ورم شکم، مشکلی است که بسیاری از افراد در طول زندگی خود حداقل یکبار با آن مواجه میشوند. این وضعیت ممکن است به دلایل سادهای مانند تغذیه نامناسب یا تجمع مایعات موقت ایجاد شود، یا نشانهای از بیماریهای جدیتر مانند نارسایی کبد، اختلالات کلیوی، یا حتی سرطان باشد. در برخی شرایط، ورم شکم میتواند نشاندهنده وجود لنف ادم در بدن باشد که بررسی دقیق آن اهمیت بالایی دارد. این تورم نه تنها باعث ناراحتی جسمی میشود، بلکه میتواند اثرات روانی قابل توجهی نیز بر فرد داشته باشد و کیفیت زندگی او را کاهش دهد.
تشخیص دقیق علت ورم شکم و انتخاب روش درمان مناسب، گام مهمی در پیشگیری از مشکلات بعدی است. در ادامه، به بررسی علل مختلف ورم شکم، شرایطی که بیشتر شایع است، و راهکارهای مؤثر برای مدیریت آن میپردازیم.
یکی از مشکلات رایجی که ممکن است به دلایل مختلفی از جمله مسائل گوارشی، تجمع مایعات، یا اختلالات جدیتر در عملکرد اندامهای داخلی رخ دهد، ورم شکم است! این وضعیت میتواند در افراد سالم بهصورت موقتی ظاهر شود یا نشانهای از یک بیماری زمینهای مانند سرطان، نارسایی کبدی، یا مشکلات پس از جراحی باشد که در این حالت باید وجود علائم لنف ادم در بیمار با دقت بررسی شود!
تورم شکم، علاوه بر ایجاد ناراحتی جسمی، ممکن است تأثیرات روانی نیز بر فرد داشته باشد و کیفیت زندگی او را کاهش دهد. از این رو، شناسایی دقیق علت ورم شکم و انتخاب روش درمان مناسب آن، بسیار حائز اهمیت است.
با این حال، گاهی ورم شکم میتواند نشانهای از بیماریهای جدیتری باشد، مانند:
انسداد روده یا پیچخوردگی آن
التهاب دستگاه گوارش، شامل کولیت یا گاستریت
عفونتهای شکمی و تجمع مایعات در حفره شکمی (آسیت)
نارسایی کبد یا کلیه
در صورتی که ورم شکم همراه با درد شدید، تهوع، استفراغ یا تب باشد، مراجعه فوری به پزشک ضروری است. تشخیص دقیق علت ورم شکم معمولاً نیازمند معاینات بالینی، آزمایشهای خون و گاهی تصویربرداریهای پزشکی است.
یکی از علل شایع ورم شکم در بیماران سرطانی، تجمع مایعات در حفره شکمی یا همان آسیت است. این وضعیت اغلب ناشی از پیشرفت بیماری و اختلال عملکرد اندامها ایجاد میشود. سرطانهایی مانند سرطان تخمدان، کبد یا معده میتوانند باعث افزایش تولید مایع در شکم یا اختلال در جذب طبیعی آن شوند.
علل دیگر ورم شکم در بیماران سرطانی عبارتند از:
انسداد روده ناشی از تودههای سرطانی
عوارض شیمیدرمانی بر عملکرد دستگاه گوارش
نارسایی کبد یا کلیه
این نوع ورم ممکن است با علائمی مثل درد، تنگی نفس، کاهش اشتها و خستگی شدید همراه باشد. لازم است توجه داشته باشید که گاهی ورم شکم ناشی از چاقی یا اضافه وزن است و هر تورمی را نمیتوان صرفاً به تجمع مایعات مرتبط دانست. در واقع، ارتباط نزدیکی بین لنف ادم و اضافه وزن وجود دارد و هر یک میتواند بر دیگری تاثیرگذار باشد.
تورم شکم پس از جراحیهای مختلف، از جمله جراحیهای لاپاراسکوپی، قلب باز، پروتز پستان، ماموپلاستی و ابدومینوپلاستی، یک عارضه شایع است. در ادامه علل این وضعیت را بررسی میکنیم:
پس از جراحی کیسه صفرا، تورم شکم معمولاً به دلیل گاز باقیمانده در حفره شکمی ایجاد میشود. در جراحیهای لاپاراسکوپی، گاز کربندیاکسید به شکم تزریق میشود تا دسترسی به اندامها راحتتر شود و ممکن است چند روز بعد از عمل باعث نفخ و احساس سنگینی شود. علاوه بر آن، تغییرات موقت در هضم غذا و حذف کیسه صفرا میتواند عملکرد دستگاه گوارش را تحت تاثیر قرار دهد. در برخی موارد، التهاب یا تجمع مایعات در محل جراحی نیز باعث ورم میشود.
تورم شکم پس از عمل کیست تخمدان به طور معمول به دلیل گاز کربندیاکسید و تحریک بافتهای اطراف تخمدان است. همچنین، تجمع مایعات یا واکنش بدن به بیهوشی ممکن است شدت ورم را افزایش دهد. حرکت ناکافی پس از جراحی و تغییر موقت عملکرد دستگاه گوارش نیز از عوامل مؤثر هستند.
پس از جراحی قلب باز، ورم شکم میتواند ناشی از احتباس مایعات به دلیل کاهش عملکرد کلیهها یا مصرف داروهای خاص، التهاب ناشی از جراحی، و واکنشهای بدن به بیهوشی باشد. رعایت رژیم کمنمک، مصرف غذاهای سبک و پیادهروی ملایم به کاهش این نوع ورم کمک میکند.
در جراحیهای روده، التهاب طبیعی بدن و اختلال موقت در عملکرد دستگاه گوارش منجر به تجمع گاز و نفخ میشود. همچنین گاز تزریقشده در لاپاراسکوپی، بیحرکتی پس از عمل، و تغییر رژیم غذایی میتوانند این مشکل را تشدید کنند. رعایت دستورات پزشک و فعالیت بدنی سبک به کاهش ورم کمک میکند.
در این جراحیها، واکنش بدن به بیهوشی و التهاب موضعی باعث احتباس مایعات و تورم شکم میشود. داروهای مسکن و کاهش فعالیت روزانه نیز میتوانند به این مشکل دامن بزنند. مصرف غذاهای سبک، مایعات کافی و پیادهروی ملایم توصیه میشود.
این نوع ورم معمولاً ناشی از تجمع گاز در رودهها، تغییرات هورمونی و التهاب پس از جراحی است. ورزشهای سبک، پیادهروی کوتاه، مصرف مایعات کافی و غذاهای کمچرب و دمنوشهای گیاهی مانند نعناع و بابونه میتواند به کاهش نفخ کمک کند.
ورم شکم پس از جراحی زیبایی ابدومینوپلاستی معمولاً به دلیل التهاب و تجمع مایعات طبیعی بدن است. بیحرکتی پس از عمل و استفاده از بیهوشی عمومی میتواند باعث افزایش گاز و تورم شود. استفاده از گن فشاری، رژیم غذایی کمنمک، مصرف مایعات کافی و پیادهروی سبک در کاهش تورم مؤثر است.
با افزایش سن، عملکرد دستگاه گوارش کاهش مییابد و احتمال یبوست و نفخ افزایش پیدا میکند. بیماریهای مزمن مانند نارسایی قلب، بیماریهای کبدی یا کلیوی میتوانند باعث تجمع مایعات و تورم شکم شوند. داروهایی که باعث احتباس مایعات میشوند نیز در این دسته قرار دارند.
پیشگیری و مدیریت ورم شکم در سالمندان شامل موارد زیر است:
رژیم غذایی متعادل با فیبر کافی
فعالیت بدنی منظم
مصرف مایعات کافی
پیگیری منظم وضعیت سلامتی و مراجعه به پزشک در صورت بروز علائم غیرمعمول
روشهای کاهش و درمان ورم شکم
برای رفع تورم شکم، ابتدا باید علت اصلی آن شناسایی شود. در مواردی که ورم ناشی از گاز یا نفخ است، اقدامات زیر مؤثر هستند:
مصرف غذاهای کمنفخ و پختهشده
اجتناب از نوشیدنیهای گازدار
کاهش مصرف نمک
افزایش مصرف فیبر و مایعات
فعالیت بدنی سبک، مانند پیادهروی یا تمرینات ملایم یوگا، حرکت رودهها را تحریک کرده و تجمع گاز را کاهش میدهد. دمنوشهای گیاهی مانند نعناع، بابونه و زنجبیل نیز در کاهش نفخ موثر هستند.
در مواردی که ورم شکم ناشی از بیماریهای جدیتر مانند نارسایی قلب، کبد یا کلیه باشد، مراجعه به پزشک ضروری است. پزشک ممکن است داروهای دیورتیک، درمانهای تخصصی یا تخلیه مایعات را توصیه کند. توجه به علائم و درمان به موقع، کلید رفع ورم شکم و حفظ کیفیت زندگی است.
منبع: باشگاه لنف ادم ایران | lymphedemaclub
