خلاصه ای از آنچه در این مقاله مطالعه خواهید کرد:
۱) معرفی رشته مهندسی نفت
۲) گرایش های رشته مهندسی نفت
۳) بازارکار مهندسی نفت در ایران
۴) بازارکار مهندسی نفت خارج از کشور
۵) درامد مهندس نفت در ایران
۶) درامد مهندس نفت خارج از کشور
۷) توانایی ها و مهارت های لازم برای یک مهندس نفت
۸) وظایف یک مهندس نفت
۹) نرم افزارهایی که یک مهندس نفت باید بلد باشد
۱۰) لیست دانشگاه های دولتی رشته مهندسی نفت
۱۱) رتبه لازم برای قبولی در رشته مهندسی نفت
۱۲) جمع بندی
رشته مهندسی نفت یکی از پرمخاطب ترین و پر درامد ترین رشته های مهندسی است که هر ساله هنگام انتخاب رشته کنکور سراسری ریاضی، بر سر کسب صندلی های دانشگاه های مطرح این رشته ، رقابت سنگینی در جریان است.
رشته نفت با مباحث زمین‌شناسی و شیمی ارتباط بسیار تنگاتنگی دارد و برای کشور هایی مثل ایران و کشورهای حوزه خلیج فارس که دغدغه بهره برداری حداکثری از این نعمت خدادادی را دارند، همواره مورد توجه بوده است.
نفت به عنوان یک ثروت طبیعی در کشور ایران، از حدود یک قرن پیش شناخته شد و طی این مدت، صنعت نفت به عنوان یکی از منابع مهم درآمدی ایران محسوب میشود.
استخراج نفت از یک سو و تبدیل آن به فرآورده‌های نفتی نظیر بنزین و… در پالایشگاه‌ها از سوی دیگر، نیاز به متخصصان فراوانی در این زمینه دارد.
صنایع نفتی نقش زیربنا را در بیشتر صنایع ایفا میکنند، ازین رو در مقطع کارشناسی رشته نفت شما با علوم و فنون مرتبط با پالایش و تبدیل نفت خام و گاز طبیعی، با استفاده از فرایندهای شیمیایی و تبدیل به انواع سوخت ها، انواع روغن های روان کننده، مواد اولیه پتروشیمی و … آشنا می‌شوید که البته این موضوع از مهم ترین نیاز های کشور و در راستای تاکید دولت به گسترش صنایع تصفیه و تبدیل نفت و گاز برای پاسخگویی به نیاز روزافزون صنعت کشور با محصولات صنایع نفت و گاز و پتروشیمی است.
در اصل هدف این رشته تربیت کارشناس مهندسی شیمی با تخصص در صنایع نفت است.
مهندسی نفت از تلفیق دانش‌های مختلف ریاضی، شیمی، زمین‌شناسی، مکانیک سیالات، ترمودینامیک و حرکت سیالات در محیط‌های متخلخل مانند زمین شکل گرفته است و در تمامی فرایندهای مرتبط با صنعت نفت نظیر اکتشاف نفت، حفاری، بهره‌برداری و انتقال و پالایش هیدروکربن‌ها نقش مهمی ایفا می‌کند.
در اصل اولین گام برای بهره برداری از ذخایر نفتی، کشف مناطقی است که در آن نفت وجود دارد که این حرکت اغلب توسط لرزه نگاری صورت می گیرد.
مهندسین اکتشاف، امواج صوتی را به عمق می فرستند و از امواج برگشتی و پردازش آنها می توانند بفهمند که آیا نفت در زمین وجود دارد یا خیر.
گرایش اکتشاف، ارتباط بسیار نزدیکی به زمین شناسی و ژئوفیزیک دارد و در آن به بررسی نحوه شکل‌گیری هیدروکربن‌ها، ابعاد مختلف زمین‌شناسی بهرای تشخیص لایه‌های نفتی و گازی، برداشت عوارض و تهیه نقشه‌های مسطح و توپوگرافی به‌صورت موردی، مطالعه چین‌ها و گسل‌ها و … پرداخته میشود.
گرایش مهندسی حفاری و استخراج مهندسی نفت پس از گرایش اکتشاف وارد میدان می شود.
یک متخصص حفاری و استخراج به طراحی تجهیزات حفاری و انجام عملیات مربوطه در شرایط مناسب میپردازد و با ارزیابی اثرات تکنولوژی حفاری بر محیط زیست و متغیرهای دیگر ابزار و متد مناسب حفاری را ارائه میدهد تا بتواند از تخریب های زیست محیطی جلوگیری کند.
در اصل هدف این گرایش این است که روش هایی را ارائه دهد که هزینه‌های حفاری را کم و بازده کار را بیشتر کند.
از دیگر اهداف دیگر این گرایش می توان به آشنایی با دستگاه‌های حفاری، سیالات حفاری و جریان حرکت سیال در لوله‌ها، انواع گل و سیمان حفاری، بهینه‌سازی هیدرولیک مته، طراحی رشته حفاری، هزینه حفاری، عملیات چاه آزمایی حین حفاری، تست چاه‌ها و… اشاره کرد.
گرایش مخازن سعی دارد بفهمد در عمق زمین مثلا عمق۴۰۰ هزار متری زمین چه میزان نفت و گاز داریم و چقدر از آن قابل دسترسی است و با چه سرعتی می شود از این مخزن برداشت صورت گیرد.
مهندسی نفت گرایش مخازن هیدروکربوری، مخزن نفت و گاز را مشخص می‌کند همچنین فشار دما و عمق آن از سطح زمین را هم بررسی می کند و همچنین می تواند در نحوه برداشت استفاده نفت وارد عمل شود.
بیشتر مخازن نفتی مخصوصا در کشور ما در حال حاضر دچار افول شده اند و به خاطر همین نفت به طور طبیعی به سطح زمین نمیرسد و با حضور مهندسین بهره برداری از منابع نفت میتوان این عمل را انجام داد.
مهندسین بهره برداری استفاده از روش های علمی و اصولی بهره برداری از مخازن نفت را ممکن می‌سازند.
هدف کلی این گرایش، نگهداری و پایش مستمر وضعیت چاه‌ها و ادوات موردنیاز بهره برداری و رفع نقص‌های موجود است. در این راستا کارهای زیادی نظیر تمیز کردن چاه، مشبک کردن لایه‌های تولیدی، اسید زدن به سنگ مخزن ،کشتن چاه و غیره انجام می‌گیرد.
اگر تصمیم به انتخاب و تحصیل در رشته مهندسی نفت را دارید، در رابطه با بازار کار این رشته لازم است اطلاعات جامعی بدست بیاورید.
قطعا وزارت نفت اولین گزینه برای ادامه فعالیت فارغ التحصیلان این رشته است.
اما این نکته را در نظر داشته باشید که دانشگاه هایی مثل صنعت نفت در حال حاضر دانشجویان این رشته را بورسیه نمی‌کند، مگر آنکه سطح علمی خوبی داشته باشید تا بتوانید جذب وزارت نفت و شرکت های دولتی وابسته به این وزارت خانه شوید.
استخدام در این مراکز دولتی معمولا از طریق آزمون استخدامی کتبی و سپس مصاحبه حضوری صورت می‌گیرد.
در واقع پس از اعلام نتایج آزمون کتبی، کسانی که نمره کافی را کسب کرده باشند، در تاریخ مشخص، به مصاحبه حضوری فراخوانده می‌شوند.
در آزمون شرکت های دولتی حوزه نفت و گاز، برای پذیرش معمولا سهمیه‌‌های متفاوتی در نظر گرفته میشود. برای مثال، بومی بودن در استان محل پذیرش و تحصیل در دانشگاه صنعت نفت، از جمله این سهمیه‌ها است.
علاوه بر فعالیت در وزارت نفت ، مهندسان نفت می توانند در بخش های مطالعات و عملیات مهندسی حفاری چاه های نفت و گاز مشغول به تحقیق و فعالیت شده و بازده فعالیت های حفاری را بالا ببرند.
برای استخدام مهندس نفت در شرکتهای خصوصی نیز، دو موضوع بسیار حائز اهمیت است.
تخصص در زمینه مورد نیاز آن شرکت
تسلط بر زبان انگلیسی به عنوان یک زبان بین‌المللی
این شرکت‌ها با توجه به نیاز خود اقدام به جذب نیرو کرده و در صورت کارآمدی نیرو، همکاری را با وی ادامه می‌دهند.
بنابراین مراجعه به سایت این شرکت‌ها و یا ارتباط داشتن با افراد حاضر در آن شرکت، می‌تواند زمینه حضور در این سازمان ها را فراهم کند.
لازم به ذکر است خوشبختانه شرکتهای خصوصی زیادی در زمینه مهندسی نفت در ایران فعالیت می کنند.
به طور کلی به دلیل عدم انطباق نیاز بازار کار با میزان پذیرش دانشجو در دانشگاه های کشور در اکثر رشته ها از جمله مهندسی نفت، یافتن شغل مناسب و ایده آل برای فارغ التحصیلان کار راحتی نیست.
اما برای آشنایی بهتر شما با بازار کار این رشته در ادامه به نکات مهمی که توسط برخی از متخصصین و دانشجویان نفت بیان می شود می پردازیم.
اول اینکه نوع دانشگاهی که شما تحصیل می کنید و رتبه و معدل شما به جذب شما در بازار کار ارتباط دارد. خیلی از شرکت های فعال در صنعت نفت و گاز، نیروی انسانی متخصص مورد نیاز خود را از بین فارغ التحصیلان ممتاز دانشگاه های برتر کشور انتخاب می کنند.
دوم اینکه تسلط بر زبان انگلیسی می تواند آینده شغلی مناسب تری را برای شما به عنوان مهندس نفت در این صنعت رقم بزند. زیرا به دلیل تخصصی بودن این صنعت و انحصار بخش هایی از آن در دست مهندسین اروپایی و امریکایی، حتی در صورتی که شما در ایران مشغول به کار باشید اما برای مطالعه منابع روز دنیا، گفتگو و برقراری ارتباط مؤثر با مهندسین خارجی مستقر در پروژه و احیانا رفتن به مأموریت های خارجی برای گذراندن آموزش های تکمیلی یا دوره های خاص، نیاز به تسلط بر این زبان بین المللی دارید.
کشورهای تولید کننده نفت در دنیا از جمله کشورهای عضو اوپک، در سال های اخیر بسیار علاقه مند به استخدام مهندس نفت با ملیت ایرانی می باشند و برای آن دسته از مهندسین نفتی که دارای دانش، تجربه و توان بالا می باشند، حقوق های بسیار خوبی نیز در نظر می‌گیرند.
البته این نکته را نیز باید مد نظر قرار دهیم که نوع تخصص و انگیزه کاری شما در یافتن شغل از اهمیت بالایی برخوردار است.
به این صورت که در محیط های عملیاتی نفتی همچون سکوها و دکل ها به متخصصینی از جمله مهندسان حفاری نیاز زیادی است.
پس اگر شما دارای این تخصص از نفت باشید و بتوانید دوری از خانواده و کارکردن در محیط های سخت و پرخطر و دورافتاده از شهر را تحمل کنید، می تواند راحت تر استخدام شوید.
محمد حسینی موسس اتحادیه صادرکنندگان فراورده های نفتی در تاریخ ۳۰ دی ۱۳۹۷ با تشریح جزئیات درآمد و هزینه‌های شرکت ملی نفت گفت: «برای شرکت ملی نفت ایران با تعداد ۲۸ هزار و ۶۰۳ نفر کارمند رسمی و ۲۸۰ نفر کارگر، مبلغ ۶۲۰۰ میلیارد تومان بابت حقوق و دستمزد و مزایای مرتبط پیشبینی شده است.»
بر این اساس اگر ۶۲۰۰ میلیارد تومان بودجه جاری که به حقوق و مزایای کارکنان شرکت ملی نفت اختصاص داده شده را بین ۲۸ هزار و ۸۸۳ نفر تقسیم کنیم، ماهانه دریافتی هر کارمند این شرکت مبلغ ۱۷ میلیون و ۸۸۸ هزار تومان خواهد بود.
اما طبق امار محلی، حقوق مهندسان نفت چه در ارگان های دولتی چه در مراکز خصوصی، با توجه به مدرک تحصیلی، توانایی های فردی، سطح علمی، سابقه فعالیت و … بین ۳ تا ۲۰ میلیون تومان خواهد بود.
طبق صحبت چند تن از مهندسین نفت که خارج از ایران و در حوزه خلیج فارس فعالیت می کنند،
حقوق اولیه برای یک مهندس نفت در ابتدای کار برابر با ۱۱۳۰۰۰ دلار و در اواسط سابقه کاری، به ۱۷۰۰۰۰ دلار افزایش می‌یابد.
دلیل آن هم این است که رشته نفت جز سخت ترین مشاغل مهندسی محسوب میشود، اما درآمد مناسب یکی از جاذبه‌های مهم این رشته می‌باشد و باعث شده هر ساله تعداد زیادی از دانشجویان و متخصصان ایرانی جذب بازارهای خارج از ایران شوند.
برای اینکه شما بتوانید یک مهندس نفت کارآمد شوید، نیاز است همچون سایر علوم مهندسی، به ریاضیات علاقه مند بوده و در حل مسائل آن تسلط داشته باشید.
همچنین تسلط بر علومی نظیر شیمی و زمین شناسی از اهمیت قابل توجهی برخوردار است.
نکته: البته نوع گرایش شما مشخص می کند که تا چه حدی لازم است وارد کدام حوزه علمی شوید به عنوان مثال دانشجویان رشته های مهندسی نفت گرایش اکتشاف یا حفاری به نسبت سایر دانشجویان مهندسی نفت باید مطالعات بیشتری در خصوص مسایل زمین شناسی داشته باشند.
از دیگر ویژگی های یک مهندس نفت، توانایی انجام کار در شرایط سخت، خطرناک و دور از خانواده و.. است.
این مورد شاید از مهم ترین قابلیت ها و ظرفیت هایی است که باید در شما وجود داشته باشد، زیرا در بسیاری از موارد نیاز است، شما به مأموریت های طولانی مدت و در شرایط آب و هوایی سخت بروید.
توانایی حل و بررسی مسائل ، انجام کار تیمی، خلاقیت و … نیز از جمله مهمترین ویژگی های دیگری است که باید در شما به عنوان یک مهندس نفت به نحو احسن وجود داشته باشد، اگر به دنبال پیشرفت در شغل مهندسی نفت می باشید، تسلط بر زبان انگلیسی نیز به عنوان یک از عوامل مهم و موثر در ورود و ارتقاء شما در این حوزه خواهد بود.
نکته: البته یادگیری زبان انگلیسی به عنوان یکی از باید های تمامی رشته ها به خصوص رشته های مهندسی محسوب میشود و فراگیری آن به همه برای تسلط و پیشرفت در زمینه های کاری مختلف توصیه میشود.
یکی دیگر از مهم ترین مهارت های لازم برای مهندس نفت، تسلط داشتن بر نرم افزارهای تخصصی حوزه مهندسی نفت است. اگر به بررسی اجمالی آگهی های استخدامی مهندس نفت بپردازید، متوجه خواهید شد اکثر کارفرماها، شرکت ها و سازمان ها یکی از شرایط جذب مهندس نفت را تسلط بر نرم افزارهای مربوط به حوزه مهندسی نفت قرار داده اند.
وظایف و مسئولیت های مهندس نفت (در صورتی که مطابق با تخصصش به کار مشغول شده باشد) به حوزه ای که کار می کند بستگی دارد. به طور کلی وظایف کلی مهندس نفت در بخش های مختلف شامل موارد زیر است :
ـ طراحی تجهیزات لازم برای استخراج نفت و گاز با بازده بالا
ـ توسعه راه های تزریق آب، مواد شیمیایی، گازها یا بخار به ذخیره های نفتی
ـ توسعه برنامه های حفر زمین های نفت خیز و بازیابی نفت و گاز
ـ اطمینان یافتن از ارزیابی درست چاه های نفتی و گازی
ـ استفاده از تجهیزات کامپیوتری برای شناسایی محل ذخایر و انجام درست عملیات حفاری
ـ همکاری با سایر متخصصان مانند زمین شناسان، مهندسان شیمی و…
بیشتر نرم افزارهایی که در ادامه آن ها را به شما معرفی خواهم کرد، معمولا در دانشگاه در غالب فعالیت های تکمیلی توسط انجمن های علمی به شما آموزش داده خواهد شد. شما همچنین از شبکه هایی مثل یوتوب می‌توانید برای یادگیری این نرم افزارها به صورت خود آموز اقدام کنید.
شبیه‌ساز مخزن Eclipse نرم‌افزاری جامع و کاربردی جهت انجام عملیات شبیه سازی انواع مخازن با هر درجه پیچیدگی ساختمانی، زمین‌شناختی، یا نوع سیال است.
کاربردهای Eclipseبا توجه به قابلیت‌های گسترده و فراوان آن نسبت به سایر نرم‌افزارهای شبیه‌ساز، بسیار فراوان بوده، به طوری که میتوان گفت این نرم افزار به یک استاندارد جهانی تبدیل شده است.
این نرم‌افزار که حدود ۲۰ سال است در آزمایش چاه‌های نفتی کاربرد دارد و از روان‌ترین نرم‌افزارهای این رشته‌است.
به کمک نرم‌افزار Pansystemشما می‌توانید آزمایش مخازن نفت و گاز را که عملکردی کلیدی در افزایش تولید دارد را به راحتی انجام دهید.
روش این نرم‌افزار جهت انجام آزمایش تجزیه و تحلیل دقیق، شبیه‌سازی و ارائه گزارش است.
این نرم افزار یکی از پر استفاده‌ترین نرم‌افزارهای مورد استفاده مهندسان بهره‌برداری برای بررسی عملکرد تولیدی چاه و تلاش در جهت بهینه نمودن تولید است. معادلات گوناگون چند فازی، مدل‌های مختلف تکمیل چاه، استفاده از مدل‌های نفت سیاه و ترکیبی و امکان شبیه‌سازی روشهای فرازآوری مصنوعی (فرازآوری با گاز، استفاده از پمپ‌های درون چاهی و …) Pipesim را به یکی از قوی‌ترین ابزارهای این رشته تبدیل نموده‌است
نرم‌افزار StreamSim را میتوان جدیدترین نسل نرم‌افزارهای شبیه‌سازی مخزن دانست که از شیوه‌ای نوین برای حل مسائل استفاده می‌کند، که موجب افزایش سرعت شبیه‌سازی شده و همچنین اطلاعات مهندسی جدیدی را در اختیار مهندسان قرار میدهد.
این نرم افزار که توسط شرکت شلمبرژر به دنیای صنعت نفت معرفی شده است در تمامی رشته‌های اکتشاف، بهره‌برداری، مخزن، و حفاری وارد شده‌است.
در ورژن جدید این نرم‌افزار امکانات جانبی جهت سهولت کار نیز تدارک دیده شده ست.
همچنین برای بالا بردن سطح کار و دسترسی سریع به داده‌ها، ویژگی کار به صورت آنلاین در آن نیز پیشبینی شده‌است.
نرم‌افزار Fluent یک نرم‌افزار مهندسی به کمک رایانه در زمینه دینامیک سیالات محاسباتی (CFD) برای مدل کردن جریان سیال و انتقال حرارت در هندسه‌های پیچیده می‌باشد.
این نرم‌افزار امکان تغییر شبکه، به صورت کامل و تحلیل جریان با شبکه‌های غیرساخت‌یافته برای هندسه‌های پیچیده را فراهم می‌سازد.
PVTsim نرم افزاری است برای مدل سازی معادلات حالت که به کاربر اجازه میدهد خواص سیالات و داده های تجربی PVT را به طور کامل شبیه سازی کند.
این نرم افزار قابلیت های متعددی جهت شبیه سازی فرایندهای رایج در مهندسی تضمین جریان را نیز دارد.
با این نرم افزار میتوان نقشه‌های زمین‌شناسی را ویرایش کرد و به بررسی جرم و حجم هیدروکربن تولیدشده توسط سنگ مادر در طی عملیات مهاجرت، پرداخت.
این نرم‌افزار قابلیت بررسی تجزیه میکروبی، ژئومکانیسم و هیدرات های گازی را نیز دارد.
این نرم افزار ساخته شرکت پارادایم است و در بیش از هفتاد درصد شرکتهای بین المللی فعال در صنعت نفت دنیا استفاده می شود. کاربرد اصلی این نرم افزار در ارزیابی نمودارهای پتروفیزیکی می‌باشد.
نواقص و خطاهای ناخواسته که ممکن است در طی عملیات لرزه نگاری به وجود آید، توسط این نرم‌افزار بررسی ، تحلیل و اصلاح میشود.
این نرم افزار شامل یک پایگاه غنی داده جهت طراحی شماتیک چاه و انجام محاسبات مربوطه می‌باشد.
این نرم افزار برای برنامه ریزی و طراحی چاه های نفت و گاز مورد استفاده قرار گرفته و به صورت سیستم یکپارچه، ابزار مورد نیاز را در دسترس مهندسان حفاری قرار می دهد تا در حداقل زمان و با کمترین هزینه و خطا، محاسبات مربوط به عملیات حفاری را انجام دهند.
نرم افزار WellCat، به مهندسین امکان مدل سازی شرایط پیچیده HT/HP و حفاری آب‌های عمیق و حفاری در لایه های نمکی را میدهد تا با در نظر گرفتن نکات فنی و اقتصادی، طراحی مناسب لوله مغزی و لوله جداری را انجام دهند.
نرم‌افزار Olga که ابتدا توسط شرکت Statoil در سال ۱۹۸۳ توسعه یافت، می‌تواند جریان چندفازی را که یک پدیده دینامیک است مدل‌سازی کند. شبکه‌های خطوط لوله که دارای تجهیزات فرآیندی مانند پمپ، کمپرسور، مبدل حرارتی، تفکیک‌کننده، شیر و… است به راحتی به صورت دینامیک قابل شبیه‌سازی شدن هستند.
• دانشگاه صنعتی شریف، تهران
• دانشگاه صنعتی امیر کبیر، تهران
• دانشگاه تهران، تهران
• دانشگاه تربیت مدرس، تهران
• دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران
• دانشگاه صنعت نفت، آبادان
• دانشگاه صنعت نفت، اهواز
• دانشگاه صنعتی اصفهان
• دانشگاه حکیم سبزواری ، سبزوار
• دانشگاه شاهرود
• دانشگاه تهران، گیلان
• مرکز آموزش عالی لامرد
• دانشگاه خلیج فارس بوشهر
• دانشگاه شهید باهنر کرمان
• دانشگاه صنعتی سهند، تبریز
• دانشگاه گرمسار، گرمسار
• دانشگاه سمنان، سمنان
• دانشگاه شیراز، شیراز
برای قبولی در رشته نفت دانشگاه دولتی و روزانه بدون استفاده از هیچ سهمیه ای ، باید رتبه زیر ۵۰۰۰ کسب کنید، برای اطلاعات بیشتر توصیه می کنم با ما تماس بگیرید.
رشته مهندسی نفت، رشته بسیار پرچالش، سخت و البته پر درامدی است.
به طور کلی اگر به دروس ریاضی، شیمی و مباحث و مطالعات زمین شناسی علاقه دارید و می توانید در صورت لزوم در شرایط سخت و مناطق دور از تکنولوژی و خانواده و… کار کنید، این رشته به شما توصیه می شود.
گرچه رشته نفت تماما این موارد نیست و یک مهندس نفت می تواند در شرکت های بزرگ نیز فعالیت کند و تنها تحت عنوان ماموریت های کوتاه مدت از خانه خودش فاصله بگیرد، ولی شما به هر حال باید با موقعیت هایی که ممکن است رخ بدهد آشنا شوید.
در کل رشته مهندسی نفت با توجه به موارد و چالش هایی که در این مقاله ذکر شد برای آقایان مناسب تر است.
یادتان باشد انتخاب هر رشته ای یعنی صرف کردن حداقل ۴ سال از بهترین روزهای جوانیتان، پس سعی کنید با دقت فراوان و با توجه به استعدادها، علایق و موقعیت خود رشته و محل تحصیل خودتان را انتخاب کنید.
اگر هم نیاز به راهنمایی و مشاوره بیشتر در انتخاب رشته مهندسی نفت و یا دیگر رشته ها داشتید، می‌توانید با گروه مشاوره ما در ارتباط باشید.
