هوش تجاری برای شرکت‌های بین‌المللی موضوع جدید و ناشناخته‌ای نیست و استفاده از BI به چند دهه قبل برمی‌گردد. اما چیزی که مهم است تغییرکردن مداوم روش‌ها، نرم‌افزارها و اضافه‌شدن قابلیت‌های جدید به دایره امکانات هوش تجاری است.
استفاده از هوش تجاری روی دستگاه‌های تلفن همراه و تبلت از حدود ده سال قبل به یکی از روندهای جذاب و پر آینده در حوزه IT تبدیل شد و شرکت‌های ارائه‌دهنده نرم‌افزار bi از آن زمان تا به امروز رقابت شدیدی را برای عرضه انواع و اقسام راهکارهای موبایل انجام داده‌اند.
این موضوع در حال حاضر به امری ثابت و جاافتاده تبدیل شده و از هیجان اولیه خود فاصله گرفته است. اما واقعیت آن است که mobile bi پس از گذشت بیش از یک دهه همچنان پتانسیل‌های فراوانی برای رشد دارد.
البته داستان استفاده از bi و به‌خصوص نسخه موبایل آن در ایران با روندهای جهانی متفاوت است. در این مقاله به مزیت‌ها و مشکلات استفاده از هوش تجاری در تلفن همراه، نرم‌افزارهای برتر و شرایط استفاده از هوش تجاری موبایل در ایران می‌پردازیم.
چرا bi باید نسخه موبایل داشته باشد؟ باید گفت به همان دلیلی که هزاران برنامه و اپلیکیشن دسکتاپ نسخه‌های بسیار موفق موبایل هم دارند.
وقتی یک برنامه روی تلفن همراه در دسترس باشد به‌صورت خودکار یک قابلیت بزرگ و مهم دارد. فارغ از زمان و مکان همیشه در دسترس و قابل‌استفاده است.
استفاده از هوش تجاری موبایل مزیت‌های زیر را دارد:
اجازه بدهید این موضوع را از دید کاربر نگاه کنیم. تصمیم گیرندگان اصلی در شرکت‌ها یعنی هیئت‌مدیره و مدیران ارشد جزء اصلی‌ترین استفاده‌کنندگان از هوش تجاری موبایل هستند. این موضوع باتوجه‌به نقش سازمانی، آزادی عمل زیادی را به آنان می‌دهد تا فارغ از اینکه به‌صورت فیزیکی در کجا قرار دارند بتوانند روی کار شرکت و سازمان خود نظارت داشته باشند.
هوش تجاری موبایل علاوه بر اینکه محدودیت در مکان دسترسی به اطلاعات را از بین می‌برد دسترسی به اطلاعات جدید و در لحظه را هم تسهیل می‌کند.
مدیران عامل معمولاً اطلاعات لحظه‌ای را برای نظارت بر این سه مورد می‌خواهند:
از طرف دیگر دسترسی به اطلاعات لحظه‌ای پتانسیل جدیدی را برای کاربران سطوح میانی و سطح عملیاتی که با فرایندهای روزانه سروکار دارند به وجود می‌آورد این کاربران هم می‌توانند جز استفاده‌کنندگان اصلی هوش تجاری روی تلفن همراه قرار بگیرند.
کمک به بهبود تصمیم‌گیری و ایفای نقش سیستم پشتیبان تصمیم‌گیری (DSS) یکی از وظایف اولیه هوش تجاری است. mobile bi نه‌تنها این مورد را بهبود می‌دهد؛ بلکه به دلیل حذف عامل مکان و زمان و دردسترس‌بودن اطلاعات جدید، سرعت تصمیم‌گیری را نیز افزایش می‌دهد.
یک نرم‌افزار هوش تجاری خوب باید این امکان را فراهم بیاورد تا اطلاعات و داشبوردها بین پرسنل و واحدهای یک سازمان به اشتراک گذاشته شود. این موضوع در نسخه موبایل اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.
به موارد بالا امکانات خاص نسخه‌های موبایل مثل پوش نوتیفیکیشن (مطلع کردن کاربر در هنگام اتفاق خاص یا وقوع شرایط از قبل تعیین شده) نوشتن متن توضیحی برای یک نمودار، ردوبدل‌کردن پیام بین کاربران و … را اضافه کنید
یکی از چالش‌های استفاده از هوش تجاری در شرکت‌ها واردکردن یک نرم‌افزار جدید در چرخه کاری و منطبق کردن آن با فرایندهای داخلی موجود است.
استفاده بیشتر و مؤثر کارکنان از تحلیل داده در یک شرکت هدف مطلوبی است. تلفن همراه با کاهش مقاومت بدنه اداری، عملیاتی نسبت به استفاده از یک نرم‌افزار جدید ضریب نفوذ استفاده از هوش تجاری را در سازمان بالا می‌برد.
از طرفی با ورود تلفن همراه طیف کاربران سیستم هوش تجاری را به‌صورت خودکار افزایش خواهد یافت.این مورد خصوصاً در سطوح عملیاتی که نیاز به استفاده از اطلاعات جدید و لحظه‌ای دارند تأثیر خود را نشان خواهد داد.
اگر به چند دهه قبل بازگردیم هوش تجاری کارکرد متفاوتی با امروز داشت. به هوش تجاری به‌عنوان یک پروژه سنگین IT نگاه می‌شد که هدف آن ارائه اطلاعات در سطح استراتژیک به مدیران ارشد بود.
شکاف اطلاعات بین سطوح عملیاتی، مدیران میانی و مدیران ارشد و نقص در جریان‌یافتن اطلاعات از سطوح عملیاتی به مدیریت، یک مشکل جدی در سازمان‌ها ایجاد می‌کرد.
شرکت‌ها نیاز داشتند به اطلاعات لحظه‌ای (بلادرنگ – Reall Time) در سطح میانی و عملیاتی دسترسی پیدا کنند تا پرسنل بتوانند به‌سرعت و در لحظه تصمیم‌گیری کرده و تصمیم‌ها را اجرایی کنند.
هوش تجاری دیگر صرفاً داشبوردهای مدیریتی استراتژیک نیست. دسترسی به اطلاعات در تمام سطوح سازمانی و جریان صحیح داده از پایین‌به‌بالا برای رسیدن به “حاکمیت داده” ضروری است و دسترسی به هوش تجاری روی اپلیکیشن‌های موبایل رسیدن به این موضوع را ساده‌تر می‌کند.
افزایش سرعت انجام کارها، دردسترس‌بودن پرسنل فارغ از مکان فیزیکی، و همکاری نزدیک‌تر تیم‌ها با یکدیگر همگی روی افزایش بهره‌وری تأثیر مستقیم دارند. به این موارد ساده‌سازی فرایندهای کاری را باید اضافه کرد. اتوماسیون هوشمند روی گوشی تلفن همراه، انجام کارها داخل یک سازمان را ساده‌تر و سریع‌تر می‌کند.
مؤسسه گارتنر در سال 2014 پیش‌بینی خود را نسبت به تأثیر موبایل بر فروش به این صورت بیان کرد: ” دستگاه‌های موبایل بیشترین تأثیر از زمان ارائه لپ‌تاپ (یک دهه قبل از آن) را روی اتوماسیون نیروهای فروش خواهد گذاشت” این پیش‌بینی کاملاً درست بود.
هوش تجاری موبایل تأثیری مستقیم و عینی بر استراتژی و عملکرد تیم‌های فروش داشته است. امکان همکاری نزدیک از راه دور، دسترسی به داده و تبادل اطلاعات بین اعضای تیم، پایش مداوم و لحظه‌ای شاخص‌های عملکردی و متریک‌های فروش باعث شده تا تیم‌های فروش به شکلی با یکدیگر سازگار و هماهنگ شوند که پیش از آن سابقه نداشته است.
هر کس که پشت میز کار خود نیست اما نیاز به دسترسی به اطلاعات کاری دارد. مثلاً:
این لیست می‌تواند چندین صفحه ادامه پیدا کند. واقعیت این است که پتانسیل استفاده از هوش تجاری موبایل بسیار زیاد است و به صنعت خاصی محدود نمی‌شود.
نرم‌افزارهای دسکتاپ به کاربر اجازه تمرکزکردن و کار با جزئیات زیاد را می‌دهند. در مورد هوش تجاری این کارها شامل کاوش و تحلیل داده است. نرم‌افزارهای دسکتاپ هوش تجاری طراحی شده‌اند تا به کاربر امکان جستجو و کاوش در داده را بدهند. پایش به عمق (drill down) فیلترکردن و ساخت گزارش‌ها و داشبوردهای جدید از جمله این موارد است.
اما وقتی وارد قلمرو تلفن‌های همراه می‌شویم داستان کمی فرق می‌کند. شما چه توقع و خواسته‌ای از تلفن همراه دارید؟ ما معمولاً از موبایل برای کار عمیق و با تمرکز بالا استفاده نمی‌کنیم. معمولاً دوست داریم اطلاعات تازه و در لحظه را از موبایل دریافت کنیم. خیلی سریع صفحات را اسکرول می‌کنیم و مطالب مهم را می‌بینیم یا به‌سرعت به نوتیفیکیشن‌ها پاسخ می‌دهیم. ممکن است کامنت‌های کوچکی را بگذاریم یا یک پست را مطالعه کنیم؛ ولی معمولاً برای نوشتن مطالب طولانی از موبایل استفاده نمی‌کنیم.
در استفاده از اپلیکیشن هوش تجاری به این مورد حتماً توجه کنید. خواسته‌های شما از نرم‌افزار دسکتاپ و موبایل نباید یکسان باشد و یک نرم‌افزار خوب باید بتواند اطلاعات را باتوجه‌به نوع مدیوم (دستگاه) و ترجیحات کاربر ارائه کند.
شاید یکی از جدی‌ترین موانع در فراگیرشدن هوش تجاری موبایل بحث امنیت اطلاعات باشد. استفاده از تلفن همراه به‌هرحال ریسک‌های امنیتی خود را دارد و به‌اشتراک‌گذاری داده‌های حساس روی تلفن همراه باید با بررسی جوانب انجام شود.
حالت ایده‌آل این است که اطلاعات نمایش‌داده‌شده روی دستگاه موبایل ذخیره نشوند و صرف روی جستجوگر یا اپلیکیشن نمایش داده شوند. بااین‌وجود گاهی نیاز به ذخیره داده‌ها برای بررسی آفلاین وجود دارد. معمولاً اپلیکیشن‌های هوش تجاری از روش‌های متعددی استفاده می‌کنند تا امنیت اطلاعات ذخیره شده تضمین شود.
استفاده از داشبوردهایی که برای دسکتاپ ساخته شده‌اند و صرفاً داخل گوشی موبایل تغییر اندازه می‌دهند عملاً غیرممکن است. بعضی از ارائه‌دهندگان هوش تجاری این داشبوردها را از طریق وب و روی مرورگرها نمایش می‌دهند؛ اما کارایی چنین داشبوردی روی صفحه‌نمایش موبایل جای سؤال دارد.
به همین دلیل است که ارائه‌دهندگان اصلی هوش تجاری در جهان دو نکته را موردتوجه قرار داده‌اند
طراحی داشبورد و گزارش به‌صورت خاص یا باز طراحی داشبوردهای دسکتاپ برای موبایل، تجربه کاربران را به‌صورت کامل تغییر می‌دهد و استفاده از موبایل را بسیار راحت‌تر و بهینه‌تر می‌کند
مورد دوم؛ یعنی اپلیکیشن‌های هوش تجاری موبایل به صورتی طراحی شده‌اند تا قابلیت‌هایی مثل نمایش و مرور سریع اطلاعات، تبادل پیام، اعلام نوتیفیکیشن و اخطار را به کاربر ارائه بدهند. بااین‌وجود سعی شده تا بسیاری از امکانات نرم‌افزارهای اصلی مانند کاوش در داده و پایش در عمق در نرم‌افزار هوش تجاری موبایل نیز قابل‌استفاده باشد.
نرم‌افزارهای power bi و tableau به‌عنوان پیش‌گام بازار هوش تجاری در سطح بین‌المللی جز اولین توسعه‌دهندگان هوش تجاری موبایل محسوب می‌شوند. در ادامه به بررسی قابلیت موبایل روی این دو پلتفرم می‌پردازیم
پاور بی آی در هر دو نسخه Power BI Desktop ( نسخه رایگان) و Power BI Service (نسخه ابری) امکان ساخت داشبوردهای مخصوص برای نمایشگر موبایل را به شما می‌دهد ضمن اینکه می‌توانید داشبوردهای که در حال حاضر وجود دارند را برای مشاهده در موبایل بهینه کنید. داشبورد یا گزارش ساخته شده برای موبایل روی یک اپلیکیشن مخصوص قابل‌مشاهده است.
همان‌طور گفته شد نسخه رایگان Power BI امکان ساخت داشبورد مخصوص موبایل را به شما می‌دهد؛ اما برای انتشار یک داشبورد و به اشتراک گذاشتن آن با سایر افراد باید لایسنس نرم‌افزار را خریداری کرده و از کاربر رایگان به حرفه‌ای ارتقا پیدا کنید.
از طرفی کاربر استفاده‌کننده از نرم‌افزار موبایل نیز برای مشاهده داشبوردها به لایسنس Pro نیاز دارد. در زمان نگارش این مقاله (دی‌ماه 1401) لایسنس پاور بی آی Pro برای هر کاربر با توجه به منطقه بین 9.99 تا 13.7 دلار در ماه و در نسخه Premium بین 20 تا 27.5 دلار در ماه است.
در تبلو امکان ساخت یک داشبورد پیش‌فرض (default) وجود دارد.این داشبورد می‌تواند در دستگاه‌های متفاوت باتوجه‌به سایز نمایشگر به‌صورت خودکار تغییر کرده و تنظیم شود. اما برای داشتن یک تجربه کاربری مناسب باید داشبوردهای موبایل به‌صورت خاص ساخته شوند.
تبلو هم مانند رقیب بزرگ خود microsoft power bi امکانات مشابهی را برای ساخت و انتشار داشبورد و گزارش‌های مخصوص موبایل دارد.
ساخت داشبوردها در نرم‌افزار tableau public ( نسخه رایگان تبلو) قابل انجام است؛ اما انتشار و استفاده از آن نیاز به دسترسی به سرویس‌های دیگر تبلو یعنی tableau online (نسخه ابری) و یا tableau server دارد.
در زمان نگارش این مقاله (دی‌ماه 1401) قیمت لایسنس پایه برای مشاهده داشبوردها 15 دلار در ماه و لایسنس تبلو برای ساخت و به اشتراک گذاشتن داشبوردها 70 دلار در ماه است.
همان‌طور که اشاره شد نسخه‌های دسکتاپ این نرم‌افزارها به‌صورت رایگان قابل‌استفاده روی یک سیستم منفرد هستند. اما زمانی که بخواهید داشبورد یا گزارشی را که ساخته‌اید با سایرین به اشتراک بگذارید و با یکدیگر تعامل داشته باشید نیاز به خرید لایسنس نرم‌افزار خواهید داشت.
به‌تازگی و طبق اعلام مقامات امریکایی تحریم‌های حوزه IT برای شرکت‌های ایرانی برداشته شده است. بااین‌وجود و در حال حاضر نشانه‌ای از تمایل شرکت‌های بین‌المللی برای فعالیت در بازار ایران دیده نمی‌شود.
برای مثال در زمان نگارش این مقاله (دی‌ماه 1401) سایت شرکت تبلو مانند گذشته بر روی IPهای ایرانی بسته است و از ارائه خدمات به شرکت‌های ایرانی خودداری می‌کند. از طرفی موضوع تحریم بانکی و محدودیت انتقال پول برای شرکت‌های ایرانی همچنان پابرجاست. روش‌هایی برای دورزدن این موانع وجود دارد و در حال حاضر شرکت‌هایی که خدمات و لایسنس این نرم‌افزارها را ارائه کنند در داخل کشور وجود دارند. اما ریسک سرمایه‌گذاری روی این پلتفرم‌ها بالا است.
نکته مهم: در مواجه با ارائه‌کنندگان نرم‌افزارهای بالا در داخل کشور به این نکته توجه کنید که امکان انتشار داشبوردها روی بستر ابری (رایگان و عمومی) وجود دارد و صرف اینکه یک داشبورد روی مرورگر تلفن همراه نمایش داده شود با استفاده از قابلیت‌های موبایل هوش تجاری متفاوت است. اطلاعات منتشر شده روی این بسترها برای همگان قابل‌رؤیت است.
برای استفاده از امکانات موبایل هوش تجاری نرم‌افزارهای power bi و tableau حتماً باید لایسنس معتبر و دسترسی به سرویس‌های ابری اختصاصی وجود داشته باشد یا پیاده‌سازی هوش تجاری به‌صورت on premises صورت‌گرفته باشد.
مزایای هوش تجاری موبایل:
چه کسانی به هوش تجاری موبایل نیاز دارند؟
استفاده از هوش تجاری موبایل با چه موانع و مشکلاتی روبرو است؟
نرم‌افزارهای هوش تجاری باید این دو قابلیت را داشته باشند
نرم‌افزارهای Power bi و tableau
نکته مهم در مواجه با ارائه‌کنندگان نرم‌افزار
منبع : هوش تجاری موبایل، مزایا و مشکلات استفاده از هوش تجاری روی تلفن همراه
