طاعون نشخوار کنندگان کوچک { Peste des petits ruminants (PPR) } یک بیماری ویروسی حاد یا تحت حاد بز و گوسفند است که با تب، استوماتیت نکروزه ، التهاب شدید معده و روده ، ذات الریه و گاهی اوقات مرگ مشخص می شود. اولین بار در ساحل عاج در سال 1942 و متعاقباً در سایر مناطق غرب آفریقا گزارش شد .
به نظر می رسد بز و گوسفند به یک اندازه در برابر این ویروس حساس هستند، اما بزها علائم بالینی شدیدتری را نشان می دهند. این ویروس همچنین چندین گونه نشخوارکننده کوچک وحشی را تحت تأثیر قرار می دهد . گاو، گاومیش و خوک فقط تحت بالینی آلوده می شوند .
بیماری به انسانها منتقل نمی شود
ویروس عامل ، عضوی از جنس Morbillivirus در خانواده Paramyxoviridae ، ترجیحاً در بافت‌های لنفاوی و بافت اپیتلیال دستگاه گوارش و مجاری تنفسی تکثیر می‌شود ، جایی که ضایعات مشخصی ایجاد می‌کند.
PPR تقریباً در تمام نقاط قاره آفریقا ، خاورمیانه و کل شبه قاره هندگزارش شده است، به جز نوک جنوبی قاره آفریقا
در 15 سال گذشته، PPR به سرعت در آفریقا و بخش های بزرگی از آسیای مرکزی، آسیای جنوبی و آسیای شرقی (از جمله ایران گسترش یافته است.
در سطح محلی، چنین اپیدمی هایی ممکن است کل جمعیت بز یا گوسفند یک روستای آسیب دیده را از بین ببرد. میزان مرگ و میر در کشور آلوده متفاوت است، که احتمالاً به دو عامل بستگی دارد : وضعیت ایمنی متفاوت جمعیت‌های آسیب‌دیده و سطوح مختلف بیماری‌زایی ویروسی.
انتقال از طریق تماس نزدیک صورت می‌گیرد و به نظر می‌رسد حبس به شیوع خیلی کمک می کند. ترشحات و دفع حیوانات بیمار منبع عفونت است. انتقال می تواند در طول دوره نهفتگی بیماری رخ دهد.
سیستم رایج پرورش که به موجب آن بزها آزادانه در مناطق شهری پرسه می زنند به گسترش و حفظ ویروس کمک می کند. همچنین موارد متعددی وجود دارد که دلالان دام در گسترش عفونت دخیل هستند، به ویژه در طول اعیاد مذهبی که تقاضای زیاد برای حیوانات باعث افزایش تجارت در حیوانات آلوده می شود.
چندین گونه از غزال ، تیزشاخ ، و گوزن دم سفید کاملاً به این بیماری حساس هستند. این ها به همراه سایر نشخوارکنندگان کوچک وحشی ممکن است در اپیدمیولوژی این بیماری نقش داشته باشند، اما اطلاعات اپیدمیولوژیک کمی برای PPR در نشخوارکنندگان کوچک وحشی در دسترس است. گاو، گاومیش و خوک می‌توانند به طور طبیعی یا تجربی با ویروس PPR آلوده شوند، اما این گونه‌ها میزبان‌های بن‌بست هستند، زیرا هیچ بیماری بالینی نشان نمی‌دهند و ویروس را از طریق تماس به سایر حیوانات منتقل نمی‌کنند.
شکل حاد طاعون نشخوار کنندگان کوچک با افزایش ناگهانی دمای بدن به 41.3 - 40 درجه سانتی گراد همراه است. حیوانات مبتلا بیمار و بی قرار به نظر می رسند و دارای موهای سیخ و بیمار گونه ، همچنین دچار پوزه خشک ، غشاهای مخاطی پرخون و کاهش اشتها هستند.
در اوایل، ترشحات بینی سروزی است. بعداً مخاط چرکی می شود و بوی گندیده ای به نفس می دهد. دوره کمون معمولا 5 - 4 روز است. مناطق کوچکی از نکروز ممکن است روی غشای مخاطی کف حفره بینی مشاهده شود. ملتحمه غالباً چرکی بوده و برخی از حیوانات مبتلا به ورم ملتحمه همراه به مات شدن پلک ها دچار می شوند.
استوماتیت نکروزه لب پایین ، لثه و دندان های پیشین را تحت تاثیر قرار می دهد. در موارد شدیدتر، ممکن است کام ، گونه ها و زبان آنها را درگیر کند. اسهال زیاد همراه با کم آبی و لاغری از دیگر علائم این بیماری می تواند باشد . کاهش دمای بدن و مرگ معمولاً بعد از 5 تا 10 روز رخ می دهد. برونکوپنومونی که با سرفه مشخص می شود، ممکن است در مراحل پایانی بیماری ایجاد شود. حیوانات باردار ممکن است سقط کنند. میزان عوارض و مرگ و میر در حیوانات جوان بیشتر از بزرگسالان است.
لاغری، ورم ملتحمه چشم و استوماتیت دیده می شود. ضایعات نکروز در داخل لب پایین و روی لثه مجاور، گونه ها و در سطح شکمی زبان مشاهده می شود. در موارد شدید، ضایعات ممکن است تا کام سخت و حلق گسترش یابد. فرسایش ها کم عمق، با پایه قرمز و خام هستند و بعداً سفید مایل به صورتی می شوند. . شکمبه، رتیکولوم و omasum به ندرت درگیر می شوند. شیردان دارای فرسایش هایی است و دارای کف قرمز ، خون است.
ضایعات شدید در روده کوچک کمتر از دهان، شیردان یا روده بزرگ است. رگه هایی از خونریزی و کمتر فرسایش ممکن است در قسمت اول دوازدهه و ایلئوم انتهایی وجود داشته باشد . روده بزرگ معمولاً شدیدتر تحت تأثیر قرار می گیرد .
پتشی ( خونریزی نقطه نقطه ) ممکن است در شاخک ها، حنجره و نای ظاهر شود. ممکن است برونکوپنومونی وجود داشته باشد.
تشخیص احتمالی بر اساس یافته های بالینی، پاتولوژیک و اپیدمیولوژیک است و ممکن است با جداسازی و شناسایی ویروس تایید شود.
جداسازی ویروس یک آزمایش قطعی است اما کار فشرده و دست و پا گیر است و تکمیل آن به زمان زیادی نیاز دارد. در حال حاضر، ELISA و PCR تست های آزمایشگاهی ارجح برای تایید ویروس هستند. برای تشخیص آنتی‌بادی (مانند مواردی که ممکن است برای نظارت اپیدمیولوژیک، تأیید کارایی واکسن یا تأیید عدم وجود بیماری در جمعیت مورد نیاز باشد)، ELISA رقابتی و خنثی‌سازی ویروس، آزمایش هایی هستند که مورد تایید OIE هستند. نمونه های غدد لنفاوی ، لوزه ها ، طحال و کل ریه برای تشخیص آنتی ژن و سرم برای تشخیص آنتی بادی نیاز است .
در صورت مشکوک شدن به PPR باید به اداره دامپزشکی اطلاع داده شود. PPR همچنین یک بیماری قابل گزارش توسط OIE در سراسر جهان است. در این بیماری درمان خاصی وجود ندارد، اما درمان عوارض باکتریایی و انگلی باعث کاهش مرگ و میر در گله ها یا گله های مبتلا می شود.
بهترین راه کنترل واکسیناسیون گله می باشد که سالانه توسط اداره دامپزشکی انجام می شود
