اسکن اولتراسوند که سونوگرافی نیز نامیده می شود، روشی است که از امواج صوتی با فرکانس بالا برای ایجاد تصویری از بخشی از داخل بدن استفاده می کند. این روش، به طور کلی بدون درد و غیر تهاجمی است. از اسکن اولتراسوند می توان برای مشاهده جنین متولد نشده، تشخیص بیماری یا راهنمای جراحی در طی برخی از روش ها استفاده کرد. در این مقاله قصد داریم در مورد روش های مختلف سونوگرافی و نحوه انجام متداول ترین روش های سونوگرافی، صحبت کنیم.
فهرست مطالب
در سونوگرافی از دستگاه کوچکی به نام کاوشگر اولتراسوند(ultrasound probe) استفاده می شود که امواج صوتی با فرکانس بالا منتشر می کند. شما نمی توانید این امواج صوتی را بشنوید، اما هنگامی که آنها از قسمت های مختلف بدن برمی گردند ، "پژواک" ایجاد می کنند. در این هنگام امواج برگشت یافته توسط کاوشگر ثبت می شوند و در نهایت یک تصویر متحرک از درون بدن را می توان درون نمایشگر مشاهده کرد.
اسکن های اولتراسوند معمولا بین 15 تا 45 دقیقه طول می کشد. سونوگرافی معمولا در بخش رادیولوژی بیمارستان و یا مراکز تصویر برداری و توسط پزشک، رادیولوژیست یا سونوگرافیست انجام می شود. این روش همچنین در مطب برخی از پزشکان و ماماها، قابل استفاده است.
با توجه به محل مورد نیاز برای سونوگرافی و هدف از انجام آن، روش های مختلفی برای سونوگرافی وجود دارد. 3 نوع اصلی سونوگرافی عبارتند از:
· اسکن سونوگرافی خارجی: که در این روش پروب روی پوست حرکت می کند.
· اسکن سونوگرافی داخلی: در این روش پروب در داخل بدن قرار می گیرد.
· اسکن سونوگرافی آندوسکوپی: پروب به یک لوله بلند، نازک و انعطاف پذیر (یک آندوسکوپ) متصل می شود و به بخش های عمیق تر بدن منتقل می شود.
اسکن سونوگرافی خارجی اغلب برای بررسی قلب یا نوزاد متولد نشده در رحم استفاده می شود. این روش همچنین می تواند برای بررسی کبد، کلیه ها و سایر اندام های شکم و لگن، و همچنین سایر اندام ها یا بافت هایی که از طریق پوست قابل ارزیابی هستند، مانند ماهیچه ها و مفاصل، استفاده شود.
برای انجام این روش، یک کاوشگر دستی کوچک روی پوست شما قرار گرفته و روی قسمتی از بدن که مورد معاینه قرار می گیرد، حرکت داده می شود. یک ژل روان کننده روی پوست شما قرار می گیرد تا پروب به آرامی حرکت کند. این ژل همچنین تماس مداوم بین پروب و پوست را برقرار می کند. انجام این روش دردی ندارد و شما نباید چیزی غیر از سنسور و ژل را روی پوست خود احساس کنید. اگر اسکن رحم یا ناحیه لگن خود را انجام می دهید، ممکن است مثانه پر کمی ناراحتی ایجاد کند.
معاینه داخلی به پزشک اجازه می دهد تا اندام هایی مانند غده پروستات، تخمدان ها یا رحم را با دقت بیشتری در داخل بدن بررسی کند. سونوگرافی "ترانس واژینال" به معنای "از طریق واژن" است. در طول این روش، از شما خواسته می شود که یا به پشت یا به پهلو دراز بکشید و زانوها را به سمت قفسه سینه خود خم کنید.
سپس یک پروب سونوگرافی کوچک با پوشش استریل، به آرامی وارد واژن یا رکتوم می‌شود و تصاویر به مانیتور منتقل می شوند. معاینات داخلی ممکن است کمی ناراحتی ایجاد کند، اما معمولا درد ایجاد نمی کند و نباید خیلی طول بکشد.
در طول اسکن اولتراسوند آندوسکوپی، یک آندوسکوپ به داخل بدن، معمولا از طریق دهان، وارد می شود تا نواحی مانند معده یا مری را بررسی کند. در این روش معمولا از شما خواسته می شود که به پهلو دراز بکشید زیرا آندوسکوپ با دقت به سمت معده شما فشار داده می شود.
در انتهای لوله آندوسکوپ، چراغ و دستگاه اولتراسوند قرار دارد. دستگاه سونوگرافی آندوسکوپی، درست همانند سونوگرافی خارجی، از امواج صوتی برای ایجاد تصاویر استفاده می کند. معمولاً برای آرامش بیشتر در حین انجام این روش، یک آرام بخش و اسپری بی حس کننده موضعی برای بی حس کردن گلو به شما داده می شود، زیرا اسکن اولتراسوند آندوسکوپی می تواند ناراحت کننده باشد. همچنین، ممکن است به شما یک محافظ دهان داده شود تا در صورت گاز گرفتن آندوسکوپ، دهان شما را باز نگه دارد و از دندان های شما محافظت کند.
به طور کلی، انواع متداول سونوگرافی عبارتند از:
· سونوگرافی شکم: در این نوع سونوگرافی اندام های داخلی شکم مانند کبد، کیسه صفرا، پانکراس و طحال را بررسی می شوند.
· سونوگرافی مامایی یا بارداری: یک اسکن معمول برای ارزیابی رشد و سلامت نوزاد است.
· سونوگرافی لگن زنان: ممکن است از سونوگرافی ترانس واژینال (با مبدل در واژن) یا سونوگرافی خارجی لگن برای مشاهده لگن، رحم، دهانه رحم، لوله های فالوپ و تخمدان ها استفاده شود.
· سونوگرافی سینه: برای ارزیابی علائم پستان مانند توده ها و همچنین برای غربالگری سرطان سینه در زنان با بافت متراکم پستان استفاده می شود.
· سونوگرافی کلیه: برای اسکن دستگاه ادراری از جمله کلیه ها و مثانه استفاده می شود.
· سونوگرافی ترانس رکتال: تصاویری از غده پروستات ارائه می دهد.
· سونوگرافی داپلر: جریان خون را در شریان ها و وریدهای اصلی کنترل می کند.
· اکوکاردیوگرافی:قلب را بررسی می کند.
· سونوگرافی سه بعدی: تصویری سه بعدی از داخل بدن را نشان می دهد.
· سونوگرافی 4 بعدی: تصویری سه بعدی در حال حرکت ایجاد می کند.
اگر قصد دارید به طور مفصل با سونوگرافی و انواع آن آشنا شوید توصیه می شود حتما مقاله سونوگرافی و انواع سونوگرافی را بخوانید.
سونوگرافی می تواند برای غربالگری، تشخیص یا کمک به درمان استفاده شود. از سونوگرافی می توان برای موارد زیر استفاده کرد:
· بررسی اندام هایی مانند غده تیروئید، سینه، پروستات و کبد
· بررسی عضلات، تاندون ها و رباط ها و تشخیص رگ به رگ شدن، کشیدگی، اعصاب به دام افتاده و پارگی عضلات
· با تمایز بین کیست های پر از مایع و توده های جامد و بررسی دقیق توده ها و تصمیم گیری در مورد آزمایشات و تست های بعدی
· نظارت بر جریان خون و شناسایی لخته های خون، آنوریسم ها (شریان های برآمده)، باریک شدن شریان ها و کاهش جریان خون
· کمک به راهنمایی درمان ها، برای مثال با نشان دادن محل صحیح تزریق یا هدایت سوزن بیوپسی به محل مورد نظر
سونوگرافی در بارداری کاربردهای زیادی دارد، از جمله ارزیابی زمان حاملگی، نظارت بر پیشرفت و غربالگری عوارض. معمولاً در هفته های 8 تا 13 و 18 تا 20 هفته، اسکن سه ماهه اول و دوم بارداری انجام می شود. اسکن سونوگرافی بیشتر، فقط در شرایط خاصی مورد نیاز است.
سونوگرافی سه بعدی و چهار بعدی گاهی اوقات در بارداری برای اهداف غیرپزشکی ارائه می شود. از این رو، لازم است در مورد انجام این اسکن ها با متخصص زنان و زایمان یا پزشک خود صحبت کنید.
سونوگرافی به طور کلی برای تصویر برداری از استخوان یا بافت هایی که پر از هوا هستند، مانند ریه ها، مناسب نیست. همچنین، این روش ممکن است در افراد چاق چندان موثر نباشد، زیرا چربی شکمی نفوذ امواج صوتی را سخت تر می کند.
هیچ خطر شناخته شده ای از امواج صوتی مورد استفاده در اسکن اولتراسوند وجود ندارد. بر خلاف برخی از اسکن های دیگر، مانند سی تی اسکن، در هنگام سونوگرافی در معرض اشعه قرار نمی گیرید. اسکن سونوگرافی خارجی و داخلی هیچ عارضه جانبی ندارد و به طور کلی بدون درد است، اگرچه ممکن است با فشار دادن پروب روی پوست یا وارد شدن به بدن، کمی ناراحتی را تجربه کنید.
اگر اسکن داخلی انجام می دهید و به لاتکس حساسیت دارید، مهم است که به سونوگرافیست یا دکتری که اسکن را انجام می دهد، اطلاع دهید تا بتوانند از روکش پروب بدون لاتکس استفاده کنند. سونوگرافی آندوسکوپی ممکن است کمی ناراحت کننده باشد و عوارض جانبی موقتی مانند گلودرد یا نفخ ایجاد کند. عوارض جدی تر، مانند خونریزی داخلی، بسیار نادر است.
سونوگرافی فقط باید در مواقع ضروری و در مراکز معتبر انجام شود. مرکز رادیولوژی و سونوگرافی دکتر وهاب آقایی، با کادر مجرب و به روزترین روش های تصویربرداری، از معتبرترین مراکز تصویربرداری در تهران محسوب می شود.
قبل از انجام برخی از انواع سونوگرافی، ممکن است از شما خواسته شود که دستورالعمل های خاصی را برای کمک به بهبود کیفیت تصاویر سونوگرافی، دنبال کنید. به عنوان مثال، ممکن است به شما توصیه شود:
· آب بنوشید و با با مثانه پر اسکن را انجام دهید. این کار ممکن است قبل از اسکن بارداری و یا اسکن از ناحیه لگن لازم باشد.
· از خوردن یا آشامیدن چندین ساعت قبل از اسکن اجتناب کنید. این کار نیز ممکن است قبل از اسکن سیستم گوارش، از جمله کبد و کیسه صفرا، لازم باشد.
· اگر دیابت دارید، لازم است قبل از انجام سونوگرافی به درمانگر و مسئول تصویربرداری اطلاع دهید.
بسته به ناحیه ای از بدن که معاینه می شود، ممکن است بیمارستان یا مرکز تصویر برداری، از شما بخواهد لباس مخصوصی بپوشید. اگر برای آرامش بیشتر نیاز به مسکن داشته باشید، این دارو از طریق یک لوله کوچک به پشت دست یا بازوی شما تزریق می شود. در برخی موارد، ممکن است قبل از اسکن، ماده ای بی ضرر به نام ماده کنتراست به شما تزریق شود؛ این کار می تواند تصاویر را شفاف تر کند.
https://www.nhs.uk/conditions/ultrasound-scan/
https://www.healthdirect.gov.au/ultrasound
