی و عملی گوسفند تاسیسات اطلاق می‌شود.

تاسیسات مورد نیاز پرورش گوسفند و بز پرواری به قرار ذیل می‌باشد.

• آغل
• بهاربند
• انبار مواد کنسانتره
• سکوی علوفه
• انبار تجهیزات
• جایگاه ماشین آلات
• سیلو
• حمام ضد کنه
• مخزن جمع آوری کود
• دفتر کار
• خانه کارگری
• منبع آب

مشخصات هر قسمت از تاسیسات فوق در زیر شرح داده می‌شود:

الف - آغل

در ساختمان آغل به نکات زیر توجه گردد:

پی ریزی

برحسب نوع ساختمان، بافت زمین، تعداد گوسفند پرواری و شرایط اقلیمی مشخصات پی متغیر می‌باشد. مصالح مورد استفاده در پی ریزی‌ها باید مقاومت کافی داشته و از نفوذ رطوبت به سایر قسمت‌های ساختمان جلوگیری نماید استفاده از مصالح محلی مناسب بصرفه خواهد بود. به منظور جلوگیری از نفوذ رطوبت بداخل آغل و همچنین سهولت خروج آبهای زاد کف آغل به محوطه بیرون ضروری است که کف آغل از سطح زمین با توجه به اقلیم منطقه بالاتر .باشد برای پی ریزی از شفته آهک لاشه سنگ و بتون میتوان استفاده نمود بمنظور عایق بندی مناسب، استفاده از قیر و گونی با رعایت اقلیم و بافت زمین منطقه ضرورت دارد.

سقف اغل

مصالحی که برای سقف آغل مورد استفاده قرار میگیرد عبارتند از سفال، آجر، سنگ، خشت، چوب، تیرآهن ،آجر ، ضربی ،ایرانیت سوله و تیرچه بلوک و غیره در مناطق سردسیر سقفهای نوع تیرآهن با آجر ضربی و سوله از بقیه انواع سقف‌ها مناسبتر می‌باشد.

در مناطق معتدل سقف‌های قوسی دارای روکش داخلی گچ و آهک و در صورت اقتضاء ایرانیت مناسب خواهد بود.

در مناطق گرمسیری خشک استفاده از سقف‌های قوسی آجری با روکش داخلی گچ و آهک (بنابر مشاهدات تجربی و کارشناسی) مطلوب می‌باشد.

در مناطق گرمسیر و مرطوب از سقفهای سبک مانند ایرانیت و خرپا استفاده شود.

در مناطق معتدل رطوبی از ایرانیت مواج و یا چوب اشباع شده و یا از چوب‌های قیراندود و یا از شیروانی (با پوشش ضد زنگ) استفاده گردد. ارتفاع داخلی سقف از کف آغل در مناطق سردسیر 2.70 متر و در مناطق معتدل 3 متر و در مناطق گرمسیر 3-3.5 متر.

برای مناطق پرباران لازم است سقف‌ها دارای لبه هایی به عرض یک متر خارج از دیوارهای جانبی (کنسول) باشد تا از ریزش آب باران و نفوذ رطوبت به ساختمان جلوگیری شود.

کف آغل

مصالحی که در پوشش آغل استفاده می‌گردد عبارتست از آجر، آسفالت، سیمان، بتون، سنگ و خاک دستی با توجه به تجارب عملی استفاده از خاک معمولی دستی مخلوط شن و ماسه با خاک در کف آغل‌ها نسبت به سایر پوششهای ذکر شده به دلایل زیر مناسبتر می‌باشد. خاک دستی کوبیده شده در کف آغل دارای نفوذپذیری مناسب و بده و موجب سهولت و سرعت در نفوذ ادرار گوسفندان گردیده و در خشک نگهداشتن بستر کمک می‌نماید. این نوع کف برخلاف کف‌های سیمانی و بتونی عوارض مفصلی بویژه برای گوسفندن داشتی ایجاد نمی‌نماید. در زمان کود برداری همراه با کود لایه‌های فوقانی خاک را میتوان برداشته و مخلوط با کود در بهبود خاک زارعی مورد استفاده قرار داد. پوشش‌های بتونی سیمانی و یا آسفالت بعلت هزینه‌های بالا و شیب بندی‌های ضروری و ایجاد عوارض فیزیکی در دام توصیه نمی‌شود چنانچه در کف سازی از پوشش‌های بتونی و سیمانی استفاده گردد. شیب بندی و ایجاد کانال‌های هدایت فاضل آب ضرورت دارد.

مساحت مفید کف آغل به ازاء هر رأس گوسفند گوشتی بقرار زیر می‌باشد:

مساحت مفید عبارتست از مقدار سطحی که برای هر راس گوسفند با جثه نسبتاً متوسط و بدون در نظر گرفتن مساحت آخور، آبشخور راهروها و تقسیم بندی‌های داخلی آغل در نظر گرفته شده است. این معیارها عبارتند از:

در مناطق سردسیر و معتدل برای هر راس گوسفند 1.20 متر مربع مساحت مفید.

در مناطق گرمسیر برای هر راس گوسفند 1.30 متر مربع (متاسفانه در این خصوص تاکنون بررسی‌های کاربردی انجام نگرفته و رقم ارائه شده نظریه کارشناسی و تجربی می‌باشد). برای هر رأس بز (0.8) مساحت مفید برای هر راس گوسفند مناسب است.

نور و تهویه دامداری پرورش گوسفند

- نور و تهویه آغل به کمک پنجره ها تامین می‌شود در مناطق معتدل و سردسیر بهتر است پنجره های بزرگ و درب‌های آغل رو به جنوب و پنجره های کوچک مخصوص تهویه در دیوار شمالی (زیر سقف) نصب گردد تا ضمن انجام تهویه، گوسفندان در فصل تابستان از حرارت زیاد آفتاب نیز محفوظ بمانند. عده ای از گوسفند داران معتقد به نور زیاد در آغل نمی‌باشند ولی بایستی توجه داشت که استفاده از تابش نور آفتاب بخصوص در فصل زمستان برای بهداشت جایگاه و همچنین سلامت دام‌ها بسایر حیاتی است.

میزان نور طبیعی بایستی به اندازه ای باشد که در روزها نیازی به نور مصنوعی در آغل نباشد و برای تامین نور طبیعی مساحت پنجره ها نسبت به سطح کف جایگاه باید 7-5 درصد در نظر گرفته شود.

برای تامین نور مصنوعی آغل جهت استفاده در مواقع ضروری یک لامپ 100 واتی برای هر 46 متر مربع کافی خواهد بود.

حرارت تولید شده توسط گوسفند بستگی به وزن بدن، میزان تغذیه، شرایط محیطی و میزان فعالیت دام دارد.

یک راس میش و یا قوچ در شرایط متوسط با جیره نگهداری حدود 250 بی.تی.یو در ساعت و یک راس بره در حال پروار حدود 97 وات (330 .بی.تی. یو) در ساعت حرارت از خود دفع می‌کند.

مقدار رطوبت نسبی مناسب در آغل گوسفند بقرار زیر می‌باشد:

حداقل رطوبت 50 درصد، حد متوسط 60 درصد و حداکثر 75 درصد.

هر راس گوسفند از طریق تبادلات تنفسی حدود 760 گرم بخار آب در روز از خود دفع می‌کند. برای تهویه بهتر آغل و پاکی هوای آن از بخارات تنفس دام‌ها و بخارات مضر حاصل از تخمیر کود استفاده از وسایل ذیل ضرورت دارد:

- استفاده از وانیتلاتور در آغل‌هایی که دارای ظرفیت بالای گوسفند باشد مناسب است، وانیتلاتور را میتوان در سقف و یا در قسمت فوقانی دیوارهای جانبی نصب نموده قدرت داخل و خارج کردن هوا در این نوع دستگاه‌ها در فصل زمستان برای هر راس میش حدود شش متر مکعب در دقیقه توصیه گردیده است.

با تعبیه هواکش‌های طبیعی در سقف آغل میتوان نسبت به تهویه مناسب مبادرت نمود در مناطق سردسیری به ازاء هر ده متر مربع کف آغل نصب یک عدد لوله سیمانی نمره 15 ضرورت دارد. جهت جلوگیری از ریزش برف و باران به داخل آغل و همچنین ایجاد تهویه مناسب، بهتر است از کلاهک آهنی بر روی دهانه بیرونی هواکش استفاده شود.

هر واحد B.T.U معادل ۱/۴ کیلوکالری در ساعت می‌باشد.

آخور و آبشخور

آخور یکطرفه

ارتفاع جلو آخور از کف تا لبه آن 35-40 سانتیمتر می‌باشد این نوع آخور در کنار دیوارهای جانبی و یا طرفین راهروهای توزیع احداث می‌گردد تعیین ارتفاع مناسب جلو آخور بستگی به ارتفاع انتهای استخوان سینه گوسفند از کف آغل دارد.

• دیواره پشتی آخور چنانچه به طرف راهرو توزیع علوفه قرار گیرد با ارتفاع 70-60 سانتیمتر از لحاظ تسهیل در ریختن علوفه به داخل آخور مناسب خواهد بود.
• عرض مفید (پهنای) داخل آخور 35 سانتیمتر است.
• عمق مفید آخور 25 سانتیمتر است.
• برای شستشوی داخل آخور در مواقع ضروری لازم است برای خروج آب در هر 5 متر طول آخور لوله ای به قطر 2.5 سانتیمتر (یک اینچ) در دیواره جلوئی آخور و با در نظر گرفتن شیب مناسب تعبیه گردد.
• سطح داخل آخور بمنظور جمع شدن خوراک در قسمت جلو و وسط آخور با سیمان بصورت شیب هلالی احداث می گردد.
• عرض لبه دیواره اخور در جلو حداکثر 15 سانتیمتر و بشکل گروه ماهی باشد.

آخور دو طرفه

این نوع آخور در وسط آغل و یا در بهار بندها ساخته می‌شود که از دو طرف مورد استفاده گوسفند قرار می‌گیرد.

- ارتفاع جلو آخور از کف آغل یا بهار بند تا لب آخور 35-40 سانتیمتر می‌باشد.

- ارتفاع دیواره وسطی از کف آغل تا محل قرار گرفتن سرگیر 60 سانتی‌متر است.

- طول مفید آخور برای استفاده هر راس گوسفند 35-40 سانت‌یمتر محاسبه می گردد.

- عمق مفید برای هر طرف آخور ۲۵ سانتیمتر.

- لوله آبرو برای موقع شستشوی کف آخور بفواصل هر پنج متر طول آخور در منتهی الیه کف با شیب ملایم بطرف بیرون استفاده از لوله 2.5 سانتیمتری (یک اینچی) بطول حدود 15 سانتیمتر تعبیه می گردد.

- عرض لبه آخور حداکثر 15 سانتی‌متر و بشکل گرده ماهی ساخته خواهد شد.

سطح داخلی و درونی آخور با سیمان بصورت هلالی درخواهد آمد.

دیواره و لبه های داخلی و کف آخورهائی که با مصالح ساختنمانی مانند آجر و خشت و غیره ساخته می‌شود، بایستی با لایه سیمان اندود شود.

درب آغل

برای سهولت در عبور و مرور گوسفند و کاهش استرس و فشار به گوسفندان در حین عبور و همچنین حمل علوفه عرض درب‌ها در واحدهای غیر مکانیزه دو متر بصورت دو لنگه مناسب است. چنانچه برای حمل علوفه و خارج کردن کود و سایر موارد از ماشین آلات استفاده شود. عرض درب‌ها سه متر در نظر گرفته شود.

انواع آغل

آغل با توجه به شرایط اقلیمی و جغرافیائی دارای انواع مختلف می‌باشد که انواع آنها بطور اختصار به قرار ذیل می‌باشد.

آغل بسته:

این آغل برای مناطق سردسیر با فصول طولانی مناسب بوده و آغل دارای چهار دیواره جانبی است.

آغل نیمه باز:

این آغل برای مناطق معتدل که فصل سرمای طولانی ندارند مناسب است. این نوع آغل دارای سه دیواره جانبی بوده و سمت جنوبی آن کاملاً باز می‌باشد. آغل باز این آغل برای مناطق گرم (خشک، مرطوب) که فصول گرمای طولانی دارند مناسب است. این نوع آغل گوسفند فاقد دیواره های جانبی بوده و چهار طرف آن کاملاً باز می‌باشد. سقف بعنوان سایه بان و بر روی پایه ها قرار می‌گیرد.

اشکال آغل:

با توجه به وزش بادهای شدید و نامناسب در منطقه آغلها از نظر شکل هندسی می تواند به اشکال مختلف ساخته شوند مناسب ترین شکلهای آغل به صورت UL می باشد.

بهار بند دامداری یا واحد پرواربندی گوسفندان

در ساختمان بهاربند نکات زیر بایستی مورد توجه قرار گیرد:

1-در مناطق سردسیر به ازاء هر راس گوسفند بالغ 2.5 متر مربع مساحت بهاربند.

2- در مناطق معتدل به ازاء هر راس گوسفند بالغ 2.5 متر مربع مساحت بهاربند.

3- در مناطق گرمسیر به ازاء هر راس گوسفند بالغ 3 متر مربع مساحت بهاربند.

4- بهاربند در مناطق سردسیر و معتدل رو به جنوب احداث می‌شود.

5-در مناطق گرمسیر بهاربند در جهات غیر از جنوب مناسبتر است.

6- کف بهاربند در مناطق سردسیر و معتدل از خاک دستی معمولی کوبیده شده که نفوذ پذیری مناسب داشته باشد توصیه می‌گردد.

7-در مناطق پرباران برای کف بهاربند، مخلوطی از ماسه و خاک که از نفوذپذیری بالایی برخوردار هستند استفاده خواهد شد.

8-در اقلیم‌های مختلف سطح کف بهاربند حدود 15-20 سانتی‌متر بالاتر از سطح اراضی اطراف در نظر گرفت شود.

9- در کف سازی بهاربند از سمت شمال به جنوب شیب بندی مناسب انجام می‌گیرد

10- در صورتیکه تغذیه دستی در بهاربند نیز انجام شود ابعاد و مشخصات آخور و آبشخور به قراریست که قبلاً ذکر گردیده است آخورهای یک طرفه و دو طرفه و آبشخور دو طرفه برحسب مدیریت مزرعه در بهاربند قابل استفاده خواهند بود.

11- اطراف بهاربند حداقل به ارتفاع 1.20 متر دیوار و یا حصارکشی شده و دارای درب ورود و خروج به عرض سه متر می‌باشد.

12- به منظور بهداشت گله و جلوگیری از بیماری‌های فصلی و سمی احداث حوضچه های ضدعفونی کننده در محل دربهای ورودی و خروجی گله گوسفند ها و بز ها به بهاربند ضرورت دارد. عرض حوضچه باندازه عرض در ورودی و بطول حداقل سه متر برای کنترل بیشتر آلودگی‌هایی که به وسیله افراد ایجاد می‌شود لازم است که در جلو درب‌هائی که محل عبور افراد می‌باشد نیز حوضچه‌ های کوچک ضدعفونی تعبیه گردد.

انبار مواد کنسانتره و سکوی علوفه خشبی دامداری ها

گنجایش و ظرفیت انبار مواد متراکم مانند جو، سبوس، کنجاله ها، تفاله، ملاسه، چغندرقند و سکوی علوفه خشبی با سرپناه و یا بدون سرپناه جهت ذخیره سازی خوراک مورد نیاز گله در فصل سرما به عوامل و شرایط مختلف زیر بستگی دارد.

تعداد گوسفند و مدت تغذیه دستی آنها در سال.

نوع خوراک و جیره های غذائی مورد مصرف.

متغیر بودن جیره غذایی گوسفندان در سال‌های مختلف با توجه به فراوانی و یا کمیابی انواع علوفه در منطقه برای ذخیره سازی مواد متراکم و حفاظت از فاسد شدن و از بین رفتن آنها بایستی از انبارهای مسقف استفاده نمود و جهت نگهداری علوفه خشبی پر حجم( مانند کاه، یونجه، علوفه باغ و مرتع) با توجه به شرایط جوی مختلف علوفه بایستی در فضای خارج و به صورت بسته بندی معمولی و یا دسته بندی در روی سکوی ساخته شده از سنگ و آجر و غیره به ارتفاع حدود نیم متر از سطح زمین و سرپناه (به ارتفاع حدود 4.5 متر از کف سکو تا زیر) سرپناه نگهداری شود. در صورتیکه سکوی ذخیره علوفه پرحجم ساخته شود میتوان از روش سنتی تایه کردن علوفه استفاده نمود.

محلی که برای تایه کردن علوفه در نظر گرفته می‌شود باید کمی بلندتر از سطح زمین باشد بطوریکه آب در آن نفوذ نکند برای انحراف آب از اطراف تایه معمولاً جوئی که مسیر آب را منحرف خواهد نمود تعبیه و اطراف تایه را نیز به ارتفاع 20 سانتی‌متر با خاک با مصالح دیگری باید محدود کرد. در نقاطی که بادهای شدید میوزد برای جلوگیری از برگشتن تایه تعدادی چوب محکم در زمین فرو برده و علوفه را در اطراف و داخل چوب‌ها میریزند.

حمام ضد کنه جهت گوسفند و بزداری پرواری

ساختمان حمام ضد کنه از چهار قسمت تشکیل می‌شود. قسمت نگهداری گوسفند، قسمت گذرگاه یا راهرو قسمت حوضچه یا حمام و قسمت خشک شدن بدن دام یا استراحتگاه که در این قسمت مقداری محلول دارای سم ضد انگل بحوضچه برگشت می‌نماید. ذیلاً در مورد هر یک از قسمتهای فوق شرح داده می‌شود.

قسمت نگهداری گوسفند و بز

گوسفندان برای استفاده از حمام ضد کنه ابتدا به این قسمت وارد می‌شوند. ابعاد آن بستگی به تعداد گوسفند داشته و دیواره‌ها از آجر سنگ بلوک سیمانی و بتن میتوان ساخته شود. استفاده از پایه و نرده های چوبی و یا فلزی نیز برای این منظور امکان پذیر بوده و کف این قسمت بهتر است سیمانی باشد. درب ورودی دامداری به نسبت تعداد دام در محل مناسب تعبیه خواهد گردید. هرمی شکل بودن این ناحیه باعث خواهد شد که کل گوسفندان گله خیلی راحت تر به سمت حمام حرکت کنند.

قسمت گذرگاه یا راهرو

طول راهرو 10 متر و عرض آن حدود 60 سانتی‌متر است جهت احداث دیواره های راهرو میتوان از سنگ آجر و بلوک سیمانی استفاده نمود. بهتر است در اوایل طول راهرو دو حوضچه هر یک به عمق 10-15 سانتی‌متر و به طول 4 متر و در فاصله 30 سانتی‌متری حوضچه ساخته شود، حوضچه اولی با آب، دومی با ماسه پرشده و عبور گوسفندان و بز ها از این حوضچه ها سبب تمیز شدن سم‌های گوسفند از کود و آلودگی‌ها قبل از ورود به حمام خواهد شد و این امر سبب می‌گردد که مایع ضد انگل حمام کمتر کثیف شده و بدین ترتیب تعداد بیشتری گوسفند از حمام استفاده خواهند نمود.

حوضچه فوق بایستی دارای آبرو بطرف بیرون و یا به چاه اصلی باشد.

حوضچه یا حمام

در ساختن حوضچه رعایت نکات زیر ضرورت دارد:

1- حوضچه یا حمام باید محکم ساخته شود و برای این منظور از مصالحی مانند سنگ آجر و بتون استفاده گردد.

2- لبه های فوقانی حوضچه بایستی 25 سانتی‌متر از سطح اراضی اطراف بلندتر ساخته شود.

3- محل ساختمان حمام را باید طوری انتخاب نمود که از زمین‌های اطراف بلندتر باشد در موقع بارندگی آبهای اطراف وارد حمام نشود.

4- در انتهای راهرو محل ورودی به حمام 4-5 ردیف پله هر پله به ارتفاع 5 سانتیمتر با شیب تند احداث شود تا گوسفند پس از عبور از پله های مزبور کنترل خود را از دست داده و با سر دفعتاً به داخل حمام سقوط کند.

5- عمق مفيد حمام 130-150 سانتی‌متر باشد.

6- طول عمیق ترین قسمت حمام 3 متر است.

7-قسمت خروجی دارای شیب 25 درجه و به شکل پله کانی احداث مشود تا گوسفند بتواند به راحتی از حمام خارج شود.

8- طول کل حوضچه 8-9 متر عرض در سمت فوقانی 70 سانتی‌متر و در کف 30 سانتیمتر خواهد بود.

9- کف حمام دارای شیب 5 درصد بوده و در انتهای شیب آبروئی جهت تخلیه آب آلوده تعبیه شود.

10- برای تخلیه آب کثیف حمام لوله ای با قطر مناسب انتخاب و چاه نیز به عمق لازم حفر گردد.

قسمت خشک شدن بدن گوسفند یا استراحتگاه:

محلی است که پس از حمام گوسفندان در آن به منظور خشک شدن و ریزش آب و سموم نگهداری می‌شوند. دیواره های آن میتواند از اجر و سنگ با اندود سیمان و بلوک سیمانی یا بتن باشد. استفاده از پایه‌ها و نرده‌های چوبی و فلزی امکان پذیر است کف آن سیمانی و برای برگشت آب بطرف حوضچه دارای شیب مکفی باشد. در این قسمت درب خروجی مناسب نصب میگردد.

بهداشتی کردن آغلهای سنتی

سقف

چون اغلب سقف آغل‌های سنتی از چوب تخته و حصیر همراه با پوشش کاه و گل می‌باشد، محل مناسبی برای نفوذ انگل‌های خارجی است و لذا تغییرات زیر جهت بهداشتی نمودن آنها ضرورت دارد.

با استفاده از تخته‌های کوچک و تیرهای چوبی سقف از داخل تخته کوبی شود و سطح تخته کوبی شده با ملاط ماسه و آهک و با رعایت ضخامت مناسب روکش گردد.

- قبل از انجام عملیات ،فوق سمپاشی و گردپاشی کامل سقف و همچنین استفاده از گل گوگرد میتواند برای از بین بردن انگلهای خارجی بسیار موثر باشد.

کف

به علت اینکه احتمال آلودگی به عوامل بیماری زا در کف و بستر آغل وجود دارد بهتر است، خاک و کود به ضخامت حدود 30 سانتیمتر در فصولی که گوسفندان خارج از آغل نگهداری میشوند با خاک دستی مناسب تعویض گردد.

دیوارها

پس از کود و خاک برداری بستر، سطح دیوارهای جانبی داخل آغل به ارتفاع 1.30 متر از کف با ملات ماسه

سیمان اندود گردد و برای دیوارهای خشتی با استفاده از تور مرغی پوشش سیمانی انجام گیرد و سطح بقیه دیوارها با خاک و آهک روکش شود. برای کاهش رطوبت بستر و از بین بردن عوامل بیماری زا آهک پاشی بطور مرتب ضرورت دارد. در صورتیکه دیوارها سنگی و یا آجری باشد بایستی با بندکشی دقیق کلیه منافذ مسدود گردد. دیوارهای آجری سیمانی و یا سنگی را میتوان با شعله افکن هر ماه سوزانده و آنها را بدین ترتيب كلاً ضد عفونی و عاری از هرگونه آفت و انگل نمود.

آخور و آبشخور دامداری

تمام سطوح آخور و آبشخور بایستی سیمان اندود گردد.

به منظور جلوگیری از ایجاد گل و لای در بستر و بخصوص در اطراف آبشخورها ضرورت دارد جلو آبشخورها به عرض حدود یک متر کف سازی سیمانی شود. برای ضدعفونی کردن کلیه سطوح داخل آغل یکبار در سال از مواد ضدعفونی کننده از قبیل آب آهک و یا سایر مواد ضد عفونی کننده بایستی استفاده شود و در صورتی که آلودگی میکروبی شدید باشد عملیات ضدعفونی چند بار در سال انجام گیرد.

نور و تهویه

برای تامین نور کافی و کمک به خشک شدن بستر ایجاد پنجره های نورگیر به میزان 3-5 درصد مساحت سطح آغل در حد ممکن ضرورت داشته و این پنجره ها حتی الامکان در ضلع جنوبی آغل نصب شود.

جهت تهویه کافی آغل در اقلیم سرد سوراخ‌هایی در سقف با استفاده از لوله سیمانی و یا پلیکا به ازاء هر 10 متر مربع سطح کف آغل حدود 200 سانتیمتر مربع سطح مقطع هواکش و در فواصل مناسب در نظر گرفته شود.

- بمنظور انتقال گازهای تخمیری سنگین مضر از داخل آغل ایجاد هواکش بادگیرهای محلی در گوشه های آغل بسیار مناسب خواهد بود.

درب‌ها

به منظور سهولت در ورود و خروج گوسفند و کاهش استرس و فشار بر بدن گوسفند به ویژه در زمان آبستنی سنگین درب‌ها باید دارای عرض کافی و فاقد برجستگیهای اضافی باشند. محل ورودی درب‌ها بایستی کمی بلندتر از کف بهاربند بوده و دارای شیب ملایم بطرف بهاربند باشد.

موارد مختلف:

در اقلیم های معتدل بمنظور حداکثر استفاده از نور و هوای سالم و تازه و کاهش هزینه ها میتوان آغل بسته را به آغل نیمه باز تبدیل نمود.

در مزارع پرورش گوسفند روستایی مناطق معتدل و سرد در صورتیکه بهاربند رو به جنوب نبوده باشد بهاربند مناسب در قسمت جنوبی اغل احداث گردد.

در برخی از روستاها که دارای محل نگهداری بره‌های نوزاد می‌باشند بایستی جهت تامین نور و هوای کافی آنها با رعایت موارد مطرح شده در فوق اقدام شود. برای نگهداری وسایل زراعی و دامی در حد مورد نیاز انبار مناسبی احداث گردد و از قراردادن لوازم و وسایل اسقاطی در بهاربند و یا آغل خودداری گردد.

از ریختن مواد زاید (مانند نایلون، کاغذ، پلاستیک، پس مانده غذای انسان و دام و غیره) در محوطه گوسفند داری جلوگیری شود.

برای جلوگیری از وجود آبهای راکد در سطح بهاربند، ضروریست که سطح آن به نحو لازم شیب بندی گردد.