مقوله‌ی تفکر انتقادی یا Critical Thinking امروزه به شدت در حال گسترش است. در سراسر دنیا اهمیت تفکر انتقادی بر کسی پوشیده نیست و امروز کارگاه‌ها و همایش‌های آموزش تفکر انتقادی رونق بسیار خوبی دارند. در خیلی از کشورها نیز تصمیم گرفته اند تفکر انتقادی را از سنین پایین به بچه‌ها آموزش بدهند. تفکر انتقادی قبل از هر چیز یک مهارت است؛ که می تواند اثرات بسیار مفیدی بر زندگی ما داشته باشد. از یک فیلم دیدن ساده تا مطالعه یک داستان و یا درس خواندن؛ اگر همراه با تفکر انتقادی باشند اثرات آن‌ها بسیار بیشتر است و لذت بخش‌تر هستند.
یکی از ایرادات دانش‌آموزان در ایران که طی چندین سال تجربه کار با صدها دانش‌آموز متوجه آن شدم این است که دانش‌آموزان فقط سعی در حفظ کردن دارند. دانش‌آموز متاسفانه حتی در دروس محاسباتی نیز اصرار بر حفظ کردن دارد و به جای اینکه سعی کند با تفکر عمیق و مقایسه کردن مطلب را بفهمد؛انرژی خود را صرف تکرار و حفظ کردن می‌کند که باعث می شود در مطالعه و درس خواندن دچار خستگی و فرسایش شود و حتی اگر مطلب مورد نظر حفظ شود فهم عمیقی نسبت به آن به وجود نمی‌آید.همین مشکل باعث می‌شود فرد در مواجهه با سوالات دشوار و مفهومی در کنکور و امتحانات نهایی عموما موفق نباشد و از نظر درسی سرخورده شود.
یادگیری مهارت‌های مطالعه و فکر کردن یکی از نیازهای هر فرد برای توسعه فردی است. چیزی که دانش‌آموزان اکثرا از آن دور هستند. من در بحث مشاوره تحصیلی و کنکور تاکیدم بر یادگیری مهارت است. تفکر انتقادی هم یکی از مهارت‌های ضروری برای هر دانش‌آموز است. در اینجا سعی می‌کنم چندین راهکار برای استفاده از تفکر انتقادی در مطالعه معرفی کنم.
تفکر انتقادی دقیقا یعنی چه؟
تفکر انتقادی به زبان ساده یعنی قضاوت کردن درباره‌ی درست بودن یا نبودن، اعتبار، ارزش، چیستی و چگونگی یک موضوع بر پایه‌ی استانداردهایی درست. احتمالا خیلی هم ساده نگفتم ولی خب تحمل کنید.
راهکارها:
1- سوال بسازید.
هر چیزی که را می‌خوانید درباره‌ی آن از خودتان سوال بپرسید. بررسی کنید که چیزی که من خواندم چیست؟ چه ویژگی‌های دیگری دارد؟ چه کاربردی دارد؟ چگونه همچین چیزی ممکن است؟ و…
2- به موارد مرتبط ربط بدهید.
ذهن ما از ازتباط دادن و پیدا کردن موارد مشابه و نزدیک به هم برای یادگیری بیشتر و عمیق تر استفاده می‌کند. وقتی مطلب را بخوانید دنبال مطالب مرتبط با آن بگردید. چیزی که طراحان کنکور هم خیلی به آن توجه می‌کنند همین مطالب مرتبط و ترکیبی است.
3- دلیل پیدا کنید.
باید هنگام مطالعه مثل یک کاراگاه دنبال دلیل و مدرک باشید. اگر نکته‌ای را می‌خوانید بررسی کنید که دلیل آن چه بوده و بدون داشتن دلیل مستند و علمی چیزی را قبول نکنید.
هشدار: ذهن انسان به صورت ناخودآگاه برای یادگیری سریع‌تر دلیل سازی می کند. حواستان باشد دلیل و استدلال‌ها حتما علمی باشند.
بحث تفکر انتقادی بسیار گسترده و مفصل است و نوشتن بیشتر از آن به عهده ی اساتید این بحث است. در اینجا من فقط سعی کردم شما را با این بحث آشنا کنم تا در خواندن و شیوه مطالعه‌تان تغییرات مثبتی به وجود بیاید.
