جراحی بایپس عروق کرونر (CABG) یکی از پرکاربردترین و نجاتبخشترین عملهای جراحی قلب است که برای درمان انسداد رگهای کرونری انجام میشود. اما موفقیت این عمل تنها به مهارت جراح وابسته نیست؛ بلکه مراقبتهای بعد از عمل بایپس قلب نقش کلیدی در تسریع روند بهبودی، کاهش عوارض و بازگشت بیمار به زندگی عادی دارند.
بکارگیری و دقت به جزئیات مراقبت های بعد از عمل بای پس قلب (CABG)، که یکی از جراحیهای پیشرفته برای درمان انسداد عروق قلب است؛ میتواند کیفیت زندگی بیماران را بهطور چشمگیری بهبود بخشد و موفقیت عمل را تضمین کند. رعایت مراقبت های پس از جراحی بای پس قلب نهتنها به بهبودی سریعتر کمک میکنند، بلکه از بروز عوارض عمل بای پس عروق کرونر جلوگیری میکنند. (منلع: دکتر رضایی کلانتری)
در این مقاله، با تکیه بر تجربه بالینی دکتر رامتین رضایی کلانتری – فوق تخصص جراحی قلب در اهواز – و بر اساس جدیدترین منابع علمی (مانند انجمن قلب آمریکا و مقالات UpToDate)، تمامی اصول مراقبتی پس از عمل بایپس قلب را بررسی میکنیم.
جراحی بایپس قلب، جریان خون جدیدی را به قلب میرساند و خطر حمله قلبی یا نارسایی قلبی را کاهش میدهد. اما اگر مراقبتهای پس از عمل جدی گرفته نشوند، احتمال بروز مشکلاتی مانند عفونت زخم، لخته شدن خون، تنگی مجدد رگها یا حتی بستری مجدد وجود دارد.
محل برش در جراحی بایپس (معمولاً روی جناغ سینه) باید با دقت مراقبت شود:
روزانه زخم را با آب ولرم و صابون ملایم شستوشو دهید.
زخم را کاملاً خشک نگه دارید.
از کرمها یا پمادهای بدون نسخه پزشک استفاده نکنید.
علائم هشداردهنده عفونت عبارتند از: قرمزی، تورم، ترشح چرکی یا تب بالای 38 درجه.
نکته تجربی: در بیماران من، آنهایی که شستوشوی روزانه و محافظت از زخم را جدی گرفتند، در کمتر از ۲ هفته بدون عارضه بهبود پیدا کردند.
جناغ سینه بعد از عمل حدود ۶ تا ۸ هفته زمان نیاز دارد تا جوش بخورد. برای پیشگیری از درد و مشکلات ترمیم:
اجسام سنگینتر از ۵ کیلوگرم بلند نکنید.
هنگام سرفه یا عطسه، بالش را روی قفسه سینه فشار دهید.
از حرکات ناگهانی یا چرخاندن شدید بالاتنه خودداری کنید.
تغذیه بعد از عمل بایپس قلب، نقش اساسی در سلامت رگها و قلب دارد.
غذاهای توصیهشده:
سبزیجات برگسبز (اسفناج، کلم، کاهو)
ماهیهای چرب مانند سالمون (منبع امگا-۳)
غلات کامل مثل جو دوسر و نان سبوسدار
میوههای تازه (توتها، سیب، پرتقال)
حبوبات و مغزها (عدس، گردو، بادام)
غذاهای ممنوع:
فستفودها و غذاهای سرخشده
گوشتهای پرچرب و سوسیس و کالباس
نوشیدنیهای شیرین و گازدار
غذاهای پرنمک
فعالیت بدنی سبک، بهترین دارو برای قلب است؛ اما باید تدریجی و کنترلشده باشد.
برنامه پیشنهادی فعالیت بعد از CABG:
هفته ۱-۲: روزانه ۵–۱۰ دقیقه پیادهروی سبک
هفته ۳-۴: افزایش پیادهروی به ۱۵–۲۰ دقیقه
هفته ۵-۸: شروع کارهای سبک خانگی یا باغبانی
هفته ۹-۱۲: بازگشت تدریجی به فعالیتهای روزمره
⚠️ فعالیتهای سنگین یا ورزشهای قدرتی (مانند وزنهبرداری) حداقل تا ۱۲ هفته ممنوع هستند.
مصرف منظم داروها
پس از عمل بایپس قلب، داروهای زیر معمولاً تجویز میشوند:
آسپیرین یا داروهای ضدانعقاد: برای جلوگیری از لخته خون
بتابلوکرها: برای کنترل ضربان قلب
استاتینها: برای کاهش کلسترول خون
هیچگاه داروها را بدون مشورت پزشک قطع نکنید؛ حتی اگر احساس بهبودی دارید. قطع خودسرانه دارو میتواند خطر حمله قلبی را چند برابر کند.
جراحی قلب میتواند باعث کاهش عملکرد ریهها شود. فیزیوتراپی تنفسی و استفاده از اسپیرومتر تشویقی به باز شدن ریهها و پیشگیری از تجمع مایعات کمک میکند.
روزانه ۱۰–۱۵ دقیقه تمرین تنفسی عمیق انجام دهید.
تحقیقات نشان دادهاند که این تمرینها خطر عفونت ریه (پنومونی) را تا ۴۰٪ کاهش میدهند.
حدود ۲۰٪ بیماران بعد از جراحی بایپس دچار افسردگی یا اضطراب میشوند.
مشاوره روانشناسی
گروههای حمایتی بیماران قلبی
تکنیکهای آرامسازی مانند یوگا و مدیتیشن
همراهی خانواده و دوستان در این مرحله بسیار مهم است.
اهواز به دلیل آبوهوای گرم و مرطوب، چالشهای خاصی برای مراقبت های بعد از عمل جراحی CABG در منزل ایجاد میکند. گرما میتواند خطر تعریق زیاد و عفونت زخم را افزایش دهد. بیماران باید در محیطهای خنک بمانند و از قرار گرفتن طولانی در معرض گرما خودداری کنند. همچنین، دسترسی به بیمارستانهای مجهز مانند امام خمینی در اهواز، امکان دریافت مراقبتهای باکیفیت را فراهم میکند. (منبع: دکتر رامتین رضایی کلانتری)
قطع خودسرانه داروها (بهخصوص آسپیرین)
مصرف غذاهای شور و چرب
انجام فعالیتهای سنگین پیش از زمان مجاز
نادیده گرفتن علائم هشداردهنده مثل درد قفسه سینه یا تنگی نفس
مراقبتهای بعد از عمل بایپس قلب، همانقدر مهم هستند که خود جراحی اهمیت دارد. رعایت این نکات میتواند:
دوران نقاهت را کوتاهتر کند.
خطر عوارض را به حداقل برساند.
کیفیت زندگی بیمار را بهبود بخشد.
به بیمارانم همیشه توصیه میکنم که یک دفترچه روزانه برای ثبت علائم، داروها و فعالیتها داشته باشند. این روش ساده به آنها کمک میکند وضعیت خود را بهتر مدیریت کنند و در مراجعات پزشکی اطلاعات دقیقی ارائه دهند.
