تخم ماندگی یا گیر گردن تخم در پرندگان، یک بیماری جدی و اغلب کشنده است که پرندگان ماده در سنین تولید مثل تحت تاثیر قرار می دهد. صاحبان آنها باید بدانند که چه علائم و نشانه هایی می تواند نشان دهنده تخم ماندگی باشد .در صورت عدم درمان، مرگ می تواند در عرض چند ساعت اتفاق بیفتد..
تخم ماندگی یا گیر کردن تخم در پرندگان چیست؟
زمانی اتفاق می افتد که تخم بیش از حد معمول طول می کشد تا از دستگاه تناسلی خارج شود. این اتفاق بیشتر در پرندگان کوچکتر مانند عروس هلندی، طوطی کوتوله ی برزیلی ، قناری ها و فنچ ها و… رخ می دهد. پرندگان جوانی که برای اولین بار تولید مثل می‌کنند و هم چنین پرندگان مسن‌تر، آسیب‌پذیرترین پرندگان در برابر تخم‌ماندگی هستند. همچنین تخم ماندگی می تواند در خزندگان نیز رخ دهد..
علائم تخم ماندگی یا گیر کردن تخم در پرندگان چیست ؟
تشخیص زودهنگام نشانه های تخم ماندگی برای بقای پرنده ی شما کلیدی است. در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر، در اسرع وقت با دامپزشک متخصص بیماری های پرندگان تماس بگیرید.
علائم
– تنفس سریع یا سخت
– تورم و برآمدگی
– یبوست
– پرهای پف شده
– زور زدن
– روی کف قفس نشستن
– افتادگی بال ها
– لنگش
– از دست دادن اشتها
-فضولات چسبیده به پشت پرنده
-ضعف
تورم و برآمدگی
ممکن است به نظر برسد که معده متورم داشته باشد یا به دلیل فشار دادن برای دفع تخم، در اطراف پایین بدنش برآمده باشد. برآمدگی در هر قسمت از بدن پرنده ، باید در اسرع وقت توسط دامپزشک متخصص پرندگان معاینه شود.
یبوست
اگر پرنده ، دفعی ندارد ، می تواند نشان دهنده تخم ماندگی باشد.
پرهای پف شده
یکی از رایج‌ترین علائم بیماری در پرندگان، پرهای پف شده می باشد.اگر مشاهده کردید که پرنده نشسته و پرهایش را پف کرده است،میتواند یکی از علایم تخم ماندگی باشد . از نظر علائم یا بیماری های دیگر نیز باید ارزیابی بشود.
زور زدن
پرندگان اغلب به‌طور مشهودی، فشار می‌آورند تا تخم‌هایشان را دفع کنند. در پرندگانی که فشار می‌آورند،اما تخمی خارج نمیگردد ،می توان به گیر کردن تخم پی برد.
روی کف قفس نشستن
بیشتر اوقات، پرندگانی که تخم ماندگی دارند، تمایل دارند روی کف قفس بنشینند. تخم‌هایی که در داخل بدن پرنده گیر کرده‌اند می‌توانند فشار زیادی بر ستون فقرات پرنده وارد کنند و گاهی باعث فلج شدن و ناتوانی در نشستن شوند.
افتادگی بال ها
قناری ها ممکن است این علامت را بیشتر نشان دهند.
لنگش
این زمانی اتفاق می‌افتد که تخم ها روی اعصابی که به پاها می‌روند فشار وارد می‌کند..
فضولات چسبیده به پشت پرنده
پرنده نمیتواند هنگام دفع ،دُم خود را بالا بیاورد و به همین دلیل در پشت حیوان ،فضولات مشاهده می شود.
از دست دادن اشتها
این یکی از علائم رایج چندین بیماری گوناگون است، اما اگر متوجه شدید که پرنده شما غذا نمی‌خورد، آن را از نظر سایر نشانه‌های تخم ماندگی یا گیر کردن تخم، ارزیابی کنید.
علت تخم ماندگی یا گیر کردن تخم چیست ؟
تعیین علت دقیق تخم ماندگی دشوار است. برخی ممکن است به دلیل سن پرنده باشد، به نظر می رسد پرندگان جوانی که برای اولین بار تخم می گذارند و پرندگان مسن، بیشتر در معرض خطر هستند. سایر علل زمینه ساز عبارتند از: چاق بودن پرنده، سبک زندگی بی تحرک، کمبود های تغذیه ای مانند کمبود کلسیم ،ویتامین دی ، ای ، سلنیوم یا رژیم های غذایی کم پروتئین، استرس ناشی از محیط، یا تخم های بد شکل.
از علل چاقی پرنده ، میتوان کم تحرکی ، جیره غذایی پرچرب و تماما دانه نام برد. جهت جلوگیری از چاقی پرنده ، علاوه بر اصلاح جیره ، بهتر است ظرف آب و غذا در دو طرف قفس قرار گیرد تا پرنده مجبور به تحرک بیشتر گردد .
ویتامین ها و مواد معدنی ، نه تنها برای تشکیل پوسته تخم ضروری هستند ، بلکه برای انقباضات طبیعی دستگاه تولید مثل پرنده ، جهت خروج تخم نیز ضروری هستند .
از مصرف خودسرانه قطره های مولتی ویتامین بدون تجویز دامپزشک خودداری نمایید . زیرا ممکن است مصرف نادرست آنها ، منجر به مسمومیت و یا آسیب به پرنده گردد .
درمان تخم ماندگی چیست ؟
پرنده ای که از تخم گذاری رنج می برد باید فوراً توسط دامپزشک معاینه شود. او می تواند تشخیص دهد که تخم در چه ناحیه ای گیر کرده است.ممکن است نیاز به رادیوگرافی باشد . به ویژه در شرایطی که پوسته تخم شکل گرفته است . اگر پوسته تخم تشکیل نشده باشد ،تشخیص با رادیوگرافی دشوار است . کمک به خروج تخم باید توسط دامپزشک یا صاحب حیوان خانگی با تجربه انجام شود. گزینه دیگر یک حمام آب گرم یا حتی یک اتاق بخار است. این کار می تواند به شل شدن ماهیچه ها و خروج تخم کمک کند.
تشخیص زود هنگام تخم ماندگی ، به ویژه در پرندگان کوچک ضروری است . زیرا در پرندگان کوچک تخم ماندگی به دلیل اختلال در گردش خون و یا تنفس ، به سرعت منجر به مرگ می گردد .
پرندگانی که شرایط نامساعدی دارند، ابتدا برای شوک تحت درمان قرار می گیرند و سپس تلاش برای درمان تخم ماندگی انجام می شود.
اگر تخم نزدیک دهانه کلواک باشد، دامپزشک شما ممکن است بتواند به آرامی آن را با سواب های پنبه ای و روان کننده طبی خارج کند.
اگر با ماساژ و روش های طبیعی تخم بیرون نیامد، ممکن است لازم باشد دامپزشک تخم را در حالی که هنوز در بدن پرنده است شکسته و آن را خارج کند. دامپزشک از یک سوزن برای برداشتن محتویات تخم استفاده می کند. او مجرای خروج تخم را تمیز می کند تا تکه های پوسته یا باقی مانده محتویات تخم رااز بین ببرد. باقی ماندن هر چیزی از محتویات تخم در پرنده می تواند منجر به عفونت یا آسیب بافت داخلی شود.
گزینه دیگر این است که دامپزشک از یک داروی تزریقی استفاده کند که به منقبض شدن مجرای خروج تخم و در نهایت خروج تخم کمک کند. پس از معاینه، دامپزشک بهترین اقدام را تعیین می کند.
چگونه از گیر کردن تخم یا تخم ماندگی جلوگیری کنیم؟
از آنجایی که گیر کردن تخم یک بیماری رایج است، جلوگیری از آن به طور کامل دشوار است. بهتر است با تغذیه مناسب و زندگی عاری از عوامل استرس زای محیطی، یک سبک زندگی سالم را برای پرنده خود فراهم کنید. مراقبت و تحت نظر گرفتن روزانه پرنده به شما کمک می کند تغییرات رفتاری آنها را بشناسید و در صورت بروز علائم تخم ماندگی در آنها ،زود تر روند درمان را با دامپزشک شروع کنید.تولید مثل باید در سن مناسب انجام شود .پرندگانی که از لحاظ ژنتیکی مستعد تخم ماندگی هستند نباید در برنامه های اصلاح نژاد از آن ها استفاده شود. روش دیگر جهت جلوگیری از تخم ماندگی، جراحی پرندگان و خارج کردن دستگاه تولید مثل است که بدلیل جثه کوچک پرندگان و… بسیار خطرناک است و توصیه نمی گردد .
دکتر حمید حاجی | دامپزشک
گردآوری توسط وبسایت دکتر کاسکو
