حق تقدم خرید سهام چیست و چه زمانی به سهامدار تعلق میگیرد؟
بحث را با انواع افزایش سرمایه باز می کنیم، شرکت ها به چهار طریق افزایش سرمایه می دهند؛
حق تقدم خرید سهام مربوط به زمانی است که شرکت از محل آورده نقدی و مطالبات، افزایش سرمایه می دهد و در صورتیکه سهامدار در مجمع افزایش سرمایه شرکت کرده باشد حق تقدم به وی تعلق می گیرد.
آیا به سرمایه ی سهامدار با احتساب حق تقدم، افزایش پیدا می کند یا تغییری ایجاد نمی شود؟
پاسخ به این سوالات را با ذکر مثال بیان میکنیم. فرض کنید شرکتی به میزان 100 درصد افزایش سرمایه داشته باشد. در افزایش سرمایه تعداد سهام شرکت دو برابر می شود، مثلا اگر 100،000،000 برگه سهم داشته باشد به 200،000،000 برگه سهم افزایش پیدا میکند (از طرفی قیمت سهم شکسته میشود). در این حالت اگر تعداد سهام هر سهامدار ثابت بماند، میزان سرمایه ی سهامدار کم میشود، پس لازم است به طریقی مالکیت سهامدار حفظ شود.
زین رو حق تقدم برای سهم تعریف شده است، بدین صورت که به نسبت افزایش سرمایه (مثلا 100%) حق تقدم برای سهم در نظر گرفته می شود، به عبارتی میزان 100 درصد حق سهم جدید به سهامدار تعلق میگیرد. راههای مختلفی برای استفاده از حق تقدم سهم وجود دارد.
به این دلیل نام حق تقدم برای آن در نظر گرفته شده است که، سهامدارانی که در روز مجمع افزایش سرمایه سهامدار شرکت بوده اند، بعد از بازگشایی تعدادی حق خرید سهم به قیمت اسمی 1000 ریال به آنها تعلق میگیرد. که معادل همان درصد افزایش سرمایه است.(در ادامه راجع به اینکه چه کسانی می توانند از حق تقدم استفاده کنند توضیح خواهیم داد ) مثلا اگر قبل از افزایش سرمایه 1500 سهم از شرکت را داشته باشید بعد از افزایش سرمایه تعداد سهام عادی شما 1500 سهم و به تعداد 1500 حق تقدم سهم هم به شما اختصاص داده می شود که با پرداخت 100 تومان به ازای هر حق، میتوان جهت تبدیل حق تقدم به سهم اقدام کرد.
در واقع میتوان گفت حق تقدم یک سهم جدید است که اولویت خرید با سهامداران فعلی شرکت است که بسته به شرایط بازاری سهم، میتوان از بازی حق تقدم سود کسب کرد.
بعد از برگزاری مجمع فوق العاده در خصوص افزایش سرمایه، نماد سهم باز میشود و چند روز بعد از آن نیز نماد حق تقدم باز خواهد شد. و تقریبا به مدت 60 روز غیرکاری قابل خرید و فروش است.
بعد از اینکه شرکت از مجمع افزایش سرمایه بیرون آمد، بلافاصله افزایش سرمایه شرکت ثبت نمیشود ولی چند روز بعد از باز شدن نماد سهم، حق تقدم آن نیز باز میشود که به مدت 2 ماه سهامدار فرصت دارد راجع به حق تقدم خود تصمیم بگیرد. از این جهت سه راه پیش روی سهامدار قرار میگیرد؛
فروش حق تقدم یا فروش گواهی حق تقدم بدین معناست که سهامدار تمایلی ندارد حق تقدم را به سهم تبدیل کند بنابراین در بازار، نماد حق تقدم سهم بعنوان یک سهم جدید در نظر گرفته میشود و سهامدار از طریق آن، حق تقدم خود را به فروش می رساند.
بعنوان مثال، فرض کنید نماد شصدف از محل آورده نقدی افزایش سرمایه داده است. بعد از برگزاری مجمع عمومی فوق العاده و بازگشایی نماد شرکت، نماد شصدفح برای شرکت تعریف میشود. که از طریق آن سهامدار میتواند سهام خود را به فروش برساند. یعنی اگر شما 1500 سهم شصدف داشته اید و شرکت 100 درصد افزایش سرمایه داده است، 1500 سهم حق تقدم با نام شصدفح به شما تعلق میگیرد که با قیمت روز بازار میتوانید بفروشید.
اگر سهامدار تمایل داشته باشد در افزایش سرمایه شرکت مشارکت کند و سرمایه خود را افزایش دهد، اقدام به خرید حق تقدم مینماید. روش تبدیل حق تقدم به سهم بدین صورت است که ابتدا برای هر شخصی که در تاریخ برگزاری مجمع سهامدار شرکت بوده است یک گواهی به نام گواهی حق تقدم صادر میشود.که در آن تعداد سهام حق تقدم و همچنین مبلغ قابل پرداخت به ازای تبدیل هر حق مشخص شده است ( معمولا به ازای هر حق تقدم باید 100 تومان پرداخت گردد که معادل ارزش اسمی سهم است). سهامدار باید در مدت معین (معمولا دو ماه) این مبلغ را پرداخت کرده و فرم گواهی را برای شرکت ارسال کند. همه ی این مراحل لازم است یک مدت زمان را طی کند. و پس از ثبت افزایش سرمایه شرکت، حق تقدم بصورت خودکار به سهم تبدیل خواهد شد.
در این حالت اگر سهامدار در مدت مشخص شده بعد از مجمع فوق العاده (که حدود 2 ماه است) نه گواهی حق تقدم را به فروش برساند و نه اینکه اقدام به تبدیل آن به سهم نماید ( که ممکن است دلایل مختلفی داشته باشد؛ مثلا فراموش کرده باشد و یا اینکه نداند حق تقدم به وی تعلق گرفته است)، حق تقدم اصطلاحا بصورت استفاده نشده باقی میماند.
جواب خیر است. وقتی حق تقدم بصورت استفاده نشده باقی میماند، بعد از بازگشایی حق تقدم، شرکت در روزهای مشخصی اقدام به حراج حق تقدم به قیمت روز بازار مینماید. و بعد از کسر کارمزد مبلغ را به حساب سهامدار واریز می کند.
دامنه ی نوسان سهام عادی در بازار بورس 5% است ( 5%- و 5%+ )، ولی این دامنه در مورد حق تقدم دو برابر دامنه ی نوسان سهم است یعنی 10% مثبت و 10% منفی، به خاطر همین مساله ریسک آن را بالا می برد که هم میتوان از حق تقدم سود کسب کرد و هم ضرر و زیان بالایی را متحمل شد چون در طول یک روز میتواند به اندازه ی 20% نوسان داشته باشد. در مثال زیر دامنه ی نوسان حق تقدم دزهراويح را مشاهده میکنید.
بعد از پرداخت مبلغ اسمی و به ثبت رسیدن افزایش سرمایه شرکت در سازمان بورس و اداره ی ثبت شرکت ها، تبدیل حق تقدم به سهم و اضافه شدن خودکار آن به پرتفوی سهامدار 4 الی 6 ماه زمان می برد.
حق تقدم ویژگی هایی دارد که هم ریسک محسوب می شود و هم فرصت است. یکی از این ویژگی ها دامنه ی نوسان دو برابری آن نسبت به خود سهم است. به خاطر همین ویژگی ها مورد اقبال سهامداران با تجربه قرار گرفته است و از بازی هایی که در آن صورت می گیرد خیلی راحت کسب سود می کنند.
همانگونه که مطرح شد نماد حق تقدم در یک مدت محدود باز است و نمیتوان در هر زمان اقدام به خرید وفروش آن نمود. مدت زمان 60 روزه برای آن تعیین شده است. و در این مدت ( که بعد از مجمع فوق العاده ست) افرادی که در مجمع سهامدار بوده اند با پرداخت مبلغ اسمی ( 100 تومان) حق تقدم را می خرند. همچنین افرادی که سهامدار نبوده اند نیز می توانند در بازار اقدام به خرید نماد حق تقدم نمایند.
بله. همه ی افرادی که در بازار بورس فعالیت دارند می توانند مانند یک سهم جدید آن را از فروشنده بخرند. و سپس همانند سهامداران شرکت مبلغ اسمی هر سهم را به حساب شرکت واریز نمایند. تا مراحل تبدیل حق تقدم به سهم برای آنها طی شود. ولی باید توجه داشت که فقط در آن بازه ی 60 روزه می توانند این کار را انجام دهند.
منبع :آموزش بورس در شیراز
