شانه متحرک ترین مفصل بدن است، اما این دامنه حرکتی فوق العاده می تواند آن را ناپایدار کند. آسیب، استفاده بیش از حد و عوامل ژنتیکی می تواند باعث پارگی یا شل شدن ساختارهایی شود که توپ را در حفره نگه می دارد. توپ می تواند از موقعیت خود خارج شود و باعث درد و ناراحتی زیاد شود.
بی ثباتی شانه در بسیاری از افراد با فیزیوتراپی و ورزش کردن برطرف می شود اما اگر اقدامات محافظه کارانه جواب نداد، افراد می توانند برای تثبیت مفصل اقدام به جراحی کنند. دکتر حسین حاجی تقی در درمان بی ثباتی شانه متخصص هستند و عمل جراحی های موفقی در این زمینه داشته اند.
ناپایداری شانه معمولاً زمانی رخ می دهد که ساختارهایی که توپ و سوکت را در موقعیت خود نگه می دارند شل یا آسیب دیده باشند. شبکه‌ای از استخوان‌ها، رباط‌ها، کپسول مفصلی و غضروف‌ها برای حرکت دادن شانه و حفظ ثبات با هم کار می‌کنند، اگرچه استفاده بیش از حد، ضربه یا عوامل مادرزادی می‌تواند باعث کشیدگی، پارگی یا حتی جدا شدن شانه شود. دررفتگی شانه ممکن است جزئی باشد، یعنی توپ کمی از سوکت خارج شده است اما در برخی موارد دررفتگی کلی رخ می دهد، این به این معناست که توپ به طور کامل از سوکت خارج شده است.
افرادی که دچار بی ثباتی مفصل شانه هستند، گاهی اوقات می توانند احساس کنند که توپ شانه از حفره خود خارج شده است و احساس درد و ناراحتی شدید می کنند. از دیگر علائم بی ثباتی شانه می توان به موارد زیر اشاره کرد:
بر اساس تحقیقات بالینی، سه نوع بی ثباتی شانه وجود دارد. ناپایداری قدامی، ناپایداری خلفی و ناپایداری چند جهتی، که در ادامه به بررسی کامل آن ها می پردازیم:
بی ثباتی قدامی: در این نوع از بی ثباتی، شانه یا سر استخوان بازو به سمت جلو جا به جا می شود. روش درمان در این نوع ناپایداری انجام تمرینات درمانی مناسب و فیزیوتراپی با هدف تقویت عضلات کتف و روتاتور کاف می باشد. اما در برخی موارد پزشک ارتوپد جراحی سرپایی را پیشنهاد می دهد. این نوع بی ثباتی شایع ترین نوع می باشد.
بی ثباتی خلفی: در این نوع از بی ثباتی استخوان کتف به سمت عقب تغییر مکان می دهد و معمولا در ورزشکاران دیده می شود. روش درمان آن انجام تمرینات تقویتی عضلات پشت کتف است.
بی ثباتی چند جهته: در این نوع بی ثباتی ناپایداری در چند جهت رخ می دهد. دلیل آن می تواند ناشی از ضربات مکرر باشد که با تقویت عضلات تثبیت کننده بازو برطرف می شود.
بررسی شرح حال، سابقه پزشکی بیمار و معاینه فیزیکی باید توسط پزشک ارتوپد انجام شود. معاینه فیزیکی شامل لمس کتف برای بررسی نقاط حساس و همچنین تعیین دامنه حرکتی شانه است. میزان شل بودن مفصل شانه را نیز می‌توان با آزمایش‌های خاصی در طول معاینه ارزیابی کرد. تصویر برداری با اشعه ایکس معمولاً برای به دست آوردن اطلاعات در مورد علل احتمالی بی ثباتی شانه و رد سایر علل درد شانه مانند شکستگی انجام می شود.
آزمایش‌های اضافی، مانند اسکن رزونانس مغناطیسی (MRI) یا توموگرافی کامپیوتری (CT) گاهی برای ارزیابی بیشتر استخوان‌ها و بافت‌های مفصل شانه انجام می‌شود. با این حال، این اسکن ها در همه بیماران مبتلا به بی ثباتی شانه لازم نیست.
روش های غیر جراحی
پس از دررفتگی یا سابلوکس شدن شانه، استراحت کردن، مصرف داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مانند اسپرین و ایبوپروفن و اجتناب از فعالیت های تشدید کننده درد برای چند روز مهم است. قرار دادن کیسه های یخ روی شانه قبل و بعد از ورزش می تواند به کاهش درد و تورم کمک کند. اگر درد قابل توجه باشد، یعنی دررفتگی تروماتیک باشد، اغلب از آتل یا بریس شانه برای ایجاد بی حرکتی موقتی استفاده می شود. پس از کاهش درد و تورم، تمرینات تقویت دامنه حرکتی شروع می شود. به طور معمول، برنامه تمرینی همراه با یک فیزیوتراپیست آموزش دیده انجام می شود.
روش های جراحی
زمانی که روش های غیر جراحی باعث بهبود عملکرد شانه نشود پزشک برای ترمیم شکستگی های استخوان شانه یا پارگی های حاد روتاتور کاف روش های جراحی را توصیه می کند. جراحی به دو صورت آرتروسکوپی و جراحی باز انجام می شود.
آرتروسکوپی یک روش جراحی کم تهاجمی است که با استفاده از دوربین و ابزارهای کوچک، با ایجاد برش کوچک در شانه انجام می شود. آرتروسکوپی امکان ارزیابی مستقیم وضعیت تاندون های لابروم و روتاتور کاف را فراهم می کند.
جراحی باز نیز برای درمان بی ثباتی های شدیدتر شانه انجام می شود. در این روش یک برش بزرگ روی شانه ایجاد می‌شود و ماهیچه‌ها برای دسترسی به کپسول مفصلی، رباط‌ها و لابروم حرکت داده می شوند.
پس از جراحی، انجام تمرینات تقویتی و فیزیوتراپی برای بازیابی دامنه حرکتی، ضروری است.
هدف از درمان بازگرداندن حرکت شانه و افزایش قدرت عضلات اطراف شانه است. عضلات قوی، به ویژه عضلات روتاتور کاف، برای محافظت و جلوگیری از دررفتگی مجدد یا سابلوکس شدن شانه مورد نیاز است. پس از بازگشت عملکرد کامل شانه، بیمار می تواند به تدریج به فعالیت های خود بازگردد.
دوره بهبودی پس از جراحی تا حدودی به نوع عمل جراحی که جراح انجام می دهد بستگی دارد. معمولا دامنه حرکتی دست، مچ دست و آرنج از روز بعد از جراحی شروع می شود. اکثر بیماران می توانند ظرف سه تا هفت روز پس از جراحی بنویسند و از بازوی خود برای غذا خوردن استفاده کنند. یک تا چهار هفته پس از عمل یک برنامه فیزیوتراپی زیر نظر متخصص شروع می شود. دامنه کامل حرکت معمولاً پس از شش تا هشت هفته برمی گردد. قدرت کامل شانه معمولاً در عرض سه ماه باز می گردد. پس از چند هفته می توان رانندگی را شروع کرد. بازگشت به کار یا فعالیت های ورزشی به ماهیت و نیازهای خاص آن فعالیت بستگی دارد، اما ممکن است برای کارگران یا ورزشکاران سطح بالا تا یک سال یا بیشتر طول بکشد.
