دولت چین از پیشگامان حوزه ارزهای دیجیتال می‌باشد. بانک مرکزی چین از سال 2014، مطالعات بر روی پول دیجیتال بانک مرکزی خود را آغاز کرده است. در سال 2017، مؤسسه تحقیقاتی پول دیجیتال ذیل بانک مرکزی چین شکل‌گرفته است. آن‌ها همچنین طی 5 سال گذشته با سازمان‌های بین‌المللی مانند BIS و IMF در این زمینه همکاری داشته‌اند.
از زمان تأسیس این مؤسسه تحقیقاتی، پروژه یوآن دیجیتال آغاز شده بود. البته تا ژوئن 2019، به طور رسمی سخنی از آن در میان نبود. زمانی‌که فیس‌بوک از ابتکار عمل خود در زمینه ایجاد Libra stablecoin رونمایی کرد، چین تا حدی حاکمیت پولی خود را در معرض خطر می‌دید. پس از اعلامیه Libra، چندین مقام عالی‌رتبه دولتی بحث عمومی در مورد لزوم انتشار یوآن دیجتال را آغاز کردند[1]. ارز دیجیتال مدنظر دولت چین «ارز دیجیتال پرداخت الکترونیک» (DCEP[2]) نام دارد.
در آگوست 2019، معاون رئیس بخش پرداخت و تسویه‌حساب در اجلاسی اظهار داشت که نمونه اولیه پول دیجیتال ایجاد شده و پس از پنج سال توسعه، آماده انتشار است. در ماه دسامبر، PBOC با هفت شرکت دولتی از جمله بانک‌ها و شرکت‌های مخابراتی برای ورود به مرحله آزمایشی، همکاری کرد. در آوریل 2020، PBOC تأیید کرد که در 4 شهر از جمله شنژن و سوژو آزمایش DC/EP را مورد آزمایش قرارداده است. همچنین بانک کشاورزی چین یک برنامه تست تلفن همراه را برای پشتیبانی از این پروژه منتشر کرد. یی گانگ، رئیس‌کل PBOC اظهار داشت بانک مرکزی برنامه‌ای برای راه‌اندازی رسمی یوان دیجیتال در سال 2020 نداشته است. همچنین تأیید کرد که DC/EP ممکن است به طور آزمایشی در بازی‌های المپیک زمستانی پکن 2022 مورد استفاده قرار گیرد[3][4].
این کیف پول همچنین می‌تواند به کارت‌بانکی متصل گردد تا امکان کار با دستگاه‌های خودپرداز را نیز داشته باشد. در این صورت، اعتبار حساب بانکی تبدیل به ارز دیجیتال می‌شود. برخلاف سایر رمزارزهای دیجیتال، «یوان دیجیتال» وابسته به اینترنت نیست و حتی می‌توان با اتصال فیزیکی دو تلفن همراه نیز، انتقال ارز را انجام داد. انتشار یک ارز دیجیتال، انقلابی در توانایی دولت چین در کنترل تراکنش‌های مالی در این کشور ایجاد می‌کند. وقتی تراکنش‌ها به‌جای فیزیکی، دیجیتال شوند، آن‌گاه ردیابی آن‌ها ساده‌تر می‌شود. شفاف‌سازی تراکنش‌های مالی، منجر به جلوگیری از پول‌شویی، فرار مالیاتی و سایر جرائم مالی می‌شود و می‌تواند تقویت یوان برای استفاده به‌عنوان ارز بین‌المللی را نیز تسریع کند.
به احتمال بسیار، علی‌بابا، تنسنت و سایر شرکت‌های فین‌تک به‌عنوان یکی از بازیگران اصلی DC/EP به روشی مشابه بانک‌های تجاری عمل خواهند کرد. مطابق با اختراعات ثبت‌شده توسط Alipay، شرکت‌های فین‌تک احتمالاً تقاضای تبدیل‌شدن به توزیع‌کنندگان DC/EP را داشته باشند. این شرکت‌ها از این طریق می‌توانند خدمات مالی مبتنی بر DC/EP را به کاربران ارائه دهند.
اگرچه DC/EP مکمل روش پرداخت (جایگزین پول نقد) است، اما می‌تواند باعث شود کاربران بین مؤسسات پرداخت شخص ثالث و کیف پول‌های DC/EP یکی را انتخاب کنند. در حال حاضر بخش زیادی از پرداخت‌های چین در اپلیکشن‌های متعلق به علی‌پی و تنسنت انجام می‌شوند. همچنین در این کشور و به‌ویژه در خصوص کاربران تلفن همراه، موجودی اسکناس زیادی در گردش نیست. از این منظر، DC/EP یک مطالعه موردی جالب در مورد اقتصاد با بازارهای پرداخت خصوصی متمرکز و چگونگی رویکرد بانک‌های مرکزی برای ایجاد رقابت بیش‌تر در پرداخت با استفاده از CBDC ارائه می‌دهد.
برخی از کارشناسان معتقدند که DC/EP می‌تواند شرایط لازم را برای گسترش تأثیر جهانی یوآن فراهم کند. چین ممکن است به سایر کشورها انگیزه دهد تا ارزهای محلی خود را به‌جای دلار با DC/EP مبادله کنند. چنین معاملاتی می‌تواند جایگزین سیستم بین‌المللی موجود، SWIFT باشد.[5]
پیش از این، PBOC سیستم پرداخت بین‌بانکی CIPS را راه‌اندازی کرد که پیام‌های چینی و انگلیسی را برای پردازش معاملات بین‌المللی پشتیبانی می‌کرد و اتکا به SWIFT را کاهش می‌داد. اگر مؤسسات خارجی یا کاربران خرده‌فروشی بخواهند از یوآن برای پرداخت فرامرزی استفاده کنند، این کاربران باید یک حساب بانکی یوآن داشته باشند که در شبکه بانکی حوزه یوآن فعال باشد. DC/EP بهبود قابل‌توجهی برای این کاربران ایجاد می‌کند، زیرا هر شخص در سطح جهان با کیف پول دیجیتال DC/EP می‌تواند به ارز رایج چین دسترسی پیدا کند. با توجه به پیامدهای دستیابی جهانی به دارایی تسویه‌حساب دیجیتال که تحت حمایت PBOC است، برخی معتقدند که این امر می‌تواند به طور مؤثری حاکمیت پولی چین را ارتقا دهد[6]. متأسفانه گزارش رسمی درباره این سیستم وجود ندارد؛ البته ویژگی‌های زیر در برخی از منابع غیررسمی درباره این سیستم ذکر شده‌است:
1. از نظر حقوقی، DC/EP تعهد مستقیم PBOC در برابر مردم، بدون درگیر کردن هیچ بانک تجاری یا مؤسسه مالی است.
2. یوآن دیجیتال به طور متمرکز مدیریت می‌شود. مرکز ثبت مربوطه، کلیه معاملات از جمله صدور، حجم و بازخرید را ثبت می‌کند.
3. معاملات DC/EP به حساب‌های سپرده در بانک‌های تجاری متکی نیست. ویژگی یادشده این امکان را برای DC/EP فراهم می‌کند تا مانند پول نقد آزادانه گردش باشد.
4- کاربران برای استفاده از DC/EP به کیف پول DC/EP نیاز دارند. بانک‌های تجاری و مؤسسات پرداخت به‌عنوان تأمین‌کننده کیف پول‌های DC/EP عمل خواهند کرد.
5- در هر معامله، جریان عملیات مالی تنها میان فرستنده و گیرنده اتفاق می‌افتد؛ نه از طریق ترازنامه اپراتور کیف پول.
یوآن دیجیتال یک سیستم عملیاتی دولایه است. لایه اول آن، بانک مرکزی (بانک خلق چین (PBoC)) است و لایه دوم شامل بانک‌های تجاری، اپراتورهای مخابراتی و تأمین‌کنندگان پرداخت‌های آنلاین هستند. در حال حاضر، چهار بانک مهم چین، یعنی بانک صنعتی و بازرگانی چین، بانک کشاورزی چین، بانک چین و بانک ساخت چین و شرکت‌های China Mobile، China Telecom، China Unicom، Ant Ant Group و Tencent در لایه دوم قرار دارند و عملیات آزمایشی را شروع کرده‌اند.
نهادهای لایه دوم باید مسئولیت‌هایی را بر عهده گیرند. ابتدا، آن‌ها باید سرمایه کافی برای مقابله با ریسک‌ها را داشته باشند. دوم، آن‌ها باید مراحل لازم «احراز هویت مشتری» را دنبال کنند و علاوه بر این مسئولیت‌های ضد پول‌شویی و محافظت از حریم خصوصی داده‌ها را نیز بر عهده‌دارند. سوم، آن‌ها باید در زمینه فن‌آوری و تجهیزات سرمایه‌گذاری کنند و عملکرد مستمر تجهیزات را تضمین کنند.
از منظر طراحی، این سیستم پولی را می‌توان به سه جزء اصلی تقسیم کرد:
1. توکن دیجیتال (ارز دیجیتال صادر شده توسط PBOC)
2. پایگاه داده (مراکز داده تحت مدیریت PBOC و بانک‌های تجاری)
3. مرکز مدیریت (برای مدیریت KYC/AML )
در حال حاضر این توکن به صورت ارز دیجیتال شبیه M0 طراحی‌شده است که هیچ بهره‌ای ندارد. گزارش‌های مقامات ارشد نشان می‌دهد که این سیستم از یک طراحی دولایه استفاده می‌کند که در آن توکن متناظر با قیمت یوآن است و توسط ذخایر PBOC پشتیبانی می‌شود. بانک‌های تجاری می‌توانند DC/EP را از بانک مرکزی خریداری کنند و سپس آن را از طریق رابط‌های کیف پول در بین مردم توزیع کنند.
مؤسسه تحقیقاتی ارز دیجیتال PBOC، در بین حق‌اختراع‌های 2017 تا 2019، در حدود 65 حق اختراع (پتنت) ثبت کرده است که در مورد چگونگی نگرش این بانک در زمینه مکانیزم‌های طراحی بالقوه، اطلاعات بیش‌تری را در اختیار می‌گذارد. PBOC پیشنهاد کرده است که طراحی فنی یوآن دیجیتال از پیش تعیین نشده باشد، بلکه از طریق انتخاب بازار تکامل یابد.
همان‌طور که DC/EP برای مدیریت معاملات با فرکانس گردش بالا، در نظر گرفته‌شده است. با استفاده از مقرارت‌گذاری رفتار پرداخت و شاخص‌های نظارتی، گردش ارز تحت نظارت دقیق قرار می‌گیرد و اطمینان از معاملات امن و جلوگیری از فعالیت غیرقانونی حاصل می‌شود.
بانک خل چین ظاهراً پایگاه داده متمرکزی که کلیه معاملات DC/EP در آن مشخص است را کنترل می‌کند. بانک‌های تجاری نیز به‌عنوان ارائه‌دهنده کیف پول دیجیتال، عمل کرده و ارتباطات کاربر با بانک مرکزی را برای معاملات مدیریت می‌کنند. مقامات PBOC در موارد مختلف گفته‌اند که کاربران DC/EP قادر خواهند بود ناشناس بودن را مانند پول نقد، حفظ کنند. دو گزارش‌های حق اختراع ثبت‌شده توسط PBOC در سال 2017، اشاره شده است مفهوم «بی‌هویتی کنترل‌شده» مهم‌ترین ویژگی ارز دیجیتال چین خواهد بود. با این‌حال، میزان «ناشناس بودن هویتی» در این پروژه، هنوز در هاله‌ای از ابهام است و می‌تواند بیان‌گر سطوح مختلفی از حریم خصوصی در سراسر زنجیره معاملات باشد. مشخص نیست که در زمان معامله، بانک مرکزی برای تأمین اهداف ضد‌پول‌شویی و ضد‌تروریسم، به اطلاعات معاملات دسترسی خواهد داشت یا خیر. همچنین امکان دسترسی بانک‌های تجاری یا سایر توزیع‌کنندگان تعیین‌شده DC/EP به این اطلاعات، کماکان مبهم است.
از نظر PBOC، ویژگی دیگری که DC/EP را به پول نقد شباهت می‌دهد، قابلیتی است که امکان انجام معاملات آفلاین را فراهم می‌کند. این امتیاز در مقایسه با سیستم‌های پرداخت دیجیتال فعلی چین مانند Alipay و WeChat Pay که فقط از پرداخت آنلاین پشتیبانی می‌کنند یا حتی رمز‌ارزها، یک گام روبه‌جلو است. البته بانک مرکزی نحوه کارکرد کامل سیستم آفلاین را روشن نکرده است.
هنوز اطلاعاتی درباره طراحی یکسان کیف پول‌های دیجیتال سازگار با DC/EP وجود ندارد. بانک‌ها ممکن است خدمات مختلف را بر روی کیف پول ارائه دهند. پس از نصب در تلفن همراه، این کیف پول یک جفت کلید خصوصی و عمومی ایجاد کرده و کلید عمومی را به سیستم مدیریت کیف پول بانک ارسال می‌کند. سپس بانک یک کد منحصربه‌فرد برای کیف پول ایجاد کرده و کلید عمومی را به همراه برچسب به بانک مرکزی ارسال می‌کند. ابتدا اطلاعات احراز هویت توسط بانک‌های تجاری اخذ شده و سپس به بانک مرکزی ارسال می‌گردد.
بانک کشاورزی چین یکی از شرکت‌هایی بود که سال گذشته توسط PBOC برای اجرای برنامه آزمایشی مأموریت یافت و یک برنامه تست تلفن همراه برای کسانی که در لیست سفید آزمایشی بودند، منتشر و پشتیبانی کرد. این برنامه چندین ویژگی مربوط به ارز دیجیتال جدید، از جمله تبادل ارز دیجیتال، مدیریت کیف پول، ردیابی تراکنش و اتصال به کیف پول‌های دیگر را در خود داشت. این برنامه از طریق شعبه‌های محلی چهار بانک در دسترس است.
و سایر مؤسسات مالی هنوز هیچ‌گونه اسناد، اطلاعیه‌ها، مشخصات عملیاتی یا قوانین و مقررات مربوط به DC/EP را به صورت عمومی افشا نکرده‌اند. با این‌حال، مقامات ارشد بانک مرکزی، دولت و سایر نهادهای نظارتی در مصاحبه‌های خود برخی از جزئیات این پروژه را اعلام کرده‌اند. مو چانگ‌چون[7] (Mu Changchun)، رئیس مؤسسه تحقیقاتی ارز دیجیتال بانک مرکزی چین، در اظهارنظری عنوان کرده است که یوان دیجیتال با کیف پول‌های پرداخت موبایلی اصلی این کشور نظیر وی‌چت‌پی و علی‌پی، سازگار خواهد بود.
رئیس بانک مرکزی چین اعلام کرده است که گسترش استفاده از یوآن با آزادسازی بیش‌تر بازارهای این کشور ادامه خواهد داشت. به گفته او، مهم‌ترین وظیفه سیاست‌گذار، کاهش محدودیت‌ها بر استفاده فرامرزی از یوآن و اجازه آزادی بیش‌تر به آن است. این سخنان از سوی «ژو جون» مدیرکل بخش بین‌الملل بانک مرکزی چین نیز عنوان شده است. او اظهار داشته است که سیاست‌گذاران پولی چین در حال رفع موانع پیش روی استفاده گسترده‌تر از یوآن با آزادسازی مداوم حساب سرمایه، افزایش انعطاف نرخ یوآن و بهبود نقدینگی در بازار اوراق هستند.
اظهارات دو مقام ارشد بانک مرکزی چین بیان‌گر برنامه جدی این کشور برای پیگیری هر چه سریع‌تر جهان‌روا شدن یوآن است. تبدیل یوآن به ارزی جهانی و به چالش کشیدن سلطه دلار آمریکا در تجارت و بازارهای مالی جهان، از مدت‌ها قبل رویای سیاست‌گذاران چینی بوده است. تحلیلگران بسیاری معتقدند که چین از برنامه خود برای جهانی کردن یوآن عقب‌نشینی نخواهد کرد و به همین دلیل، سیاست آزادسازی بازارهای مالی را نیز با قوت ادامه خواهد داد. این سیاست با افزایش تنش سیاسی میان آمریکا و چین، تقویت شده است. هم‌اکنون سهم یوآن از تراکنش‌های جهانی و ذخایر ارزی بانک‌های مرکزی جهان حدود ۲ درصد است. چین به دنبال افزایش این سهم از طرق مختلف است[8].
در اوایل اکتبر 2020، چین یک آزمایش بزرگ از سیستم پرداخت یوان دیجیتال در شنژن شروع کرد، جایی که نزدیک به 47500 نفر از ساکنان ادعا کردند 200 یوان (30 دلار) به ارز دیجیتال بصورت هدیه دریافت کردند تا آن‌ها را در 3،389 فروشگاه منتخب سطح شهر در مدت معینی خرج كنند.
کارمندان دولت شهرداری سوژو 50 درصد یارانه حمل‌ونقل خود را در ماه می، در قالب DC/EP به‌عنوان بخشی از آزمایش دریافت کردند. غول اشتراک‌گذاری سواری چین (دیدی چاکسینگ) قرار است به‌زودی ارز دیجیتال بانک مرکزی این کشور را برای 550 میلیون کاربر خود، آزمایش کند.
همچنین بر اساس پستی[9] که حساب رسمی شرکت هواوی در تاریخ ۳۰ اکتبر (۹ آبان) در وب‌سایت ویبو (یک پلتفرم چینی شبیه به توییتر و فیس‌بوک) منتشر کرده است، هواوی‌میت ۴۰، اولین گوشی هوشمندی است که کیف پول سخت‌افزاری متناسب ارائه می‌دهد. این موضوع همچنین این نوید را می‌دهد که کاربران بتوانند ناشناس بودن خود را کنترل کنند و همچنین تراکنش‌های آفلاین دوطرفه انجام دهند. این ویژگی‌ها کاربران موبایل را قادر می‌سازد که به‌سهولت و تنها با لمس دستگاه‌های خود و حتی درصورتی‌که هر دو طرف آفلاین باشند، انتقال وجه انجام دهند. هواوی میت ۴۰ اولین گوشی هوشمندی است که از کیف پول سخت‌افزاری یوان دیجیتال پشتیبانی می‌کند.
رئیس سابق بانک مرکزی چین می‌گوید ارز دیجیتال چین در درجه اول برای رشد پرداخت‌های خرده‌فروشی در داخل و جلوگیری از تسلط دلار آمریکا طراحی‌شده است. ژو شیائوچوان، که تا سال 2018 رهبری بانک خلق چین را بر عهده داشت، بیان داشته که چین سخت تلاش می‌کند تا ارز دیجیتال و سیستم پرداخت الکترونیکی (DCEP) خود را ایجاد کند، اما هدف آن با سایر اعضای گروه اصلی 7 (G7) متفاوت است. ژو در یک کنفرانس ویدیویی در مجمع اوراسیا، رویدادی که به میزبانی بانک مرکزی مجارستان برگزار شد، گفت: «آنچه آن‌ها نگران آن هستند، عمدتاً مقابله با چالش‌های مطرح‌شده توسط Libra، بیت کوین و ارزهای رمزنگاری‌شده دیجیتالی مشابه است»[10]. همچنین اشاره می‌کند «برخی از کشورهانگران روند «دلاری‌سازی» یا «یوانی‌سازی» هستند. برای رفع این نگرانی، بانک مرکزی باید بر روی استفاده از ارز دیجیتال در تصفیه‌حساب‌فرامرزی[11]تمرکز کند.[12]». تأکید ژو بر این نکته که استفاده مرزی از یوان دیجیتال فقط باید برای خرده فروشی برای سفر باشد، اهمیت حاکمیت پولی برای سایر کشورها را برجسته می‌کند. او استفاده از Libra را برای حواله های مرزی «مسئله‌دار» می‌داند.
پیامد جهانی دیگر این است که CBDC می‌تواند نیاز چین به استفاده از سیستم SWIFT (جامعه ارتباطات مالی بین‌بانکی بین‌المللی جهانی) را در معاملات داخل کشور و سایر کاربران این CBDC در کشورهای دیگر را از بین ببرد. پرداخت دیجیتال چین می‌تواند باعث استقلال بیش‌تر کشور از سیستم ها و کنترل‌های بین‌المللی مبادله پول شود (Deutsche Bank, 2020).
یی گانگ، رئیس بانک مردم چین در روز دوشنبه 2 نوامبر (11آبان) در اجلاس[13] هفته فین تک هنگ‌کنگ اظهار داشت بیش از 4 میلیون تراکنش از طریق یوان دیجیتال انجام‌شده است که در مجموع بیش از 2 میلیارد یوان (299 میلیون دلار) ارز دیجیتال گردش کرده است. همچنین آزمایش‌های بیش‌تری برای بازی‌های المپیک زمستانی در نظر گرفته‌شده است که در فوریه 2022 به میزبانی چین برگزار می‌شود.
11 دسامبر2020، وب‌سایت JD.com دومین خرده‌فروش آنلاین بزرگ چین، اعلام کرده است که به اولین مرکز خرید مجازی در این کشور تبدیل خواهد شد. بر اساس این برنامه، در 11 دسامبر حدود 100.000 بن نقدی دیجیتال، در مجموع به ارزش 20 میلیون یوآن، برای ساکنان شهر سوژو صادر می‌شود. جی‌دی در آمارهای خود اعلام کرده است که آزمایش یوان دیجیتال همزمان با روز خرید آخر سال که روز ۱۲ دسامبر (ماه دوازدهم میلادی) در قالب یک جشنواره انجام می‌گیرد، آغازشده است. در طول این جشنواره، حدود ۱۰,۰۰۰ فروشگاه فیزیکی در برنامه آزمایش یوان دیجیتال شرکت کردند و طبق گزارشات اولیه 20.000 تراکنش در این آزمایش انجام شده است.[14]
در تاریخ 14 دسامبر 2020 رئیس سابق بانک مرکزی چین گفت: «چین امیدوار است که مصرف‌کنندگان و بازرگانان خارج از کشور را ترغیب کند تا در نهایت پرداخت‌هایی را که با یوان دیجیتال انجام می‌گیرد را بپذیرند. چین از واکنش منفی شدید قانون‌گذاران و دولت‌ها نسبت به لیبرا از زمانی که برای اولین بار در سال ۲۰۱۹ پیشنهاد شد، درس گرفته است.[15]».
[1] https://www.theblockcrypto.com/linked/38748/chinas-digital-currency-will-be-like-facebooks-libra-says-central-bank-official
[2] Digital Currency Electronic Payment
[3] https://www.theblockcrypto.com/post/66374/chinas-central-bank-governor-says-there-is-no-timetable-for-digital-currency-launch
[4] https://www.theblockcrypto.com/post/61819/chinese-state-owned-bank-releases-test-app-for-central-banks-digital-currency
[5] https://www.barrons.com/articles/why-the-u-s-will-continue-to-rule-the-international-payments-system-1535383142
[6] https://www.linkedin.com/pulse/impacts-dcep-rmb-internationalization-chuanwei-david-zou/
[7] https://cointelegraph.com/news/digital-yuan-will-work-with-wechat-and-alipay-says-bank-exec
[8] https://www.scmp.com/business/companies/article/3108703/chinas-central-banker-remind-global-markets-yuans-challenge-us
[9] https://weibo.com/1839167003/JrAwS567s?type=comment#_rnd1604048515871
[10] https://www.scmp.com/economy/china-economy/article/3083952/what-chinas-cryptocurrency-sovereign-digital-currency-and-why
[11] Settlements In Cross-Border Payment
[12] http://www.cf40.com/en/news_detail/11481.html
[13]https://www.bloomberg.com/news/articles/2020-11-02/pboc-governor-says-4-million-transactions-so-far-in-digital-yuan
[14] https://www.globaltimes.cn/content/1209824.shtml
[15] https://www.scmp.com/economy/china-economy/article/3113786/chinas-digital-currency-no-threat-global-monetary-systems
