داوطلبان انتخاب رشته کنکور انسانی باید اطلاعات کاملی درخصوص رشته های مختلف که در دفترچه درج شده داشته باشند از این رو در این مقاله به بررسی کامل رشته باستان شناسی که در ایران زیر مجموعه رشته علوم انسانی به حساب می آید میپردازیم .
اگر عاشق تاریخ بوده و از کاوش و جستجو لذت می برید، رشته باستان شناسی ایده آل شماست.باستان شناسی مهم ترین وسیله شناخت گذشته، از هزاره های دور تا امروز، به عنوان یکی از ساختارهای بنیادین هویت فرهنگی بشمار می آید.باستان‌شناس فردی است كه در محل‌های باستانی كاوش می‌كند، یافته‌ها را مورد مطالعه قرار می‌دهد و پس از تعیین ارزش مادی و معنوی و تخمین قدمت آثار، آنها را در بازارهای عتیقه به فروش می‌رساند.
رشته باستان شناسی در ایران زیر مجموعه رشته علوم انسانی به حساب می آید . البته از چند سال پیش دانشکده های هنر نیزاقدام به راه اندازی رشته باستان شناسی در مقطع کاردانی کردند اما به ناچار دانشجویانی که دراین مقطع و در دانشکده های هنر فارغ التحصیل شدند، بعد از یک دوره دیگر شرکت در کنکور سراسری می توانند تحصیلات خود را در مقطع کارشناسی و در زیرمجموعه علوم انسانی ادامه دهند.
در رشته باستان شناسی دانشجویان بیش از ۱۳۰ واحد درسی را در زمینه های پیش از تاریخ (دوره های پارینه سنگی، میان سنگی و نوسنگی)، دوره تاریخی و دوره اسلامی می خوانند. همچنین دانشجویان می باید یک فصل نیز که معمولا یکی از دو ترم آخر دانشجویان می باشد، در محل حفاری که دانشگاه در نظر می گیرد حضور یابند و مهارت هایی را در این زمینه بیاموزند.
باستان شناسی از یك سو مسیر تاریخ را تعیین می كند و از سوی دیگر مادر تاریخ است.برخی رشته باستان شناسی را با تاریخ یکی می دانند یا این که این رشته را کاملا مشابه رشته تاریخ به حساب می آورند اما در این باره باید تاکید کنم که این دورشته اگرچه مشابهت هایی باهم دارند اما یکی به حساب آوردن این دو هم اشتباه است.
روشن كردن گذشته هر جامعه از جهت مسائل اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و یا مذهبی از اصول اساسی این رشته است. هدف از تحصیل در این رشته، تربیت نیروی متخصص و كارآمد برای بررسی و شناسایی آثار تاریخی و كاوشهای باستان شناسی در مناطق مختلف كشور، همچنین تامین كادرهای تحقیقی، فرهنگی و هنری سازمانی مربوط می باشد.
رشتۀ باستان شناسی یکی از نخستین رشته‌های دانشگاه تهران است که یکسال پس از تأسیس این دانشگاه و در سال ۱۳۱۴ با عنوان «رشتۀ آثار باستان» به تصویب شورای دانشگاه رسید و در دانشكده ادبیات دائر و بدین ترتیب تدرس علمی باستان شناسی در ایران آغاز شد و اساتیدی چون امینه پاکروان، سعید نفیسی، رشید یاسمی و فردریک کرفتر آلمانی که در آن زمان دستیار کاوش‌های تخت جمشید بود، به تدریس دروس مربوطه اشتغال داشتند و نخستین دانش آموختۀ رشته باستان شناسی در دانشگاه تهران، فریدون توللی، شاعر بنام معاصر بود که در سال ۱۳۲۰ از پایان نامۀ تحصیلی خویش دفاع نمود.
همچنان تا سال ۱۳۲۹ طول مدت تحصیل در رشتۀ باستان شناسی سه سال بود و دانشجویان موظف به ۲۵ عنوان درسی با موضوعات تاریخ، باستان شناسی، زبان شناسی و دروس عمومی بودند و بدین ترتیب زمینه ساماندهی پژوهشهای باستان شناختی و اداره عملی آن در سطح كشور به وسیله فارغ التحصیلان ایرانی رشته باستان شناسی دانشگاه تهران فراهم آمد. باستان شناسی با دستیابی به راه حلهایی كه انسان گذشته برای مسائل گوناگون یافته بود به ما امكان می دهد تا به كمك ابزار نوین كارآمد ترین پاسخ ها را برای مسائل مشابه امروزی بیابیم.
وظایف باستان شناسان به سه دسته کلی تقسیم میشود که شامل :
کشف و شناسایی مکان های آثار باستانی:
در این مرحله باستان شناس به کمک روش های مختلفی مانند استفاده از ویرانه بناها، استفاده از اطلاعات موجود در کتاب های تاریخی،سفرنامه ها و…، مکان های تاریخی را شناسایی می کند.
کاوش و حفاری :
این مرحله مهم ترین و مشکل ترین بخش کار باستان شناس است. او در کاوش و حفاری، از کلیه دانش، تجربیات و مهارت های خود استفاده می کند. در این مرحله دقت و صبر بسیار مهم است زیرا ممکن است با انجام اشتباه کوچکی، صدمه بزرگی به آثار و بناهای تاریخی در حال کاوش وارد شود.
استخراج و تنظیم اطلاعات :
در این مرحله اشیا و بناهای کشف شده استخراج و با بررسی ویژگی ها و مشخصات آنها، اطلاعات تاریخی آنها بدست می آید. برای تعیین قدمت آنها معمولا از راه های مختلفی از جمله بررسی سکه یا کتیبه ای که همراه آنها بوده، روش لایه نگاری (بررسی لایه های زمینی که آثار در آن بوده اند) و… استفاده می کنند.
بسته به نوع تخصص، وظایف باستان شناس عبارتند از :
باستان شناس می تواند در سازمان ها و شرکت های مرتبط دولتی و خصوصی مانند سازمان میراث فرهنگی، موزه ها کار کند. در صورت داشتن مهارت و دانش لازم، می توانید در دانشگاه ها و مراکز آموزشی هم تدریس کند. انجام کارهای تحقیقاتی نیز زمینه کاری دیگری است که می تواند در آن وارد شود.
از سازمان هایی که به جذب نیرو از میان فارغ التحصیلان باستان شناسی می پردازند، عبارتند از سازمان ایران گردی و جهان گردی، وزارت ارشاد اسلامی، سازمان اوقاف و نقشه برداری.
آينده شغلي و بازار كار کشور ايران با وجود جاذبه هاي فرهنگي بسيار سالانه تنها چندهزار نفر جهانگرد را جذب خود مي کند. ايران بهشت باستان شناسي است اما در بازار جهاني توريست، حضوري کمرنگ داريم و براي رونق بازار جهانگردي بايد به مسائل بسياري توجه نمود که بعضي از آنها خارج از کار يک باستان شناس است. اما آنچه به رشته باستان شناسي باز مي گردد، گمنام ماندن جاذبه هاي تاريخي و فرهنگي ايران مي باشد. تا جايي که نه تنها جهانگردان بلکه حتي مردم کشورمان نيز با بسياري از آثار تاريخي و فرهنگي ايران بيگانه هستند و اين به دليل آن است که معرفي و حفظ آثار باستاني بر عهده باستان شناسان نيست.
با وجود اين که در کشور ما زمينه هاي ملي رشته باستان شناسي وجود دارد و ما داراي فرهنگ و پيشينه پرباري هستيم و بايد حداقل در منطقه، باستان شناسي ما حرف اول را بزند اما متأسفانه در زمينه مطالعات باستان شناسي بسيار ضعيف عمل مي کنيم . در بسياري از کشورهاي دنيا مسائل مربوط به حفاري و حفاظت از ميراث فرهنگي هر شهر برعهده شهرداري است تا شهرداري با ايجاد بخش باستان شناسي و با جذب فارغ التحصيلان رشته باستان شناسي در آن، به اين مهم بپردازد. اما در کشور ما متولي باستان شناسي، سازمان ميراث فرهنگي کشور میباشد.
میزان درآمد باستان شناس ها با توجه به کار و فعالیت و مدرک مدیریت باستان شناسی آنها تفاوت داشته و حجم کار و اهمیت باستان شناسی میتواند، میزان دقیق درآمد آنها را مشخص کند. علاوه بر این، باستان شناسی در کشور ما به سازمان میراث فرهنگی وابسته بوده و کارکنان آن مطابق با قانون مدیریت خدمات کشوی ، حقوق ماهیانه دریافت میکنند.
در آمد رشته باستان شناسی در خارج از کشور نیز متغیر است و بستگی دارد در کدام کشور قصد داشته باشید با این رشته مشغول به کار شوید.
آمریکا – متوسط درآمد سالانه این شغل ۵۴٫۲۳۰ دلار (برای همه مشاغل ۳۳٫۸۴۰ دلار) در سال ۲۰۱۰ و مطابق با آخرین آمارها در سال ۲۰۱۳، ۵۶٫۲۰۰ دلار بوده است.
انگلستان – متوسط درآمد سالانه این شغل برای افراد تازه کار حدود ۲۴٫۰۰۰ دلار و برای افراد با تجربه۴۶٫۰۰۰ دلار می باشد.
رشته باستان شناسی در مقطع كارشناسی به مطالعه آثار باستانی سه دوره پیش از تاریخ، تاریخی و اسلامی می پردازد. دانشجویان در طی چهار سال با آثار باستانی دوران پیش از تاریخ ایران، بین النهرین و مصر و تمدن و فرهنگ اسلامی آشنا می شوند و در واقع شامل گرایشات زیر می باشد:
۱٫پیش از تاریخ
۲٫دوران تاریخی
۳٫دوران اسلامی
تاریخچه علم باستان‌شناسی، بررسی تمدن‌های باستانی از نظر قرآن کریم، جغرافیای تاریخی، اصول و مبانی انسان‌شناسی، اسطوره‌شناسی، تاریخ هنر از باستان تا آغاز اسلام، حفظ آثار باستانی، اصول و مبانی باستان‌شناسی.
استخوان‌شناسی، باستان‌شناسی پیش از تاریخ ایران، ایران در آغاز شهرنشینی، باستان‌شناسی و هنر ایلام، باستان‌شناسی ایران در هزاره اول قبل از میلاد، باستان‌شناسی و هنر ماد و هخامنشی، باستان‌شناسی اشکانی، باستان‌شناسی ساسانی، باستان شناسی وهنر اسلامی، فلزکاری دوره اسلامی، باستان‌شناسی پیش از تاریخ بین‌النهرین، هنر و معماری بین‌النهرین در دوران تاریخی، باستان‌شناسی مصر باستان، باستان‌شناسی و هنر آسیای صغیر، سکه‌شناسی، شناخت مهر و تابلت، تاریخ هنر نقاشی در ایران، هنر یونان و روم باستان، حفاظت اشیاء باستانی، باستان‌شناسی و هنر سرزمین‌های اسلامی، سیر تحول خطوط و خواندن کتیبه‌های اسلامی، کتاب آرایی، هنر خاور دور، هنر هند باستان، خواندن خطوط باستانی، تکنیک و هنر سفالگری، طراحی و ترسیم مدارک باستانی، روش کاوش، موزه‌داری، کاوش در محل، طبقه‌بندی سفال، بررسی آثار باستانی، خواندن متون باستان‌شناسی، باستان‌شناسی و هنر قلمرو غربی اسلامی
اين رشته در ايران هم در مقطع كارشناسي ارشد و هم در مقطع دكتراي تخصصي تدريس مي شود.
مطابق اعلام سازمان سنجش و آموزش کشور ، فقط داوطلبان فارغ التحصیل از تمامی گرایش های باستان شناسی میتوانند در کنکور دکتری باستان شناسی شرکت کنند
برترین دانشگاه باستان شناسی کمبریج در انگلستان می باشد.دانشگاه های oxford و University College London) UCL) در رده ی دوم و سوم قرار دارند.
بسیاری افراد جهت مهاجرت به خارج از کشور معمولااز طریق مهاجرت از طریق کارشناسی باستان شناسی اقدام می کنند، که پس از اخذ اقامت تحصیل و کار رشته باستان شناسی و کار کارشناسی باستان شناسی و اخذ پذیرش کارشناسی باستان شناسی از دانشگاه های خارج از کشور در نسبت به اخذ تابعیت یا شهروندی اقدام می کنند، البته شایان ذکر است این روش یکی از روش های مهاجرت از طریق کارشناسی باستان شناسی می باشد روش های دیگر نظیر ویزای کار کارشناسی باستان شناسی و اخذ اقامت سرمایه گذاری با کارشناسی باستان شناسی نیز وجود دارند
شهریه دانشگاه ها و هزینه و شهریه تحصیل رشته باستان شناسی از کشوری به کشور دیگر و بسته به نوع دانشگاه (خصوصی یا دولتی) متفاوت است.
جهت انتخاب رشته باستان شناسی تنها آشنایی با کلیت و بازار کار این رشته آن نمی تواند معیار داوطلبان کنکور سراسری قرار گیرد و به کمک موارد بسیار دیگری نظیر مقایسه کارنامه کنکور سراسری داوطلبان با رتبه های قبولی داوطلبان در کنکور سال های قبل و کسب اطلاعات بیشتر در خصوص ظرفیت پذیرش دانشگاه ها در رشته باستان شناسی و … در سنجش میزان شانس قبولی در این رشته دخیل میباشند که داوطلبان عزیز میتوانند به کمک مجموعه انتخاب رشته انسانی دکتر یعقوبی اطلاعات تکمیلی و نحوه انتخاب رشته صحیح جهت قبولی را دریافت نمایند.
