مولتیپل اسکلروزیس (Multiple sclerosis) MS بیماری با منشأ اتو ایمیون است که سبب دمیلینه شده اعصاب گردیده و بدین ترتیب سرعت هدایت عصبی کاهش یافته و سبب اختلال در عملکرد اعضای مختلف به ویژه سیستم عصبی مرکزی می شود. این بیماري شایع ترین اختلال مزمن سیستم عصبی است که منجر به ناتوانی و کاهش عملکرد در افراد جوان می شود. به عبارتی دیگر مولتیپل اسكلروزیس بیماری نورودژنراتیو دمیلینیزان سیستم عصبی مركزی با علتی ناشناخته است. این بیماری در افرادی كه از نظر ژنتیكی حساس هستند در اثر یك یا چند عامل محیطی ایجاد می شود. شواهد قابل توجهی از ناهنجاری های خون محیطی، یافته های مایع مغزی نخاعی و آسیب شناسی دستگاه اعصاب مركزی، تاثیر ساز و كارهای خود ایمن را در بیماریزایی MS مطرح می كنند.
دکتر عبدالرضا ناصر مقدسی متخصص مغز و اعصاب و درمان بیماری ام اس (MS) در بیمارستان سینا مرکز تحقیقات ام اس
ام اس (فلج چندگانه) نوعی بیماری التهابی است که توسط سلول‌های ایمنی واسطه‌گری می‌شود. این بیماری به آکسون‌های میلین‌دار موجود در سیستم عصبی مرکزی حمله می‌کند و در نتیجه میلین و آکسون در شدت‌های مختلف تخریب می‌شود و بیش از ۳۰ درصد بیماران پس از تحمل ۲۰ تا ۲۵ سال به علت بیماری ام اس دچار ناتوانی جسمی قابل توجه می‌شوند.
علائم بیماری ام اس حمله‌های دارای علائمی است که با وقفه‌های چند ماهه یا چند ساله رخ می‌دهد و تاثیر نامطلوبی را بر محل‌های مختلفی از بدن به جا می‌گذارد. ام اس زمانی بروز می‌یابد که عامل یا رویدادی محیطی (مانند عفونت ویروسی یا باکتریایی، قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی، کمبود نور خورشید و…) توام با استعداد ارثی منجر به عملکرد نامناسب سیستم ایمنی می‌شود.
این بیماري دو میلیون و پانصد هزار نفر را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار داده است و بروز آن رو به افزایش است. بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت شیوع مولتیپل اسکلروزیس 30 نفر به ازای 100000 در جهان می باشد.
با توجه به این تقسیم بندي ایران در منطقه با خطر پایین قرار دارد اما نتایج مطالعات صورت گرفته خلاف این مساله را نشان داده است، مطالعات وسیع اپیدمیولوژیک در این کشورمان نشان دادند که شیوع بیماري MS در حدود 35 تا 45 نفر در هر صد هزار نفر بوده است و این منطقه را در ریسک متوسط تا بالا از نظر شیوع قرار خواهد داد.
بررسي هاي انجام شده نشان مي دهد كه حدود 60 درصد بیماران مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس زن و از اين عده 78 درصد آنها متأهل هستند. شيوع اين بيماري و احتمال آن در زنان سه و نيم برابر مردان است و بيشتر در سنين 18 تا 35 سالگي بروز پيدا مي كند.
در طبقات اجتماعي – اقتصادي بالا با سطح تحصيلات بالا و سطح درآمد و شغل خوب، بيماري ام اس بيشتر ديده مي‌شود. همچنين بیماری مولتیپل اسکلروزیس در كشورهاي از نظر تكنولوژيك، بيشتر توسعه يافته فراوان تر است.
در شكل تیپیك عود و فروكش كننده مولتیپل اسكلروزیس، حمله و فروكش روی می‌دهد كه علائم و نشانه‌ها اغلب نشان دهنده بیش از یك ضایعه است. به مرور زمان در صورتی كه درمان صورت نگیرد، اغلب بیماران مبتلا به RRMS دچار سیر پیشرونده می شوند. در ابتدا اغلب بهبودی از حمله ها تقریبا كامل است. سپس، به تدریج ناتوانی های پایدار عصبی ایجاد می‌گردد.
بیماري ام اس یا مولتیپل اسکلروزیس علایم و نشانه هاي گسترده از قبیل:
اختلال حسی (مانند پارستزي)
علائم نخاعی (مانند اسپاستیسیتی و اختلال مثانه و جنسی)
علائم مخچه اي (مانند ترمور و دیس آرتري)
اختلال بینایی (مانند نوریت اپتیک) و …
همچنین اختلالات حسی و بینایی شایع ترین علائم بالینی در بیماران مورد مطالعه گزارش گردید.
اين بيماري ازيک طرف استقلال و توانايي فرد براي شرکت مؤثر در اجتماع را تهديد مي کند و از سوي ديگر پيش آگهي و دوره هاي غير قابل پيش بيني آن، تأثير بارزي بر سلامت رواني و نيمرخ روانشناختي فرد دارد.
1. تصویربرداری سیستم عصبی مرکزی (MRI از مغز و نخاع)
2.آنالیز مایع مغزی نخاعی (CSF Analysis)
3. پتانسیلهای برانگیخته بینائی (VEP)
تشخیص ام اس یا مولتیپل اسکلروزیس ممکن است دشوار باشد و ممکن است بیماری مولتیپل اسکلروزیس را بر اساس موارد زیر تشخیص داد:
تاریخچه پزشکی و شرح حال گیری
معاینه عصبی
MRI
بررسی مایع csf: این نمونه می تواند اختلالات مربوط به مولتیپل اسکلروزیس مثل سطح غیر طبیعی گلبولهای سفید خون یا پروتئین ها را نشان دهد. همچنین می تواند به رد نمودن بیماریهای ویروسی و سایر وضعیت هایی که ممکن است ایجاد علائم عصبی نمایند، کمک کند.
تست پتانسیل برانگیختگی: این تست سیگنال های الکتریکی که مغز در پاسخ به محرک ها می فرستد را اندازه می گیرد. تست پتانسیل برانگیخته ممکن است تحریک بینایی یا تحریک الکتریکی که در آن تکانه های الکتریکی به پا ها یا دست ها اعمال می شوند، را به کار گیرد.
در حال حاضر تحقیقاتی برای یافتن درمان بیماری ام اس که شامل درمان‌های مؤثرتر، بهتر، و قابل تحمل تر برای ام اس عودکننده-فروکش‌کننده درحال انجام است. با توجه به تحقیقات گسترده بر روی بیماری ام اس ، درمان بیماری MS هر روز در حال پیشرفت و تغییر است.
داروهای موجود درمان ام اس از نظر کاربرد به سه گروه اصلی تقسیم بندی می‌شوند:
برای حملات بیماری
برای این نمونه می‌توان ازمتیل پردنیزولون تزریقی، ایمونوگلوبین داخل وریدی و تعویض خون نام برد.
برای کنترل علائم بیماری
بیش از سی داروی مختلف به این منظور به کار می‌روند.
به طور مثال از آمانتادین برای درمان خستگی و از باکلوفن برای مقابله با سفتی عضلانی (اسپاسم) استفاده می‌شود.
برای کنترل سیر بیماری
از این گروه می‌توان به داروهای زیر اشاره کرد:
درمان علامتی
شامل درمان علائم بیماری نظیر ضعف عضلانی، اسپاستیسیتی، احساس درد، اختلال حس موقعیت، آتاكسی، لرزش، دیس آرتری، اختلال دید، سرگیجه، اختلال عملكرد مثانه و روده، اختلال جنسی، افسردگی، اختلالات شناختی و خستگی.
شل کننده های عضلانی: باکلوفن و تیزانیدین داروهای خوراکی برای سفتی عضلات هستند. باکلوفن اغلب ضعف پا ها را تشدید می کند. بنظر می رسد تیزانیدین اسپاسم عضلانی را بدون احساس ضعف در پاها کنترل می کند، ولی ممکن است با خواب آلودگی یا خشکی دهان همراه باشد.
دارو های کاهش دهنده کوفتگی: به منظور مقابله با کوفتگی، می توان یک داروی ضد افسردگی، داروی ضد ویروسی آمانتادین یا داروی ضد نارکولپسی بنام مودافینیل تجویز کرد. همه این ها به واسطه خصوصیات محرکشان عمل می کنند.
درمان پیشگیری کننده
خط اول درمان شامل داروهای اینترفرونهای بتا- گلاتیرامراستات (Glatiramer-acetate) – تریفلونامید (triflunomide) – دی متیل فومارات (dimethyl fumarate) می باشد. همچنین خط دوم شامل دارو های فینگولیمود(fingolimod) – تای سابری (tysabri) است و نیز خط سوم درمان شامل دارو های ریتوکسیماب (rituximab) – اسرلیزوماب (ocrelizumab) – کلادریبین (cladribine) – آلمتوزوماب (alemtuzumab) است.
دکتر عبدالرضا ناصر مقدسی متخصص مغز و اعصاب و درمان بیماری ام اس (MS) در بیمارستان سینا مرکز تحقیقات ام اس
#درمان_بیماری_ام_اس
