آربیتراژ (Arbitrage) به معنای سود آوری از تفاوت قیمت یک کالا یا دارایی بین دو یا چند بازار است. این نوع تجارت زمانی انجام می‌شود که دارایی هم‌زمان در یک بازار خریده و در بازار دیگر فروخته شود. اما آیا امکان تجارت آربیتراژ در بازار کریپتو وجود دارد؟ در ادامه به بررسی این موضوع و همچنین سود و زیان این نوع تجارت در دنیای رمز ارزها و روش‌های موجود می‌پردازیم.
آربیتراژ نوعی تجارت است که از تفاوت‌های قیمت بین بازارها سودآوری می‌کند. به بیان ساده، این نوع تجارت زمانی انجام می‌شود که دارایی هم‌زمان در یک بازار خریده و در بازار دیگر فروخته شود. این کار معمولا زمانی انجام می‌شود که قیمت آن دارایی در دو بازار اندکی اختلاف داشته باشد.
برای نمونه، سهام یک شرکت تکنولوژی ممکن است در بورس سهام نیویورک به قیمت$35 به فروش برسد ولی در لندن به قیمت $35.10 در دسترس باشد. این تفاوت البته کوچک است ولی بازرگان تیزبین می‌تواند با سرعت دادن به خرید انبوه این سهام و فروش آن به قیمت بالاتر به سود خوبی دست پیدا کند. اساس معاملات آربیتراژ این است و نسبت به دیگر استراتژی‌ها از ریسک نسبتا پایین‌تری برخوردار است.
شاید برای شما این پرسش مطرح شود که چرا چنین تفاوت‌هایی در قیمت رخ می‌دهد. این امر می‌تواند چند دلیل داشته باشد. نوسانات در قیمت ارزها می‌تواند قیمت سهام را در بورس‌های خارجی پایین‌تر از سطح نگه دارد. از سوی دیگر بازارها بی‌نقص نیستند. بورس‌های گوناگون همیشه نمی‌توانند همگام با هم پیش بروند. ناهمخوانی اطلاعات خریدار و فروشنده نیز زمینه را برای معاملات آربیتراژ فراهم می‌سازد. از آنجایی که معاملات آربیتراژ حاشیه سود پایینی دارند، در بسیاری موارد کارمزدهای تجاری فرصت‌های آربیتراژ را از بین می‌برند زیرا سود چندانی از این معاملات باقی نمی‌گذارند.
تجارت آربیتراژ را می‌توان با ابزارهای مالی گوناگون در بیرون از حیطه‌ی بورس نیز انجام داد. به این ترتیب به پرسش بعدی می‌رسیم.
بله. مفهوم معامله آربیتراژ تغییری نمی‌کند، تنها دارایی مورد معامله عوض می‌شود.
امروزه صرافی‌های بیشماری در سراسر جهان وجود دارند که افراد می‌توانند از آن‌ها رمز ارز بخرند. در این میان یک نکته مهم وجود دارد؛ قیمت‌هایی که برای رمز ارزهایی همچون بیت کوین ارائه می‌شود گاه تفاوت زیادی با یکدیگر دارند. این تفاوت‌ها معمولا در مناطقی بروز می‌کند که تقاضا برای کریپتو در آن‌ها بالاست. یکی از رایج‌ترین نمونه‌ها در این زمینه «کینچی پریمیوم» (Kimchi Premium) است که معامله کنندگان خواستار بیت کوین در کره جنوبی را واداشت تا نسبت به امریکا، اروپا و دیگر نقاط آسیا، BTC را با قیمت بالاتری (برحسب دلار) خریداری کنند.
زیمباوه یک کشور آفریقایی است که از ابرتورم رنج می‌برد؛ یعنی نیازهای هر روزه مردم مانند خوراک و سوخت روزانه و گاه حتی ساعتی گران می‌شود. در گذشته گاه مردم زیمباوه مجبور می‌شدند هنگام رفتن به خرید از سوپرمارکت و میوه‌فروشی یک کوله‌پشتی پر از دلار زیمباوه با خود ببرند تا بتوانند آنچه می‌خواهند را بخرند. در سال 2017 قیمت بیت کوین در یک صرافی محلی این کشور نزدیک به دو برابر قیمت موجود در پلتفرم‌های بین‌المللی بود. این قیمت زیاد تا حدی ناشی از این مساله بود که مشتریان زیمباوه‌ای به صرافی‌های بیرون از کشور دسترسی نداشتند.
در نمونه ای دیگر، هنگ کنگ مدتی است ناآرامی‌های سیاسی را تجربه می‌کند و در این مدت شاهد معاملات بیت کوین با قیمت‌های بالا بوده‌ایم. در ماه آگوست خریداران هنگ کنگی برای هر کوین 2 درصد بیشتر از هر جای دیگر پرداختند. در همین ماه و در آن سوی کره زمین، مردم آرژانتین بیت کوین را 4% گران‌تر معامله می‌کردند. این تفاوت ناشی از افت قیمت پزو بود که در اثر شوک نتایج انتخابات آرژانتین به وجود آمده بود.
حتی اگر شرایط حاد اقتصادی و سیاسی را از معادله حذف می‌کنیم، تفاوت میان قیمت‌های صرافی‌ها به حدی است که زمینه را برای انجام تجارت آربیتراژ فراهم می‌سازد.
به طور کلی برای آربیتراژ کریپتو سه روش وجود دارد: فاصله‌ای، فرامرزی و آماری.
در «آربیتراژ فاصله‌ای» از تفاوت قیمت رمز ارز در دو صرافی بهره می‌برند. برای نمونه ممکن است صرافی آ برای فروش BTC قیمت $9,500 را پیشنهاد دهد و صرافی ب آن را به قیمت $9,850 بفروشد. در اینجا فرد می‌تواند از تفاوت قیمت 350 دلاری بیت کوین در صرافی‌ها استفاده کند و با خرید از صرافی آ و فروش در صرافی ب مبلغی را جابه‌جا نماید. با توجه به میزان نامتمرکز بودن بخش کریپتو، این تفاوت‌های قیمتی بیش از آنچه که انتظار داریم رخ می‌دهند.
آربیتراژ فرامرزی هم مانند همین روش است، با این تفاوت که صرافی‌ها در کشورهای مختلف قرار دارند. باید توجه داشت که اجرای این استراتژی بازرگانی گاهی دشوار است زیرا مشتریان ساکن در کشورهایی که قیمت در آن‌ها بالا است، خود نمی‌توانند به نرخ بازار دسترسی داشته باشند و این خود یکی از دلایل وجود صرافی و دلالی است.
روش سوم آربیتراژ آماری است. این روش در حقیقت یک استراتژی هایتک (hi-tech) است که در آن از مدل‌سازی ریاضی استفاده می‌شود. آربیتراژ آماری ریسک بیشتری از دو شیوه دیگر آربیتراژ دارد، زیرا الگوریتم‌های بازرگانی به کار رفته در آن از ناهمخوانی‌های قیمتی درآمد ایجاد می‌کند که عمرشان بسیار کوتاه است.
سابقه آربیتراژ به چند سده پیش باز می‌گردد. این روش در زمینه کریپتو هم وجود دارد ولی فرصت‌های آن بسیار کوتاه هستند.
جابه‌جایی کریپتو میان صرافی‌ها در عرضه و تقاضا تغییراتی ایجاد می‌کند که روی قیمت تاثیرگذار هستند. وجود نوسان در بازار به این معناست که یک فرصت آربیتراژ خیلی زود از بین خواهد رفت و برعکس، تغییرات شدید در قیمت‌ها معمولا با خود فرصت‌های تازه‌ای به همراه دارد. آربیتراژ اگر به درستی انجام شود به لحاظ تئوری می‌تواند در بازه‌ی زمانی کوتاه سود زیادی ایجاد کند و با وجود بیش از 200 صرافی در جهان، اختلافات در قیمت حتمی است.
در زمینه آربیتراژ کریپتو شیوه‌های تازه‌ای به وجود آمده که با صرافی‌ها سروکار ندارند. پکسفول (Paxful) یک بازار بیت کوین همتا به همتا است که خریداران و فروشندگان را یکراست به هم وصل می‌کند. در این پلتفرم می‌توان با بیش از 300 روش پرداخت گوناگون BTC خرید. به کمک پکسفول کسانی که در جاهایی مانند امریکا و اروپا زندگی می‌کنند می‌توانند به بازارهایی که خرید بیت کوین در آن دشوارتر و گران‌تر است BTC بفروشند. خریدار ساکن این مناطق نیز درمی‌یابد که با این روش هزینه کمتری نسبت به خرید از صرافی‌های بومی می‌پردازد. آربیتراژ در پیوند با روش‌های پرداخت یک ویژگی جالب دارد. خرید بیت کوین با استفاده از واریز بانکی ارزان‌تر انجام می‌شود، به همین خاطر اگر از کارت هدیه به عنوان روش پرداخت استفاده شود، یک کارمزد اضافی نیز باید پرداخت گردد. پکسفول می‌گوید جامعه کریپتو می‌توانند از این تفاوت‌ها بهره ببرند.
موانع قانونی و مالی می‌توانند دستیابی به سود در آربیتراژ کریپتو را دشوار کنند.
در همه روش‌های آربیتراژ کریپتو که فرد می‌تواند از آن‌ها استفاده کند، پلتفرم به کار رفته از او کارمزد تراکنش و حتی گاهی کارمزد برداشت می‌گیرد. به همین خاطر فرد باید اطمینان حاصل کند که پس از فاکتور گرفتن این هزینه‌ها باز هم حاشیه‌‌ی سودی برای او وجود دارد.
وجود قوانین شناخت مشتری (KYC)، آربیتراژ فرامرزی را نسبت به روش‌های دیگر سخت‌تر نموده است. «شناخت مشتری» مجموعه قوانین سخت‌گیرانه‌ای است که براساس آن‌ها فرد تنها در صورتی می‌تواند در صرافی تراکنش انجام دهد که مدارک شناسایی معتبر و صادر شده از سوی دولت ارائه نماید و یا اسنادی داشته باشد که هویتش را تایید کنند. پکسفول که بازار همتا به همتای خود را در بیشتر کشورهای جهان راه‌اندازی کرده می‌گوید با اجرای یک برنامه «شناخت مشتری» رده‌بندی شده در تلاش برای از میان برداشت این موانع است و می‌کوشد در همکاری با کاربران بومی دریابد آن‌ها می‌توانند چه مدارکی برای شناسایی خود ارائه نمایند.
دغدغه‌ی دیگر در ارتباط با صرافی‌ها، تاخیرهایی است که گاه در هنگام برداشت به وجود می‌آید. اگر برای بردن مبلغ از یک پلتفرم به پلتفرم دیگر زمان محدودی داشته باشید، آنگاه کندی جابه‌جایی می‌تواند انجام تراکنش را آنقدر عقب بیندازد که فرصت مورد نظر شما از دست برود.
نکته دیگری که باید به آن توجه داشت، پرهیز از رفتن به سراغ صرافی‌هایی است که برای بیت کوین و دیگر رمز ارزها قیمت‌های بسیار پایینی پیشنهاد می‌دهند. قیمت‌های این پلتفرم‌ها گاه بسیار پایین‌تر از نرخ بازار است. خرید از این سیستم‌ها و رسیدن به سود زیاد می‌تواند بسیار جذاب باشد ولی حتما پیش از هر اقدامی به دقت بررسی کنید که آیا صرافی مورد نظر شما معتبر است یا خیر. در غیر این صورت ممکن است سرمایه خود را از دست بدهید. زیان‌های احتمالی در این موارد گاه در اثر هک ناشی از ضعف امنیتی است و در برخی موارد نیز اصلا امکان برداشت وجود نخواهد داشت.
در این باره باید به صورت موردی قضاوت کنید.
کسانی در رسیدن به سود از این راه شانس بیشتری دارند که باتجربه هستند و هنگامی که به فرصتی برمی‌خورند می‌دانند خوب است یا نه. با وجود شکاف 20 درصدی میان قیمت خرید و قیمت فروش بهتر است پیش از اقدام در هر مورد از خود بپرسید آیا وقت گذاشتن و انجام تراکنش‌ها ارزش دارد یا خیر. آنچه که پیش از هر معامله آربیتراژ ضروری است، به خاطر داشتن موانع قانونی و فنی و همچنین فاکتور گرفتن کارمزدها است و البته نوسانات بازار کریپتو را همواره باید زیر نظر گرفت. وجود پلتفرم‌هایی که خریداران و فروشندگان کشورهای گوناگون را مستقیما به هم می‌رسانند می‌تواند زمینه‌ساز رونق دوباره آربیتراژ شود.
