پاستورلوز در خرگوش های اهلی شایع است. عامل آن پاستورلا مولتوسیدا، یک کوکوباسیل گرم منفی و غیر متحرک است. خرگوش ها معمولاً بلافاصله پس از تولد با پاستورلا مولتوسیدا آلوده می شوند. اعتقاد بر این است که اکثر خرگوش های بالغ به P multocida آلوده هستند و این بیماری بسیار مسری است و عمدتاً از طریق تماس مستقیم منتقل می شود، اگرچه انتقال آئروسل نیز ممکن است رخ دهد.
در کلنی های معمولی، ۳۰ تا ۹۰ درصد از خرگوش های به ظاهر سالم ممکن است ناقلان بدون علامت باشند. در هنگام نمونه برداری و کشت باکتری از بینی ، باید به این موضوع توجه نمود . زیرا هر نتیجه مثبت نشان دهنده یک وضعیت پاتولوژیک و بیماری زا نیست.
این باکتری مختص خرگوش ها نیست، بلکه حیوانات دیگر از جمله سگ، گربه، طیور و حیوانات خانگی را نیز تحت تاثیر قرار می دهد. در صورت شیوع ناگهانی پاستورلا، مراقبت های دامپزشکی فوری برای مهار بیماری مورد نیاز است. بررسی پرونده باید شامل عواملی باشد که میتواند به مشکل کمک کند و هر جنبه‌ای که میتواند باعث استرس و سرکوب سیستم ایمنی در خرگوش‌های مبتلا شود، بررسی گردد. برای به دست آوردن یک کشت باکتریایی درست از بینی خرگوش، باید از آرام بخش یا ترکیبات بیهوش کننده استفاده نمود و با وارد کردن سواب نسبتاً بلند در دهانه بینی، کشت عمیق بینی انجام شود.
پاستورلوز با علائم بالینی مختلفی از جمله رینیت، عفونت ریه، آبسه، عفونت‌های دستگاه تناسلی، تورتیکولی(کج شدن سر)، اوتیت میانی/اینترنا(التهاب گوش) و سپتی سمی(مسمومیت خون) ظاهر میشود. خرگوش ها ممکن است به سپتی سمی پاستورلا مبتلا شوند و بدون هیچ علامت بالینی به طور حاد بمیرند. یافته های کالبدگشایی موارد سپتی سمی ممکن است فقط احتقان و خونریزی پتشیال را در چندین اندام نشان دهد.
رینیت یک التهاب حاد، تحت حاد یا مزمن غشاهای مخاطی مجاری هوا و ریه ها است که عمدتاً توسط پاستورلا ایجاد می شود، اما Pseudomonas spp ، Bordetella bronchiseptica، Staphylococcus spp و استرپتوکوک نیز میتوانند عامل ایجاد آن باشند. علامت اولیه، ترشح کم و سروزی از بینی و چشم است که بعداً چرکی می شود. خز داخل پاهای جلویی، در بالای پنجه ها، ممکن است مات شده و با اگزودای خشک شده آمیخته شده باشد، یا ممکن است این ناحیه با خز نازک در نتیجه زدن پنجه به بینی پوشیده شده باشد. خرگوش های آلوده معمولا عطسه و سرفه می کنند. خرگوش های بهبود یافته احتمالا به عنوان ناقل عمل می کنند.
ذات الریه در خرگوش های خانگی شایع است. اغلب، یک عامل ثانویه و پیچیده در کمپلکس آنتریت(التهاب روده) است. علت به طور معمول P multocida است، اما باکتری های دیگری مانند کلبسیلا پنومونیه، Bordetella bronchiseptica، Staphylococcus aureus و پنوموکوک ممکن است دخیل باشند. بیماری‌های تنفسی فوقانی اغلب پیش زمینه ایجاد عفونت ریه و ذات‌الریه هستند. تهویه ناکافی، بهداشت نامناسب، و مواد لانه سازی غیر استاندارد از عوامل مستعد کننده هستند. تعداد موارد عفونت ریه با سطح آمونیاک موجود در قفس یا کلبه رابطه مستقیم دارد. تهویه برای تامین کیفیت هوا بسیار مهم است. خرگوش های مبتلا ممکن است علائمی همچون بی اشتهایی، بی حالی، تنگی نفس و تب داشته باشند. درمان باید شامل آنتی بیوتیک های سیستمیک باشد که پیشنهاد میشود بر اساس کشت و حساسیت باکتری(آنتی بیوگرام
)، انتخاب گردد تا شاهد مقاومت باکتری به آن نباشیم.
بدن خرگوش ها معمولاً دراین حالت کم آب هستند و مراقبت های حمایتی با هیدراتاسیون و تغذیه با سرنگ نیز اغلب ضروری است. کالبدگشایی، برونکوپنومونی(التهاب ریه ها) ، پلوریت(التهاب پرده جنب)، پیوتوراکس(چرک در قفسه سینه) یا پتشی پریکارد(خونریزی پرده حد واسط قلب و ریه) را نشان می دهد. از آنجایی که خرگوش‌ها معمولاً Bordetella bronchiseptica را در دستگاه تنفسی فوقانی خود نگهداری می‌کنند، خرگوش‌ها و خوکچه‌های هندی نباید در کنار هم قرار گیرند، زیرا خوکچه‌های هندی بسیار مستعد ابتلا به ذات‌الریه شدید ناشی از Bordetella هستند.
اوتیت میانی یا داخلی (کج شدن سر) در نتیجه عفونت با عوامل مختلف ایجاد می شود. گزارش شده است که پاستورلا مولتوسیدا از ۹۷ درصد موارد اوتیت میانی، از جمله موارد بالینی و تحت بالینی، جدا شده است. B bronchiseptica و استافیلوکوک نیز در ۵٪ تا ۱۰٪ موارد یافت شد. تجمع چرک یا مایع در گوش میانی یا داخلی باعث می شود خرگوش سر خود را بچرخاند(تورتیکولی). با این حال، همه خرگوش های مبتلا به عفونت گوش میانی تورتیکولی را نشان نمی دهند. برای نفوذ دارو به ناحیه آسیب دیده، درمان طولانی مدت آنتی بیوتیکی مورد نیاز است.
درمان آنتی بیوتیکی تنها ممکن است از بدتر شدن علائم بالینی جلوگیری کند. استئوتومی اغلب زمانی انجام میشود که درمان اوتیت میانی و داخلی با شکست مواجه شود. جداسازی مجرای گوش در خرگوش ها توصیه نمی شود زیرا پاتوفیزیولوژی اوتیت در خرگوش ها بسیار متفاوت از سگ ها است.در صورت نیاز به تخلیه سرومن یا جرم گوش، یک جراحی ساده استوما در قاعده مجرای گوش برای تسهیل باز شدن مجرای گوش کافی خواهد بود. تصویربرداری مناسب از ضایعات گوش قبل از جراحی باید انجام شود. اغلب، سی تی اسکن از سر به شناسایی ضایعه کمک می کند و به طور بالقوه به افتراق اوتیت میانی/اینترنا از بیماری داخل جمجمه ای در موارد تورتیکولی (مانند عفونت انسفالیتوزوون کونیکولیس) کمک می کند.
التهاب ملتحمه و داکریوسیستیت (weepy eye) یک مشکل شایع در خرگوش ها است. عوامل مستعد کننده عبارتند از: تحریک مکانیکی، بیماری های پلک و بیماری های دندانی. التهاب ملتحمه در خرگوش ممکن است با سایر فرآیندهای بیماری، به ویژه داکریوسیستیت(عفونت کیسه های اشکی) همراه باشد. مهمترین علت التهاب ملتحمه پاستورلا مولتوسیدا است. با این حال، ممکن است تنها یک عفونت ثانویه باشد. خرگوش های مبتلا چشمان خود را با پای جلویی خود می مالند.
داکریوسیستیت و انسداد مجرای بینی اکتسابی ممکن است از رینیت مزمنی که از مجرای نازواکریمال به سمت چشم می‌رود یا گاهی از بیماری‌های دندانی مانند التهاب ریشه دندان یا آبسه ،ناشی شود. داکریوسیستورینوگرافی یا تزریق ماده حاجب به سوراخ اشکی، جزئیات رادیوگرافی خوبی از مجرا در طول مسیر آن ارائه می‌کند و محل انسداد را نشان می‌دهد. در موارد طولانی داکریوسیستیت و ورم ملتحمه، پونکتوم و بخش‌های مجرای اشکی ممکن است به تدریج باریک شده و با بافت اسکار جایگزین شوند تا زمانی که به طور غیرقابل برگشتی مسدود شوند.
برای تسکین ناراحتی و التهاب مرتبط با این شرایط، می توان استفاده از داروهای ضد التهابی موضعی غیراستروئیدی چشمی را در نظر گرفت. همچنین باید از NSAID های سیستمیک استفاده شود. درمان می تواند شامل شستشوی آرام مجرای سالین از طریق سوراخ بینی اشکی باشد، اما مراقبت لازم برای جلوگیری از آسیب رساندن به مجرای بینی اشکی در حین شستشو ضروری است. هر گونه آسیب مکانیکی به مجرای اشک می تواند منجر به ریزش اشک دائمی شود، و باید به آن توجه شود .
التهاب ملتحمه همچنین ممکن است همراه با آبله خرگوش و میکسوماتوز مشاهده شود .
آبسه های زیر جلدی و احشایی ناشی از پاستورلا مولتوسیدا ممکن است از نظر بالینی برای مدت طولانی بدون نشانه باشند و خود به خود پاره شوند. آبسه در خرگوش ها متفاوت از آبسه در گربه ها درمان می شود. پارگی یا زهکشی از طریق روش Penrose توصیه شده نیست. در صورت امکان، آبسه های دیواره ضخیم باید با جراحی به صورت بلوک برداشته شوند. زخم‌های باز باید دبرید یا کوتاه شوند، کیسه‌دار شوند و با هدف دیگری به حال خود رها شوند. آبسه های صورت اغلب با بیماری های دندانی مرتبط هستند. تخلیه آبسه همراه با درمان سیستمیک آنتی بیوتیکی بر اساس آزمایش های کشت و حساسیت(آنتی بیوگرام) موفقیت آمیز بوده است، اگرچه ممکن است شاهد عود دوباره آن باشیم.
پاستورلا می تواند باعث عفونت دستگاه تناسلی شود، اما چندین ارگانیسم دیگر نیز ممکن است درگیر باشند. اسپیروکت Treponema paraluiscuniculi عامل بیماری سیفلیس خرگوش است. عفونت‌های تناسلی با التهاب حاد یا تحت حاد دستگاه تناسلی آشکار می‌شوند و اغلب در در سنین بالاتر دیده می‌شوند. در مورد ترپونما،التهاب ملتحمه شدید یا درماتوز بین انگشتان پا نیز می تواند یک علامت بالینی کلیدی باشد. اگر هر دو شاخ رحم تحت تأثیر قرار گیرند، اغلب عقیم می شود. اگر فقط یک شاخ درگیر باشد، ممکن است بستر طبیعی در شاخ سالم ایجاد شود. تنها علامت پیومتر ممکن است ترشحات غلیظ و خاکستری مایل به زرد از واژن باشد. اگر ترشحات خونی از فرج مشاهده شود و شاخ رحم بزرگی قابل لمس باشد، آدنوکارسینوم رحم باید در تشخیص افتراقی لحاظ شود.
در خرگوش های نر ممکن است چرک از مجرای ادرار ترشح کند و یا بیضه بزرگ شود. عفونت مزمن پروستات و وزیکول‌های سمینال محتمل است، و چون ممکن است انتقال مقاربتی عامل بیماری رخ دهد، بهتر است حیوان آلوده در یک مجموعه پرورشی حذف گردد. برداشتن اندام های تولید مثلی آلوده همراه با آنتی بیوتیک درمانی برای خرگوش های خانگی میتواند انجام شود. قفس آلوده و تجهیزات آن باید به طور کامل ضد عفونی شود.
ترکیبی از علائم بالینی، کشت باکتریایی و مشخص نمودن سروتیپ
تشخیص پاستورلوز نباید صرفاً بر اساس علائم داده شود، بلکه باید شامل کشت باکتری و آزمایش خون (CBC و مشخصات شیمیایی خون) باشد. در موارد شدید ابتلا ، ممکن است به آزمایش‌های تشخیصی پیشرفته‌تری مانند رادیوگرافی، سونوگرافی یا سی‌تی اسکن نیز نیاز باشد.
ناقلان P multocida را می توان با آزمایش آنتی بادی فلورسنت غیر مستقیم روی سواب بینی شناسایی کرد. روشی که از سواب‌های کوچک و مرطوب شده با نمک برای نازوفارنکس کودکان استفاده می‌کند، نسبت به سواب بینی استاندارد و بزرگتر برتری دارد.آرام بخش توصیه می شود.
آزمایش الایزا برای تشخیص آنتی بادی‌ها علیه P multocida نیز ممکن است به شناسایی ناقلین کمک کند.
پی سی آر می تواند بین جدایه های مختلف تمایز قائل شود و به صورت تجاری در دسترس است. مهم است که به خاطر داشته باشید که پاستورلا را می توان از درصد زیادی از خرگوش ها جداسازی نمود و نتایج کشت باید با دقت و در ترکیب با علائم بالینی و آنتی بیوگرام حاصل از تست حساسیت تفسیر شود. همه سویه های پاستورلا بیماری زا نیستند. پنج سروتیپ (سویه) پاستورلا توصیف شده است که دو تا از آنها بیشتر در شرایط پاتولوژیک در خرگوش دخیل هستند. سروتیپ شناسایی شده در طی یک آزمایش کشت و حساسیت، برای تعیین موثرترین آنتی بیوتیک آزمایش می شود.
درمان ضد میکروبی ممکن است به کنترل علائم کمک کند، اما احتمالا عفونت را از بین نخواهد برد.
درمان مشکل است و به احتمال زیاد ارگانیسم را از بین نمی برد. به نظر می رسد آنتی بیوتیک ها فقط بهبودی موقتی را ایجاد می کنند و استرس بعدی (مانند آبستنی) ممکن است باعث عود بیماری شود. درمان طولانی مدت برای ۶-۸ هفته اغلب مورد نیاز است. بسیاری از آنتی بیوتیک های جدیدتر به دلیل افزایش سویه های مقاوم در حال حاضر بی اثر هستند. قبل از درمان، باید کشت و حساسیت(آنتی بیوگرام) انجام شود تا بهترین آنتی بیوتیک مورد استفاده مشخص شود.
تعیین آنتی بیوتیک مصرفی و هم چنین دوز آن ، باید توسط دامپزشک انجام شود و از مصرف خودسرانه دارو خودداری شود .
اگرچه استفاده از دارو در آب آشامیدنی به دلیل تغییر طعم و عدم مصرف بالقوه توصیه نمی شود، گاهی اوقات این تنها راه ممکن برای درمان حیوانات در مقیاس بزرگتر است.
درمان‌های اضافی ممکن است شامل داروهای ضد التهابی، شستشوی دقیق مجرای اشکی، درمان نبولیزاسیون، قطره‌های گوش و چشم، تجویز مایعات و جراحی باشد.
دکتر حمید حاجی
گردآوری توسط وبسایت دکتر کاسکو
