ورم دست بعد از جراحی سرطان سینه که به آن لنف ادم نیز گفته میشود، یکی از مشکلات شایع بعد از این جراحی است؛ این وضعیت معمولاً به دلیل برداشتن یا آسیب دیدن غدد لنفاوی زیر بغل رخ میدهد که باعث تجمع غیرطبیعی مایع لنفاوی در بافتهای نرم میشود. در این مقاله به بررسی راهکارهای جامع برای کنترل و کاهش این ورم و درد دست بعد از جراحی سرطان پستان خواهیم پرداخت.
ورم دست، که به عنوان لنف ادم دست نیز شناخته میشود، یکی از عوارض شایع بعد از جراحی سرطان پستان است؛ این وضعیت اغلب به دلیل برداشتن یا آسیب دیدن غدد لنفاوی ناحیه زیر بغل (دیسکسیون غدد لنفاوی) ایجاد میشود، که منجر به تجمع غیرطبیعی مایع لنف، در بافتهای نرم میگردد. هر گونه تدبیری که موجب تسهیل در جریان لنفاوی شود، مانند تمرینات فیزیوتراپی، ماساژ تخلیه لنفاوی و استفاده از لباسهای فشاری، میتواند در کاهش درد و کنترل تورم مؤثر باشد.
به طور کلی دلایل اصلی ایجاد ورم دست بعد از جراحی سرطان پستان به علت های گفته شده در زیر است:
ورم دست میتواند منجر به محدود شدن حرکت دست و افزایش درد شود. این وضعیت نه تنها بر کیفیت زندگی بیمار تأثیر میگذارد، بلکه در صورت عدم کنترل صحیح، ممکن است به مشکلات پیچیدهتری مانند ایجاد بافتهای فیبروتیک و کاهش دامنه حرکتی دست منجر شود. بنابراین، کنترل ورم از اهمیت بالایی برخوردار است.
برای کاهش ورم دست بعد از جراحی، روشهای مختلفی وجود دارد که در ادامه به مهمترین آنها اشاره خواهیم کرد:
پس از جراحی، مراجعه به یک پزشک متخصص لنفولوژیست اهمیت زیادی دارد. پزشک میتواند با بررسی دقیق شرایط بیمار، برنامه درمانی مناسب شامل ماساژ تخصصی، بانداژ و استفاده از لباسهای فشاری را پیشنهاد کند.
انجام حرکات ورزشی سبک تحت نظر فیزیوتراپیست میتواند کمک شایانی به کاهش ورم کند. تمریناتی مانند بلند کردن دستها، چرخش ملایم مچ و باز و بسته کردن آرام انگشتان باعث بهبود جریان لنفاوی و کاهش تجمع مایع لنفاوی میشوند.
بالا نگه داشتن بازو به ویژه هنگام استراحت میتواند با کمک نیروی جاذبه، تخلیه مایع لنفاوی را تسهیل کند. بیماران میتوانند با قرار دادن دست بالاتر از سطح قلب، از افزایش ورم جلوگیری کنند.
ماساژ تخلیه لنفاوی یکی از روشهای تخصصی برای کاهش تورم دست است. این ماساژ باید به آرامی و با حرکات سطحی انجام شود تا مایع لنفاوی به سمت نواحی سالم بدن هدایت شود. آموزش ماساژ صحیح توسط متخصص میتواند به بیماران در مدیریت وضعیت خود کمک کند.
بانداژهای فشاری یکی از روشهای مؤثر برای کنترل لنف ادم هستند. این بانداژها با اعمال فشار یکنواخت، از تجمع مایع در بافتها جلوگیری کرده و به تخلیه بهتر لنف کمک میکنند. نحوه صحیح بانداژ باید توسط پزشک آموزش داده شود.
مراقبتهای پوستی و بهداشت
حفظ سلامت پوست دست بسیار مهم است. پوستهای آسیبدیده و ترکخورده میتوانند مستعد عفونت باشند که این خود باعث تشدید ورم خواهد شد. استفاده از لوسیونهای مرطوبکننده، کوتاه نگه داشتن ناخنها و اجتناب از ایجاد زخم و بریدگی میتواند به جلوگیری از عفونت کمک کند.
برای پیشگیری از تشدید ورم، رعایت نکات زیر توصیه میشود:
رژیم غذایی نقش مهمی در کنترل لنف ادم دارد. مصرف غذاهای پرنمک میتواند باعث افزایش احتباس مایعات در بدن شده و ورم را تشدید کند. توصیه میشود بیماران رژیم غذایی کمنمک و سرشار از میوهها و سبزیجات مصرف کنند. همچنین حفظ وزن سالم نیز در کاهش فشار روی سیستم لنفاوی موثر است.
ورم دست میتواند اثرات روانی نیز داشته باشد؛ شرکت در جلسات مشاوره و استفاده از روشهای آرامسازی ذهن مانند مدیتیشن و یوگا، میتواند در کاهش استرس و مدیریت بهتر بیماری مؤثر باشد.
اگر ورم دست بهدرستی درمان یا کنترل نشود، میتواند به مشکلات جدیتری مانند افزایش تورم، سخت شدن بافتها و کاهش دامنه حرکتی منجر شود. علاوه بر این چاقی و اضافه وزن هم میتواند باعث تشدید لنف ادم شود؛ اضافه وزن فشار بیشتری بر روی عروق لنفاوی وارد کرده و باعث تشدید ورم شود.
در برخی مواقع عدم تحرک بعد از جراحی، نیز ممکن است باعث شود، بیماران احساس درد یا ناراحتی داشته باشند که این نیز میتواند منجر به کاهش حرکت دست و افزایش احتمال ورم شود.
حدود 20 تا 30 درصد از افرادی که به دلیل سرطان پستان تحت عمل جراحی قرار میگیرند، ممکن است به لنفادم دست مبتلا شوند؛ این وضعیت معمولاً بعد از جراحی به دنبال برداشتن غدد لنفاوی یا بعد از قرار گرفتن در معرض درمانهای پرتودرمانی رخ میدهد. ریسک ابتلا به لنفادم در افرادی که جراحیهای وسیعتری داشتهاند یا دچار عفونت و التهاب در ناحیه جراحی شدهاند، بیشتر است.
مدیریت صحیح و علمی لنف ادم دست پس از جراحی سرطان سینه اهمیت زیادی در حفظ کیفیت زندگی بیمار دارد. با رعایت توصیههای ارائه شده از جمله مراجعه منظم به پزشک، استفاده از بانداژ فشاری، انجام ورزشهای مناسب و رعایت رژیم غذایی سالم، میتوان تا حد زیادی از بروز عوارض شدیدتر جلوگیری کرد. بهتر است بیماران با همکاری تیم پزشکی و رعایت مراقبتهای روزانه، به بهبود و کنترل وضعیت خود کمک کنند.
منبع: باشگاه لنف ادم ایران | lymphedemaclub
