مدل ساختاری تفسیری (Interpretive Structural Modeling - ISM) یک روش تحقیق در مدیریت و علوم اجتماعی است که برای تحلیل روابط بین متغیرها و توسعه یک مدل سلسلهمراتبی از آنها به کار میرود. این روش یک تکنیک تصمیمگیری چندمعیاره است که با استفاده از قضاوت خبرگان، روابط بین عوامل کلیدی را شناسایی و ساختاردهی میکند.
✔ ایجاد ساختار سلسلهمراتبی بین متغیرهای کلیدی
✔ درک بهتر روابط پیچیده بین عوامل مختلف
✔ قابلاستفاده در پژوهشهای کیفی و کمی
✔ کمک به تصمیمگیری استراتژیک در مدیریت و کسبوکار
مدل ساختاری تفسیری (ISM) یک روش تصمیمگیری مبتنی بر قضاوت خبرگان است که برای بررسی روابط بین متغیرها و توسعه یک مدل سلسلهمراتبی از آنها استفاده میشود. این روش بهویژه در علوم مدیریت، مهندسی صنایع، بازاریابی، و علوم اجتماعی برای تحلیل عوامل کلیدی و تعیین تأثیرات متقابل آنها کاربرد دارد.
در این مرحله، ابتدا متغیرهای تأثیرگذار در موضوع موردنظر شناسایی میشوند. این متغیرها میتوانند از طریق:
✔ مرور ادبیات پژوهش
✔ مصاحبه با خبرگان
✔ استفاده از روشهای کیفی مانند تحلیل محتوا یا تکنیک دلفی
به دست آیند. تعداد متغیرها معمولاً بین 5 تا 20 متغیر است تا تحلیل پیچیده نشود.
در این مرحله، باید بررسی کنیم که آیا بین هر دو متغیر رابطهای وجود دارد یا خیر. این کار با استفاده از نظر خبرگان انجام میشود.
✅ برای این کار معمولاً از یک مقیاس دودویی (0 و 1) یا مقیاسهای متنی مانند زیر استفاده میشود:
نتیجه این مقایسهها در قالب ماتریس خودتعریفی ساختاری (SSM) نمایش داده میشود.
با استفاده از ماتریس خودتعریفی، ماتریس دسترسی اولیه ساخته میشود. سپس، برای بهبود و حذف ناسازگاریها، این ماتریس اصلاح میشود. این مرحله معمولاً با استفاده از قوانین جبری ماتریس بولی انجام میشود.
پس از تشکیل ماتریس نهایی، باید مشخص کنیم که کدام متغیرها در چه سطحی از مدل سلسلهمراتبی قرار میگیرند.
✅ برای این کار، برای هر متغیر، دو مجموعه محاسبه میشود:
متغیرهایی که مجموعه دسترسی و مقدم آنها برابر باشد، در بالاترین سطح سلسلهمراتبی قرار میگیرند و سپس از ماتریس حذف شده و این فرآیند تا انتها تکرار میشود.
در نهایت، با استفاده از اطلاعات بهدستآمده، مدل گرافیکی سلسلهمراتبی ترسیم میشود. در این نمودار:
✔ متغیرهای استراتژیک (متغیرهای پایهای) در پایینترین سطح قرار میگیرند.
✔ متغیرهای وابسته در بالای مدل قرار دارند.
✔ فلشها جهت روابط بین متغیرها را نشان میدهند.
✅ درک ساختار روابط بین متغیرها
✅ تعیین متغیرهای کلیدی و تأثیرگذار در سیستم
✅ قابل استفاده در پژوهشهای کیفی و کمی
✅ سازگاری با سایر تکنیکهای تصمیمگیری مانند دیمتل (DEMATEL) و فرآیند تحلیل سلسلهمراتبی (AHP)
✅ کاربرد در حوزههایی مانند مدیریت استراتژیک، بازاریابی، نوآوری، توسعه پایدار، و مهندسی صنایع
با توجه به اینکه شما در رساله دکتری خود از روش تحقیق آمیخته (ترکیب کیفی و کمی) استفاده میکنید، مدل ساختاری تفسیری میتواند در بخش کیفی برای تحلیل و دستهبندی متغیرهای مدل جنون برند سبز به شما کمک کند.
✅ پیشنهاد:
نویسنده : دکترمحمدرضانمازی
