در این نوشته می خواهیم کروماتوگرافی و روش های آن را بشناسیم.
تا پایان موضوع بحث امروز، ما را همراهی کنید.
کروماتوگرافی، تکنیکی است که برای جداسازی اجزای مختلف یک محلول از مواد مختلف صورت می گیرد؛ چراکه هر سلول از هزاران نوع پروتئین تشکیل شده که قبل از مشخص کردن ویژگی ها و فعالیت های شیمیایی، باید آنها را خالص سازی کنیم. حال این سوال پیش می آید که چگونه می توان این پروتئین ها را به صورت خالص تهیه کرد؟
در ابتدا باید سلول های یک پروتئین را بشکنیم و آنها را در یک محلول به نام عصاره خام آزاد کنیم و بعد از استخراج عصاره پروتئین، از روش های مختلف برای جداسازی و خالص سازی پروتئین های تشکیل دهنده محلول استفاده کنیم.
در واقع کروموتوگرافی یک روش فیزیکی برای جداکردن ترکیبات یک محلول ساده براساس توزیع متفاوت بین فاز ثابت و متحرک می باشد. در این روش، فاز متحرک یک نمونه در ستون حاوی از فاز ثابت را حمل می کند که با عبور فاز متحرک از مجاور فاز ثابت چند حالت اتفاق می افتد:
با توجه به تمام مطالبی که گفتم کروماتوگرافی به دو گروه اصلی تقسیم میشود:
· ستونی: در این گروه از کروماتوگرافی فاز ساکن بر روی یک صفحه کاغذ احاطه و یا اینکه به یک سطح جامد متصل می شود.
· سطحی: در این گروه، فار ثابت می تواند سلیکای خالص، پلیمر و یا به صورت پیوند شیمیایی متصل به آن باشد.
ممکن است در صحبت های بالا معنی فاز ثابت متحرک و .... را ندانید. باید بگویم حق هم دارید چون یکسری اصطلاحات در این روش وجود دارد که با شناخت آنها به درک بهتری از موضوع می رسید. مفاهیم که باید با آشنا باشید عبارت است از:
· آنالیت: ترکیبی که ما میخواهیم آن را از مخلوط جدا کنیم یعنی ترکیب مورد نظر ما.
· فاز متحرک: فازی که میتواند به 3 صورت مایع، جامد و گاز باشد که کارش حمل کردن نمونه در طول جداسازی ترکیب است.
· فاز ساکن: این فاز میتواند به صورت جامد یا گاز باشد و با پیوند کووالانسی به ذرات پشتیبان یا دیواره درون ستون متصل می شود.
· کروماتوگرام: یک خروجی به صورت نموداری و بصری از ترسیم پاسخ آشکارساز آن هم به صورت تابعی از زمان یا حجم فاز
· آشکارساز: اشاره به ابزار آشکارسازی کمی و کیفی آنالیت ها بعد ازجداسازی دارد.
· ثابت توزیع: نسبت غلظت فاز ساکن به غلظت فاز متحرک می باشد.
روش های به کاربرده شده در کروماتوگرافی بسیار است که در چهار دسته تقسیم می شوند:
در این روش، جدا شدن بر اساس جذب سطحی یا تشکیل کمپلکس صورت می گیرد و در واقع نوعی کروماتوموگرافی جذبی محسوب می شود که به انواع متفاوتی چون کروماتوگرافی جذب سطحی، لایه نازک، تبادل یونی و ژلی تقسیم می شود که مواد بر اساس اختلاف در قابلیت جذب خود روی سطح جامد از یکدیگر جدا می‌شوند.
روش جذب سطحی، جداسازی خود را بر مبنای تفاوت جذب سطحی فاز ساکن و متحرک قرار می دهد. در این روش فاز متحرک که به صورت مایع می باشد با عبور از فاز ساکن به صورت جامد ، اجزای مخلوط را حمل می کند. در نتیجه اجزایی که جذب بالایی دارند در قسمت بالای ستون و اجزای با جذب پایین تر در پایین ستون قرار می گیرند.
در این روش، اساس جداسازی جذب سطحی فاز گاز روی سطح جامد است که برای خالص سازی گازها از اجسام فرار استفاده میشود.
یکی از متداول ترین تکنیک ها بخاطر حساسیت بالا، حجم کم آنالیت، تکرار پذیری بالا، تعیین غلظت آنالیت با صحت بالا و قابلیت آنالیز نمونه‌های غیرفرار و حساس به دما، HPLC می باشد که دو روش کروماتوگرافی تقسیمی و کاغذی در این دسته قرار می گیرند.
روش تقسیمی بسیار مشابه به روش جذب سطی است اما با یک تفاوت که آن هم چیزی جز ماهیت ماده پرشده در ستون نیست. همچنین حجم ظرفیت یک ستون تقسیمی کوچک تر از جذب سطحی می باشد. در واقع این روش ابتدا اجسام را به صورت نوار بخاطر جذب سطحی یا جذب به وسیله ساکن در یک ستون درآورده و سپس از روش های دیگر برای جداسازی استفاده میشود.
در روش کروماتوگرافی کاغذی که نوع خاصی از کروماتوگرافی تقسیمی به حساب می آید، صفحات کاغذی جای ستون پر شده را می‌گیرند.
برای انتخاب نوع روش کروماتوگرافی ابتدا روش‌های ساده مثل کروماتوگرافی کاغذی و لایه نازک را امتحان کرده و اگر پاسخ گو نبود به سراغ روش‌های پیچیده مثل روش کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا (HELC) می‌روند. همچنین کروماتوگرافی ستون مویین
از این نوع می باشد.
نکات مهمی که می توان در کروماتوگرافی به آن توجه کرد؛
کروماتوگرافی یک تکنیک برای جداسازی اجزای مختلف یک محلول که مواد مختلفی درون آن حل شده اند، می باشد که براساس طراحی در دو جز ثابت و متحرک انجام می شود که جز ثابت و متحرک هرکدام در انواع متفاوتی قرار می گیرند. اما متداول ترین روش در این تکنیک، HPLC می باشد که جزء ثابت ستون و جزء متحرک یک حلال است.
از اینکه تا انتها همراه ما بودید، متشکریم. شما چه مطالب دیگری درباره کروماتوگرافی میدانید؟ حتما دانسته های خود را در قسمت کامنت با ما به اشتراک بگذارید.
برای مطالب بیشتر به وب سایت دایا اکسیر مراجعه کنید.
شماره تماس دفتر : ۰۲۱۲۲۳۲۷۰۴۳
واتس اپ: ۰۹۰۱۷۷۷۷۰۲۳
ایمیل : info@dayaexir.com
