احساس سنگینی و ورم در ناحیه‌ی شکم و مشکل در اجابت مزاج را یبوست یا خشکی مزاج می‌گویند. خشکی مزاج ممکن است به صورت مزمن و به خاطر نوع تغذیه یا مصرف دارو یا در اثر تغییر عادات و رفتارهای تغذیه‌ای مثل رژیم گرفتن عارض شود.
این مشکل به قدری دردناک و غیرقابل تحمل است که افراد برای درمان آن حاضرند تن به هر دارو و درمانی بدهند. اما اگر این مشکل به خاطر بیماری یا شرایط خاصی عارض نشده باشد، می‌توان نود درصد راهِ پیشگیری و درمان مشکل یبوست و خشکی مزاج را با رعایت نکات تغذیه‌ای پیمود.
درمان یبوست و خشکی مزاج با مصرف مواد غذایی ملین، تغییر عادات غذایی، تحرک و پیاده‌روی، امکان پذیر است. به عنوان مثال برای درمان خانگی یبوست، مایعات فراوان، مصرف روغن زیتون، انجیر، سبزیجات و خاکشیر توصیه می‌شود. همچنین باید از برخی مواد غذایی مانند فست فود و میوه‌هایی مانند موز اجتناب کنید؛ در غیر این صورت و در اثر بی‌توجهی به درمان یبوست، ممکن است به بواسیر یا مشکلات روده مبتلا شوید.
اگر به هر دلیلی درگیر این مشکل هستید، برای رفع یبوست و خشکی مزاج تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.
برای شناخت بهتر این بیماری باید با علائم آن آشنا شویم.
· مدفوع سفت
· زور زدن
· احساس عدم تخلیه کامل
· درد شکم
· ورم و پف کردن
دلایل مختلفی باعث اختلال در سیستم گوارش از جمله عملیات دفع خواهند شد که می‌توان به چند مورد اصلی آن اشاره کرد:
نمی‌توان تاثیر استرس و اضطراب را بر مشکلات جسمی منکر شد. بسیاری از پاسخ‌های فیزیولوژیکی روده به استرس توسط محور هیپوتالاموس انجام می‌شود؛ این در حالی است که استرس موجب آزاد کردن کورتیکوتروفین در روده و اختلال در عملکرد آن و تاثیر بر سیستم عصبی این قسمت می‌شود.
اگر در طول روز آب و مواد غذایی که آب زیادی دارند مصرف نکنید، بدنتان دچار کم‌آبی شده و در گوارش و دفع به مشکل برخواهید خورد. نوشیدن آب، آبمیوه‌های طبیعی و خوردن سبزیجات به دلیل آب و فیبر فراوانشان برای جلوگیری از کم آب شدن بدن و ایجاد یبوست موثر است.
یک برنامه‌ی غذایی سرشار از میوه و سبزیجات نه تنها برای سلامتی مفید است، به تناسب اندام کمک می‌کند و خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی را کاهش می‌دهد بلکه در پیشگیری از یبوست نیز نقش چشمگیری خواهد داشت. عملکرد دقیق و منظم دستگاه گوارش مستقیما از رژیم غذایی ما تبعیت می‌کند و به فیبر حاصل از مصرف سبزیجات وابسته است.
تنبلی و نداشتن فعالیت و تحرک کافی، علاوه بر آثار زیان‌باری که بر روی سلامتی دارد، در ایجاد یبوست نیز نقش مهمی ایفا می‌کند. داشتن پیاده‌روی منظم و تمرینات روزانه یا هفتگی برای پیشگیری از چاقی و مشکلات گوارشی از جمله یبوست موثر است.
برخی از مواد غذایی طبعا باعث ایجاد خشکی دستگاه گوارش و ایجاد یبوست می‌شوند. مواد غذایی حاوی نشاسته، نان و برنج، غذاهای کافئین دار، فست‌فودها و غذاهای سرخ شده باعث تشدید یبوست و خشکی مزاج می‌شوند.
در بین گیاهانی که مصارف دارویی و غذایی دارند، ویژگی ضد یبوستی و ملینی زیاد به چشم می‌خورد. بسیاری از گیاهان به حرکت بهتر روده‌ها و ممانعت از یبوست و خشکی مزاج کمک می‌کنند که در مورد فواید و عوارض برخی از آن‌ها توضیح می‌دهیم:
ارجنگ یک گیاه دارویی است که از عصاره‌ی پوست درخت ارجنگ به دست می‌آید و روده‌ها را به تحرک وامی‌دارد. در مصرف ارجنگ باید احتیاط کنید چرا که خوردن طولانی مدت از این گیاه می‌تواند منجر به مشکلات کبدی یا دردهای شکمی بشود.
اسفرزه یک نوع فیبر محلول است که از دانه‌های این گیاه به دست می‌آید و ملین است. اسفرزه اگرچه در درمان یبوست کارساز و موثر است اما می‌تواند عوارضی نظیر تهوع، درد معده و استفراغ به همراه داشته باشد.
این گیاه ریشه‌ای ترش، هم به صورت خام و هم پخته برای درمان یبوست به کار برده می‌شود و علاوه بر یبوست، برای سلامت استخوان‌ها و درمان دیابت نیز مفید است.
سنا گیاه دارویی به کار رفته در اکثر دمنوش‌های صنعتی است که ادعای لاغری دارند. این گیاه موجب دفع آب بدن و تکرر ادرار می‌شود و خاصیت ملینی دارد. همین ویژگی‌ها باعث شده که تولیدکنندگان، از این گیاه در ساخت دمنوش‌های لاغری استفاده کنند و دفع آب زیاد از بدن را ترفندی برای لاغری مصرف‌کننده جا بزنند.
این گیاه یک راه‌کار قدیمی برای درمان یبوست است و با تحریک اعصاب دستگاه گوارش و تولید مخاط، یبوست را التیام می‌بخشد. نارون آمریکایی همچنین ممکن است در جذب برخی داروها اختلال ایجاد کند.
برگ‌های زیبای این درخت را به صورت کامل یا پاک کرده خشک کرده و مثل چای دم می‌آورند. در واقع زبان گنجشک، یک نوع دمنوش گیاهی مفید برای یبوست است که خاصیت ملینی دارد و باعث تحریک روده و دفع بهتر می‌شود. این گیاه عوارض زیادی ندارد و بی ضرر شناخته شده است.
گل ختمی با بافتی مخملی سرشار از موسیلاژ است. موسیلاژ یک ملین قوی است و در دمنوش ختمی حاصل از ریشه‌ی این گیاه یافت می‌شود.
دمنوش این گیاه معروف نیز به رفع یبوست کمک می‌کند. برگ‌های خشک این گیاه را در یک فنجان آب جوش ریخته، اجازه بدهید دم بکشد و سپس میل کنید.بارهنگ موارد مصرف متعددی دارد.
این تنها گیاهان نیستند که یبوست را درمان می‌کنند بلکه برخی میوه‌ها نیز در رفع این عارضه موثرند. لازم به ذکر است که پوست میوه‌ها به دلیل فیبر بالا، برای درمان یبوست بسیار مفید است و نباید از مصرف آن چشم پوشید و این قسمت مهم میوه را دور ریخت. در ادامه راجع به خواص و تاثیرات میوه‌های مفید برای یبوست بیشتر توضیح می‌دهیم:
تمشک سرشار از فیبر است. هر فنجان از این میوه‌ی کوچک و پرخاصیت، حدود 8 گرم فیبر دارد. فیبر به افزایش حجم مدفوع و نرمی غذا در مسیر گوارش و بهینه کردن باکتری‌های مفید روده کمک می‌کند.
پرتقال به خاطر ویتامین C فراوان و بافت نرمش، به دفع بهتر کمک می‌کند. این میوه به خاطر آب فراوان و فلاونوئیدهایی که دارد بهترین میان‌وعده برای تامین ویتامین بدن و از بین بردن یبوست است.
لیوی ترش و تازه دوای هر دردی است، از جمله درد یبوست. اگر دچار یبوست مزمن هستید چند قطره از آب لیموی تازه ر در یک لیوان آب بچکانید و میل کنید و این کار را به مدت یک هفته ادامه دهید تا آثار یبوست از بین برود.
آلو سیاه سرشار از فیبر است. ترکیبات طبیعی در این میوه روده را تحریک کرده و اثر ملینی دارد. همینطور پتاسیم این میوه از موز بیشتر است و برای رفع یبوست و خستگی مفید است.
گیاهانی نظیر اسفناج، برگ چغندر و کلم با فیبر فراوان، منیزیم و پتاسیم به تنظیم و ایجاد تعادل مایعات و انقباض عضلات کمک کرده و موجب شل شدن روده‌ها و دفع راحت‌تر خواهند شد. اضافه کردن این سبزیجات به سالاد همراه با روغن زیتون برای سلامتی و درمان یبوست بسیار مفید خواهد بود.
از جمله مواد غذایی که در درمان یبوست کمک کننده هستند و به فعالیت بهتر روده کمک می‌کنند، می‌توان به این موارد اشاره کرد:
· خاکشیر
· تخم شربتی
· تخم بالنگ
· روغن زیتون
· دانه چیا
· بذر کتان
· آب هویج
· آب سیب
· برگ انجیر
· آلو بخارا
· کیوی
· هندوانه
· جو دو سر
· کاهو
· گلابی
· مرکبات
· انواع توت
· اسفناج
· نان سبوس‌دار
· نارگیل
· آووکادو
· گردو
· بادام
· روغن کرچک
محصولات پروبیوتیک دوست دستگاه گوارشند. پروبیوتیک‌ها باکتری‌های مفید روده‌ها را احیا کرده و با مشکلات گوارشی مقابله می‌کنند. پروبیوتیک‌ها در ماست بیشتر وجود دارند و بر سیستم ایمنی، اسهال ناشی از مصرف آنتی بیوتیک، آلرژی و عدم تحمل لاکتوز اثر مثبت می‌گذارند.
برگرفته از مجله‌ی سلامتی دکتر کرمانی
