سوالی که بسیاری از بیماران دوقطبی از روانپزشک و درمانگر خود می‌پرسند این است که آیا اختلال دوقطبی درمان دارد؟
در جواب باید گفت این اختلال را می‌توان کنترل کرد و با تثبیت خلق و کاهش نشانگان، از عود آن جلوگیری نمود. بنابراین درمان قطعی دوقطبی در حال حاضر ممکن نیست و درمان دو قطبی عبارتست از کاهش نشانگان بیماری دو قطبی. اما این درمان را بهیچوجه نباید کم اهمیت دانست، زیرا به‌شدت به فرد بیمار و تثبیت خلق او کمک کرده و از آسیب‌های بیشتر جلوگیری می‌کند و در بسیاری از مواقع از آغاز و شکل‌گیری یک دوره بیماری جلوگیری می‌نماید.
درمان قطعی اختلال دوقطبی بدون دارو با استفاده از روش درمان شناختی‌رفتاری
درمان قطعی اختلال دوقطبی بدون دارو بر اساس درمان شناختی‌رفتاری به روش‌های زیر است:
۱) آموزش و آشنا کردن بیمار و اعضای خانواده با ویژگی‌ها و نیز دوره‌های اختلال دوقطبی. از جمله آموزش عوامل خطر و عوامل پیشگیری‌کننده مانند نقش خواب و سبک زندگی منظم، مدیریت استرس و پایبندی به درمان؛
۲) آموزش ارتباط و حل مسأله با هدف کاهش استرس‌های خانوادگی و بیرونی؛
۳) درک مرور استراتژی‌هایی برای کشف زودهنگام تغییرات خلقی و دخالت‌های درمانی از جمله افزایش میزان دارو، افزایش حمایت و تعداد بیشتر جلسات درمانی؛
۴) کمک به بیمار جهت شناسایی افکار منفی و تلاش جهت تغییر آنها.
راهکارهای دیگر در درمان قطعی اختلال دوقطبی بدون دارو
۱. ترسیم نمودار خلق: ترسیم نمودار خلق به بیمار و خانواده او کمک می‌کند تا دریابد چه عواملی بر خلق و خوی بیمار تاثیر می‌گذارند. با ترسیم نمودار خلق بیمار در می‌یابد که فعالیت‌ها و رفتارهای متفاوت باعث ایجاد خلق متفاوت در او می‌شوند و او نوسان‌های خلق خود را به‌سرعت شناسایی می‌کند.
۴ خلق متفاوت به بیمار معرفی می‌شود: طبیعی– افسرده: کسل و بی‌حوصله- سرخوش: شاد و پرانرژی- تحریک‌پذیر: انتقاد کننده و عصبانی.
۲. استفاده از فنون آرمیدگی: برای توضیحات بیشتر به مقاله «۱۰ روش درمان اضطراب» مراجعه کنید.
۳. تنظیم قرارداد درمانی:
در درمان قطعی اختلال دوقطبی بدون دارو، قرارداد درمانی به بیمار این فرصت را می‌دهد تا تصمیم بگیرد در هنگامی که بیمار است می‌خواهد چه کاری انجام دهد. طرح این برنامه در زمانی که بیمار خوب است این اجازه را به او می‌دهد تا مشخص کند چه استراتژی مدیریتی را برای مقابله با دوره‌های شدید بیماری اتخاذ کند. این فرایند شامل گزینش و آموزش یک سیستم حمایتی است که در قرارداد درمانی با بیمار مشارکت خواهند کرد. سیستم حمایتی ممکن است شامل دکتر، اعضای خانواده، همسر یا دیگر افراد مهم، دوستان و یا همکاران بیمار شود. این نکته مهم است که سیستم حمایتی بیمار بتواند اطلاعاتی درباره اختلال دوقطبی به‌دست بیاورد.
با نگارش یک قرارداد درمانی، بیمار و اعضای خانواده او یک برنامه جهت عمل کردن در صورت بروز دوره‌های خلقی آتی خواهند داشت. قرارداد درمانی کمک می‌کند تا بیمار و اطرافیان او بتوانند برای آنچه در طول اختلال خلقی دوقطبی و درمان آن رخ می‌دهد برنامه‌ریزی، کنترل و مشارکت کنند. هنگامی‌که قرارداد درمانی امضاء شد، درمانگر، اعضای خانواده و سیستم حمایتی، کارگزاران برنامه بیمار می‌شوند و نه افرادی که تصمیمات شما را کنترل می‌کنند. این دیدگاه به بیمار اجازه می‌دهد تا پیشاپیش در دوره‌ای که آرام است برای دوره‌های طوفانی برنامه‌ریزی کرده و در آن مشارکت کند.
۴. یادگیری مهارت‌های حل مساله: در زمانی که خلق بیمار طبیعی است باید چگونگی مواجهه با مسائل را به بیمار آموزش داد تا در زمان بحران نیز بتواند از آن استفاده کند.
اولین تکنیک تاثیرگذار، به تعویق‌اندازی تصمیم است. تکنیک درنگ به بیمار کمک می‌کند تا فشار درونی‌اش برای اقدام کاهش یابد. فرد به‌خود می‌گوید فعلا تا ۴۸ ساعت آینده هیچ تصمیمی نمی‌گیرم. بعد از آن می‌توانم با کمک گرفتن و مشورت با سیستم حمایت خود تصمیم بگیرم. این امر به بیمار کمک می‌کند تا یاد بگیرد برای وصول به خواسته‌های خود می‌تواند صبوری کند.
در تکنیک کتاب سیاه بیمار تمام ایده‌ها و تصمیمات خود را که در دوره شیدایی به‌ذهنش می‌رسد، بر روی کاغذ می‌نویسد و آن را به درمانگر و یا یکی از اعضای سیستم حمایتی خود نشان می‌دهد و تنها پس از گفتگو درباره جنبه‌های مثبت و منفی آن تصمیم خود را به مرحله اجرا می‌گذارد.
در تکنیک اولویت‌بندی فعالیت‌ها از بیمار دوقطبی که اصرار دارد همه فعالیت‌های موردنظر خود را به‌طور همزمان انجام دهد خواسته می‌شود تا با کمک درمانگر و یا یکی از اعضای سیستم حمایتی خود فعالیت‌ها را در دو گروه فعالیت‌هایی که انجام آنها لازم است و فعالیت‌هایی که لذت‌بخش است ولی ضروری نیست، اولویت‌بندی کند.
در تکنیک آرامش‌بخشی به خود بیمار لیست فعالیت‌ها و موقعیت‌هایی را که در آن احساس آرامش می‌کند شناسایی و فهرست می‌کند تا در هنگام بروز بحران از آنها استفاده کند. فعالیت‌هایی مانند پیاده‌روی- دوش آب گرم- گوش دادن به موسیقی ملایم- مطالعه کتاب و موقعیت‌هایی مانند اتاق خودم- منزل مادربزرگ و … .
در تکنیک مواجهه از بیمار خواسته می‌شود لیستی از کارها و یا موقعیت‌هایی که از آنها اجتناب می‌کند را تهیه کند. اجتناب از موقعیت‌ها باعث تشدید دوره افسردگی در فرد می‌شود. انجام فعالیت‌هایی مانند ملاقات دوستان، شروع به فراگیری و یا ادامه فراگیری یک مهارت و … می‌تواند احساس کفایت را در بیمار ایجاد کند و باعث تقویت مثبت او شود که تاثیر مثبتی بر دوره افسردگی می‌گذارد.
منبع: https://dr-sanaie.com/درمان-اختلال-دوقطبی/
وبسایت تخصصی روانشناسی دکتر کامیار سنایی
