در جای جای قشم، بساط زنانی را می بینید که مشغول تهیه نان هستند. این نان ها انواع مختلفی دارند و از ادویه ها و سس های متنوعی در طبخ آنها استفاده می شود. نان تُمُشی یکی از آنهاست؛ نوعی نان نازک که با تخم مرغ، پنیر، مهیاوه یا سوراغ ترکیب می شود. مهیاوه و سوراغ سس هایی تهیه شده از ماهی های ساردین هستند؛ اما در سوراغ از خاک سرخ جزیره هرمز به عنوان ادویه استفاده می شود. نان پنیری هم نان دیگری است که بیشتر در مغازه ها می توانید آن را تهیه کنید. این نان در قشم به هنگام صبحانه خورده می شود و طعمی دلپذیر دارد.
جنوب ایران به خرماهایش شهرت دارد و قشم نیز از این قاعده مستثنی نیست. در این جزیره هم نخلستان هایی وجود دارند و محصول شان خرماهای مرغوبی هستند که می توانید آنها را به عنوان سوغات تهیه کنید.
هلر نام یک نوع کیک اسفنجی است که با استفاده از آرد، تخم مرغ، شکر و وانیل تهیه می شود و در شیرینی فروشی های قشم می توانید آن را بیابید. مردم و گردشگران بر این باورند که مانند این کیط و عطر و طعمش در جای دیگری پیدا نمی شود.
اگر طعم غذاهای جنوبی را دوست دارید، پیشنهاد ما به شما این است که ادویه های مخصوص شان را در قشم تهیه کنید. ادویه جذاب و متفاوتی که در قشم وجود دارد، خاک سرخ هرمز است که طعم جالبی به غذا می دهد.
ترکیب نشاسته، گلاب، زعفران، مغزها و کره و ... شیرینی خوشمزه ای به نام مسقطی می شود که بیشتر در جزو سوغات شیراز به حساب می آید؛ اما در قشم هم می توانید این شیرینی را تهیه کنید و از طعم آن لذت ببرید.
شکلات های خارجی، قهوه و خوراکی های وارداتی در قشم با قیمت پایین تری عرضه می شوند و تنوع بسیار بالایی دارند. برای همین بسیاری از گردشگران از مغازه های مختلف این جزیره، این خوراکی ها را تهیه می کنند و به خانه می برند.
در جای جای قشم چشم تان به زیورآلاتی مانند گردنبند، دستبند، گوشواره و... می خورد که با صدف ها درست شده اند. قشمی ها مجسمه هایی را هم با این صدف ها می سازند و یا از آنها برای تزیین آینه، کیف، جا قلمی و .... استفاده می کنند.
انواع دوخت سنتی
دوخت های سنتی و تزیینات پارچه در قشم انوع مختلفی دارند که بر روی لباس ها، کیف و کفش، زیورآلات و ... دیده می شوند:
در هنر گلابتون دوزی، نقوش کهن ایرانی همچون اسلیمی، محرابی، بته جقه و... با نخ های زر و نقره بر پارچه می نشینند و شلوار و روسری و لباس های زنان را تزئین می کنند. البته این روزها دیگر از نخ های زرین و سیمین برای گلابتون دوزی استفاده نمی شود؛ بلکه هنرمندان از نخ هایی با روکش طلایی رنگ استفاده می کنند.
زنان و دختران قشم با به کار گرفتن یک بالشتک کوچک و چندین قرقره نخ، نوارهایی با 5 تا 50 میلی متر قطر را می بافند. این نوارها ارزش بسیار بالایی دارند و بر دمپای شلوارها، لبه آستین و یقه و کناره های دامن دوخته می شوند. یکی از دلایل قیمت بالای لباس های جنوبی و ارزشمند بودن شان همین نوارهاست.
زری بافی نیز بی شباهت به شک بافی نیست؛ اما رنگ طلایی در آن بیشتر دیده می شود.
در خوس دوزی با نوعی نخ به نام نقده، که رنگ نقره ای آن پر استفاده تر است، بر روی پارچه طرح هایی چون بته جقه و ستارگان چند پَر ایجاد می کنند.
این نوع بافت سنتی از ترکیب شک و زری بافی به دست می آید و گاهی نوارهای بادله تا 15 سانتی متر قطر دارند.
اگر دوست داشته باشید می توانید از میان طرح و رنگ های بی‌شمار لباس های سنتی قشم، برای خود بخرید یا با خریدن آن ها به عنوان سوغات، عزیزان تان را شاد کنید. این لباس ها مزین به هنر گلابتون دوزی، خوس دوزی، شک بافی و ... هستند و جلوه ای بی نظیر دارند. تزیینات سنتی در کیف و کفش و زیورآلات قشم هم دیده می شوند و با قیمت های مناسب تری می توانید آنها را تهیه کنید. اگر گشتی در بازار قشم بزنید، انواعی از پارچه های پر نقش و نگار سنتی را خواهید یافت که لباس های زیبایی را می توانید با آنها بدوزید.
یکی از پوشش های سنتی زنان جزیره قشم، برقع یا روبنده های خاص شان است که در انواع مختلفی هستند و می توانید آنها را به عنوان سوغات نیز بخرید. برقع در رنگ های گوناگون، از قرمز و سبز گرفته تا مشکی وجود دارد و به طور معمول از بالای ابرو تا زیر بینی را می پوشاند. جلوپل هم پوششی برای سر زنان قشم است که بسیار نازک بوده و روی آن چادر سر می کنند.
مردان و زنان قشم شاخ و برگ های درختان نخل را به اشکال گوناگون از جمله زیرانداز، پوششی بر سقف خانه ها و یا روانداز تخت های چوبین در می آورند. به این هنر سوندبافی می گویند.
محصولاتی مانند حصیر و سبد نیز با استفاده از الیاف گیاهان مختلف موجود در جزیره تولید و به گردشگران عرضه می شود. حصیربافی جز صنایع دستی دزفول نیز محسوب می شود
گرمای هوا در فصول گرم سال، در جزیره قشم طاقت فرساست. ماهیگیران و لنج سازان در این گرما مشغول به کارند و پاهای شان را بر زمین داغ می گذارند. برای حل مشکل این افراد، کپکاپ شکل گرفت؛ کفشی به شکل صندل و از جنس چوب، که آن را گاهی با چوب های اضافه در کارگاه های لنج سازی تولید می کنند. این روزها ساخت کپکاپ یا کپکو سازی از مهم ترین صنایع کهن قشم به شمار می رود.
یکی از دست بافته هایی که در همه جای ایران پیدا می شود گلیم است. قشمی ها هم به بافت گلیم مشغولند و با استفاده از ابریشم، موی بز، پشم گوسفند و یا دیگر چهارپایان اهلی ظرو و رنگی متفاوت را خلق می کنند.
ساز عود که در فارسی بربط خوانده می شود، سازی تاریخی است که صدایی محزون و گوش نواز و ظاهری چشمگیر دارد. این ساز کمی شبیه به تار و سه تار اما با ابعادی متفاوت است و در موسیقی سنتی ایرانی بسیار به کار برده می شود.
هنر عود سازی سال هاست که در جزیره قشم رواج دارد و به نوعی یکی از اصیل ترین هنرهای بومی این منطقه به شمار می رود؛ اما متاسفانه در حال حاضر تعداد کارگاه هایی که به صورت حرفه ای این صنعت را دنبال می کنند به انگشتان یک دست هم نمی رسد. به امید روزی که با حمایت هر چه بیشتر سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، رونق دوباره این محصول را شاهد باشیم.
لنج کشتی کوچک یا قایقی بزرگ گفته می شود که بیشتر در خلیج فارس، دریای عمان و اقیانوس هند به چشم می خورد. در لغت، لنج یعنی حرکت کردن با کبر و ناز که به خوبی حرکت آهسته ی این کشتی کوچک را وصف می کند.
البته قصد ما از آوردن نام لنج در اینجا معرفی آن به عنوان یک سوغاتی نیست. دلیل اشاره ما به لنج سازی در این مطلب، این است که دانش لنج سازی ایرانیان به عنوان یک میراث معنوی در یونسکو ثبت شده و میراثی جهانی به شمار می رود. البته برای داشتن یادگاری می توانید نمونه های کوچک این قایق ها را در مراکز خرید قشم تهیه کنید و پیشنهاد ما به شما این است که حتما به کارگاه لنج سازی سر بزنید.
بافتن تور ماهیگیری یا تولید گرگور (1) هم از دیگر صنایعی است که قشمی ها به آن مشغولند. برخی، تورهای ماهیگیری را به عنوان تزیین از این جزیره تهیه می کنند.
