زخم پای دیابتی یک زخم یا جراحت باز در پای افراد دیابتی است که به صورت شایعی در کف پا دیده می‌شود. زخم پای دیابتی در حدود 15% افراد دیابتی ایجاد می‌شود. از بین افراد با زخم پای دیابتی 6% به دلیل عفونت یا سایر عوارض مربوط به زخم بستری می‌شوند. خطر زخم پا و قطع اندام با افزایش سن و طول دوره ابتلا به دیابت افزایش می‌یابد.
خبر خوب اینکه اگر دلیل زمینه دیابت، نوروپاتی محیطی دیابتی یا بیماری شریانی محیطی تشخیص و درمان شود، زخم پا قابل پیشگیری است.
نوروپاتی محیطی (آسیب عصبی) و ایسکمی اندام انتهایی تحتانی (کمبود خونرسانی) به دلیل بیماری شریانی محیطی علل اصلی زخم پای دیابتی است.
نوروپاتی محیطی دیابتی وریدهای پا یک عامل تسهیل‌کننده در حدود 90% از زخم‌های پای دیابتی است. قند خون بالای مزمن به اعصاب شامل اعصاب حسی و حرکتی و اوتونوم و همچنین سیستم ایمنی آسیب می‌رساند و توانایی بدن در مبارزه با عفونت را مختل می‌کند. اعصاب حسی انسان را قادر به حس کردن درد، دما و سایر حواس می‌کند. وقتی این اعصاب در فرد دیابتی آسیب می‌بیند (نوروپاتی حسی) دیگر احساس گرما و سرما و درد در پاهایشان حس نمی‌کنند. بنابراین بریدگی یا آسیب و سوختن به دلیل آب جوش و قرار گرفتن در معرض سرمای شدید را به دلیل کرختی و عدم وجود حس اصلا احساس نمی‌کنند. این ناحیه می‌تواند دچار عفونت و عدم ترمیم مناسب به دلیل اختلال بدن در مبارزه با عفونت شود.
نوروپاتی محیطی سبب ضعف عضله و کاهش رفلکس به خصوص رفلکس قوزک پا می‌شود. در این حالت راه رفتن فرد تغییر کرده و منجر به از بین رفتن حالت طبیعی پا مانند ایجاد پینه، انگشتان چکشی و پای شارکو می‌شود. این حالات نقش مهمی در فرایند زخم پای دیابتی ایجاد می‌کنند چراکه سبب فشار غیرطبیعی به کف پا شده و این ناحیه را مستعد زخم می‌کند. کفش‌هایی که به دلیل غیرطبیعی شدن فرم پا دیگر اندازه نیستند به انگشتان فشار آورده و سبب سایش و ایجاد تاول و زخم در مناطق بی‌حس می‌شود. اگر زخم درمان نشود عفونی شده و به استخوان پیشروی کرده و به استئومیلیت که عارضه‌ای جدی و نیازمند جراحی است منجر می‌شود.
پینه پا پای چکشی تاول
اختلال عملکرد اتونوم سبب کاهش تعریق شده که خود منجر به ترک خوردن و زخم پوست می‌شود و پوست را در برابر عفونت آسیب‌پذیر می‌کند.
دیابت با ایجاد التهاب و تصلب شرایین به عروق خونی هم آسیب می‌زند. باریک شدن شریان‌ها سبب ایسکمی می‌شود که گردش خون در شریان‌ها را کاهش داده و درنتیجه رسیدن اکسیژن، قند و مواد مغذی را به بافت‌ها محدود می‌کند. گردش ضعیف روی شریان‌های دست و پا اثر کرده و به آن بیماری شریانی محیطی یا PAD گفته می‌شود. بیماری شریانی محیطی با محدود کردن منبع خون حاوی اکسیژن و مواد مغذی به زخم، خطر عفونی شدن زخم را افزایش داده و بهبود آن کاهش می‌یابد.
بیماری شریانی محیطی در بیماران دیابتی 2 تا 8 برابر شایع‌تر است و حدود نیمی از بیمارانی که زخم پای دیابتی دارند PAD هم دارند. تشخیص PAD در بیماران با زخم پا مهم است زیرا وجود آن با بهبود آهسته‌تر زخم و سایر عوارض همراه است. تشخیص PAD در بیماران دیابتی چالش‌برانگیز است زیرا علامتی مانند گرفتگی در نتیجه انسداد شریانی حتی با وجود نابودی شدید بافتی ندارد.
زخم‌های نوروپاتی وقتیکه نوروپاتی دیابتی محیطی وجود دارد در غیاب ایسکمی در نتیجه بیماری شریانی محیطی وجود دارد ایجاد می‌شود. زخم‌های ایسکمیک وقتیکه بیماری شریانی محیطی بدون درگیری نوروپاتی محیطی دیابتی وجود دارد ایجاد می‌شود. زخم‌های نوروایسکمیک وقتیکه فرد هم نوروپاتی محیطی دارد و هم ایسکمی در نتیجه بیماری شریانی محیطی ایجاد می‌شود. تشخیص درست و شناسایی دلایل زخم دیابتی بسیار مهم است زیرا این حالات روی برنامه درمانی اثر می‌گذارند.
نوروپاتی محیطی دیابتی و PAD عوامل خطر مهمی در ایجاد زخم دیابتی هستند. سایر عوامل خطر شامل سیگار کشیدن، کنترل نکردن میزان قند خون و سابقه ابتلا به زخم دیابتیک است. گروه‌های خاصی مانند آمریکایی‌های بومی، آمرکایی آفریقایی‌ها، آمریکایی‌های اسپانیولی، مردان مسن، مبتلایان به دیابت وابسته به انسولین و بیماران با بیماری‌های قلبی، چشمی و کلیوی مرتبط با دیابت هم خطر بیشتری برای ابتلا به زخم پای دیابتی دارند.
زخم پای دیابتی مانند دریچه‌ای برای عفونت سیستمیک مانند سلولیت، عفونت زخم پا و استئومیلیت عمل می‌کند که به خصوص برای افراد دیابتی با ایمنی ضعیف بسیار خطرناکند و احتمال ایجاد عفونت سیستمیک و موضعی افزایش می‌یابد. بنابراین دبریدمان و آنتی‌بیوتیک درمانی هر چه سریع‌تر باید آغاز شود. قند خون باید در فواصل نزدیک پایش و کنترل شود چراکه افزایش آن خطر ایجاد میکروارگانیسم‌های عفونت‌زا را افزایش می‌دهد. هدف درمان تسریع روند بهبود و کاهش خطر عفونت یا پیشگیری از عود آن است. درمان شامل موارد زیر است:
دبریدمان
زدودن پوست ضخیم‌شده، عفونی و مرده
آنتی‌بیوتیک سیستمیک
برای عفونت‌های عمیق، ترشح و سلولیت
برداشتن فشار از روی زخم
با پوشیدن محافظ پای مخصوص، آتل یا استفاده از ویلچر و عصا.
مرطوب نگه داشتن محیط
درمان با عوامل رشد یا سلول درمانی در صورت عدم بهبود زخم
زخم و جراحت در صورتیکه پوشانده شود و با داروهای موضعی مرطوب نگه داشته شود زود بهبود یافته و خطر کمتری برای عفونت دارد. سالین، عوامل رشد، محافظ زخم و پوست در بهبود زخم پا بسیار مؤثرند. باید گردش خون کافی در ناحیه زخم وجود داشته باشد. کنترل قند خون طی درمان بسیار مهم است و بهبود را تسریع کرده و عوارض را کاهش می‌دهد.
بسیاری از زخم‌های غیرعفونی با جراحی بهبود میابد. جراحی در موارد زیر ضرورت دارد:
زمان بهبودی از چند هفته تا چند ماه متغیر است و بستگی به موارد زیر دارد:
