مالیات یک تعهد و بدهی مالی است که اشخاص و کسب‌وکارهای مختلف باید به دولت پرداخت کنند. دولت این مبلغ را صرف خدمات عمومی، پروژه‌های عمومی، هموار کردن مسیر کسب درآمد و… می‌کند.مالیات شکل‌های گوناگونی دارد ازجمله مالیات بر درآمد، مالیات برفروش، مالیات بر دارایی و… .
آشنایی کامل با قوانین مالیاتی برای اشخاص و صاحبان کسب‌وکار بسیار ضروری است و برای مدیریت مؤثر بر امور مالی حتماً باید با این قوانین آشنا باشید قوانین مالیاتی می‌تواند پیچیده و گمراه‌کننده باشد و عدم رعایت مقررات آن می‌تواند جریمه‌های سنگینی در پی داشته باشد. ما در این مقاله قصد داریم شما را با تعریف مالیات و انواع مالیات آشنا می‌کنیم در ادامه با ما همراه باشید.
همان‌طوری که گفتیم مالیات یک هزینه اجباری است که توسط دولت به افراد شغل‌ها یا سایر سازمان‌ها و مجموعه‌ها تحمیل می‌شود مالیات در شکل‌های مختلفی مثل درآمد املاک کار و خدمات اخذ می‌شود و نرخ آن به مسائل مختلفی مثل حوزه فعالیت آن شغل و… برمی‌گردد که در ادامه مقاله به توضیح آن می‌پردازیم. درواقع مالیات بخشی از سود فعالیت‌های اقتصادی است که کسب شده و به دولت تعلق دارد زیرا دولت امکانات دستیابی به آن را فراهم کرده‌است قوانین و مقررات مالیاتی اکثراً پیچیده هستند و اکثر اشخاص و مشاغل از مشاوران مالیاتی و حسابدار مالیاتی کمک می‌گیرند تا از این‌که الزامات مالیاتی را رعایت می‌کنند و متحمل جریمه نمی‌شوند اطمینان حاصل کنند.
حالا که شما با تعریف مالیات آشنا شدید به توضیح انواع مالیات و طبقه‌بندی آن می‌پردازیم. دانستن طبقه‌بندی و دسته‌بندی انواع مالیات به ما کمک می‌کند تا نسبت به مالیات و تکالیف خود آگاهی بیشتری داشته باشیم. به‌طورکلی مالیات در ایران به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند و هرکدام آن‌ها هم به بخش‌های دیگری تقسیم می‌شوند. دو بخش اصلی مالیات مستقیم و غیرمستقیم نام دارد که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.
اگر بخواهیم تعریف ساده مالیات مستقیم را بگوییم می‌شود مالیاتی که مستقیماً از اشخاص دریافت می‌شود مثلاً اگر شما صاحب کسب‌وکاری هستید و مؤدی مالیاتی محسوب می‌شوید برگه تشخیص مالیات مستقیماً به اسم شما صادر می‌شود.
اما در مالیات غیرمستقیم دولت به شکل غیرمستقیم مالیات دریافت می‌کند مثلاً وقتی کالایی را می‌خرید روی کالا یک مبلغی به‌عنوان ارزش افزوده نوشته‌شده که این مبلغ همان مالیات است و دست‌به‌دست می‌شود تا به دست دولت برسد.
مالیات مستقیم به دو دسته مالیات بر دارایی و مالیات بر درآمد تقسیم می‌شود که هر کدام از این موارد هم به بخش‌های دیگری تقسیم می‌شوند که در ادامه به توضیح آن‌ها می‌پردازیم.
مالیات بر دارایی همان‌طوری‌که از اسمش پیداست بر پایه دارایی و ثروت قرار دارد یا به‌عبارت‌دیگر مالیات بر آن‌چه قبلاً بدست آورده یا به او ارث رسیده از تعلق می‌گیرد. این نوع مالیات معمولاً در کشورهایی مورد استفاده قرار می‌گیرد که اختلاف طبقاتی زیادی بین افراد آن جامعه وجود داشته باشد و مالیات بر دارایی فرآیندی برای تعدیل ثروت می‌باشد. مهم ترین انواع مالیات بر دارایی شامل مالیات بر ارث و مالیات بر حق تمبر می‌باشد که در ادامه به توضیح آن‌ها می‌پردازیم.
مالیات بر ارث: طبق این نوع مالیات زمانی‌که فردی از متوفی ارث می‌برد مشمول پرداخت مالیات خواهد شد تمامی اموال فرد متوفی مثل خانه، خودرو، زمین و… چه در داخل کشور و چه در خارج کشور پس‌از کسر هزینه‌های کفن‌ودفن باید برای تعیین انحصار وراثت به سازمان امور مالیاتی معرفی شود سپس مقدار مشخصی از آن به‌عنوان مالیات بر ارث کسر خواهد شد.
مالیات بر حق تمبر: برای رسمی کردن نامه‌ها و اسناد معتبر بر روی آن‌ها یک تمبر وجود دارد درواقع تمبر یک نوع مالیات است که دولت دریافت می‌کند.
مالیات بر درآمد نوعی از مالیات است که مبنای پرداخته‌اند درآمد و حقوق افراد و شرکت‌ها است و با توجه به درآمد پرداخت‌کننده و حوزه فعالیت اقتصادی او نرخ مالیات متغیر است اگر فردی از چند فعالیت مختلف درآمد داشته باشد برای محاسبه مالیات او یا تمام مالیات‌ها با هم جمع می‌شود یا هرکدام به‌صورت جداگانه محاسبه می‌شود شخصیت‌های حقیقی و حقوقی برای تعیین میزان درآمد و هزینه‌های خود باید یک اظهارنامه مالیاتی به سازمان امور مالیاتی ارائه دهند. مهم‌ترین انواع مالیات بر درآمد شامل مالیات بر درآمد مشاغل، مالیات بر درآمد حقوق، مالیات بر درآمد املاک، مالیات بر درآمد اتفاقی و مالیات بر درآمد کشاورزی می‌باشد که در ادامه به توضیح آن‌ها می‌پردازیم.
مالیات بر درآمد مشاغل: مالیات بر درآمد مشاغل زمانی استفاده می‌شود که شما صاحب یک کسب‌وکار هستید و فعالیت آن به‌صورت حقیقی است مثل پزشک یا وکیل.
مالیات بر درآمد حقوق: این نوع مالیات برای افراد کارمند و کارگر تنظیم شده‌است در واقع اگر فرد برای کسی کار می کند و حقوق دریافت می‌کند باید مالیات آن را بپردازد که کارفرما قبل‌از پرداخت مالیات آن را کسر کرده و به اداره مالیات می‌پردازد.
مالیات بر درآمد املاک: مالیات بر درآمد املاک برای زمانی تعیین‌شده که شما ملکی دارید و آن را اجاره داده‌اید و از آن درآمد دارید پس باید مالیات آن را پرداخت کنید میزان مالیات املاک میزان درآمد و تعداد ملک های اجاره داده‌شده بستگی دارد.
مالیات بر درآمد اتفاقی: این نوع مالیات زمانی پرداخت می‌شود که یک درآمد اتفاقی و غیرمنتظره برای فرد به‌وجودآمده باشد مثل بردن جایزه به درآمدی که از این راه به دست آورده باشد مالیات تعلق خواهد گرفت.
مالیات بر درآمد کشاورزی: این مالیات‌ها شامل کسانی می‌شود که از کشاورزی دامداری پرورش زنبور و پرورش ماهی و… درآمد دارند و البته طبق قانون برای حمایت از کشاورزان و دامداران کلیه موارد عنوان شده از پرداخت مالیات معاف هستند.
مالیات غیرمستقیم از تمام افراد یک جامعه دریافت می‌شود اما به شفافیت مالیات مستقیم نیست و دارای معایب بزرگی مثل پرداخت یکسان(برای فقیر و غنی)می‌باشد مالیات غیرمستقیم خود به موارد زیادی تقسیم می‌شود که در ادامه مهم‌ترین آن‌ها را شرح می‌دهیم.
مالیات بر واردات: هر کالایی که توسط شخصیت‌های حقیقی و حقوقی از خارج کشور وارد می‌شود باید مالیات واردات را پرداخت کند مهم‌ترین هدف دولت از وضع این مالیات حمایت از تولیدکنندگان داخلی از این مالیات به نام‌های عوارض و حقوق گمرکی هم شناخته می‌شود.
مالیات بر ارزش افزوده: این مالیات مبلغی است که دولت از تفاوت ارزش کالا و خدمات فروخته شده با میزان ارزش مواد اولیه محاسبه می‌کند یعنی مثلاً شما لباسی را به قیمت چهل و پنج هزار تومان می‌خرید اما مبلغ تمام شده لباس برای فروشنده بیست و پنج هزار تومان باشد درواقع بیست هزار تومان ارزش افزوده این لباس خواهد بود دولت از این مبلغ مالیاتی را از فروشنده دریافت می‌کند.
مشمولان مالیات کسانی هستند که وظیفه پرداخت مالیات به دولت را دارند و به‌عنوان مؤدی مالیاتی نیز شناخته می‌شوند همچنین برای‌اینکه مالیات تعیین‌شده را باید بپردازند مشمولان مالیات نیز نامیده می‌شوند البته همه اشخاص حقیقی و حقوقی مشمول مالیات نیستند برای مثال نهادهای دولتی غیرمشمول مالیات هستند چون دولت بودجه آن‌ها را تأمین می‌کند دیگر مالیات از آن‌ها نمی‌گیرد مشمولان مالیات به سه دسته تقسیم می‌شوند که در ادامه آن‌ها را شرح می‌دهیم.
مشمولین عادی: این دسته از مشمولان مالیات باید با ارائه اظهارنامه مالیاتی مالیات تعیین‌شده را پرداخت کنند.
مشمولان معاف: این‌دست جزء مشمولان مالیات هستند اما از پرداخت مالیات معاف هستند و می‌توان آن‌ها را در دست غیرمشمول آن‌هم قرارداد این دسته از مشمولان مالیات و تکالیف تعیین‌شده را انجام نمی‌دهند مانند کسانی که از فعالیت‌های کشاورزی و دام‌پروری درآمد دارند.
نرخ صفر: در واقع دولت یا تعیین‌کننده قانون به‌خاطر حمایت از بخش‌های تولیدی و جلوگیری از ورشکستگی و ایجاد فرصت شغلی بعضی از مشمولان مالیات را برای مدت معینی از پرداخت مالیات معاف می‌کند که از آن به اسم نرخ صفر مالیاتی نام‌برده می‌شود بنابراین درآمد این اشخاص در نرخ صفر ضرب می‌شود.
به‌طورکلی مشمولان عادی مالیات که اکثر جامعه را تشکیل می‌دهند به موارد زیر خلاصه می‌شود افرادی که ساکن ایران هستند و درآمد دارند شرکت‌هایی که در خارج از ایران فعالیت دارند ولی از داخل ایران درآمد دارند اشخاصی که تابعیت ایران دارم و باید مالیات درآمد خود را پرداخت کنند.
معافیت مالیاتی درواقع پرداخت نکردن قانونی و موقت مالیات است که توسط دولت در راستای سیاست‌های حمایتی مسئولان از مردم صورت می‌گیرد.
به صورت خلاصه اظهارنامه مالیاتی دفترچه‌ای است که عملکرد مالی شخص حقیقی یا حقوقی مشمول مالیات را در دوره مشخصی نشان می‌دهد و در آن رویدادهای مالی به‌ترتیب تاریخ وقوع ثبت‌شده‌اند.
کلام آخر
ما در این مقاله سعی کردیم شما را به‌صورت کلی با موضوع مالیات و انواع مالیات و مشمولان آن آشنا کنیم به‌صورت کلی می‌توان گفت هر شخصی که در ایران درآمد دارد چه ایرانی چه خارجی حتی اگر شرکت آن در خارج از ایران باشد درآمدی که از ایران دارد مشمول مالیات است. دیجی حساب جامع ترین وبسایت تخصصی حسابداری.
