هوای پاییزی با درخشش ستارگان در ماه آذر کم‌کم رو به پایان می‌گذارد و فرصت خوبی برای تماشای اجرام سماوی در آسمانی صاف و به دور از آلودگی فراهم می‌کند؛ فرصتی که با گذر از شب یلدا به اوج خود می‌رسد.
در ماه آذر ارتفاع خورشید باز هم در آسمان کاهش می‌یابد تا جایی که در پایان ماه شب یلدا را رقم می‌زند. ماه هم که این روزها میزبان مأموریت آرتمیس ۱ ناسا است، در ابتدای آذر به فاز نهایی خود نزدیک می‌شود و سپس به‌تدریج ظاهری درخشان‌تر به خود می‌گیرد.
قمر زمین در آذر ماه، هم‌نشینی زیبایی را هم با سیاره‌های منظومه‌ی شمسی شکل می‌دهد. سیاره‌هایی که این ماه یکی از بهترین زمان‌ها برای رصد همه‌ی آن‌ها در یک کمپ رصدی شبانگاهی خواهد بود.
این ماه میزبان یکی از تماشایی‌ترین بارش‌های شهابی هم هست و زیر آسمان صاف تعداد شهاب‌های بارش شهابی جوزایی می‌تواند تا ۱۵۰ عدد در ساعت هم برسد. اگر علاقه‌مند به تماشای این رویدادها هستید، می‌توانید نقشه‌ی آسمان شب را تهیه کنید تا با موقعیت هر یک از اجرام بهتر آشنا شوید.
ایبو؛ وب سایت تخصصی زبان فارسی تبدیل عکس به متن و پی دی اف به ورد بدون بهم ریختگی
روز نخست آذر رویداد نجومی قابل توجهی را برای ناظران زمینی شامل نمی‌شود. تنها پدیده‌ی مهم این روز اوج بارش شهابی «آلفا تک‌شاخی» (alpha Monocerotids) در ساعت ۰۳:۰۰ بامداد است که با حدود ۵ شهاب در هر ساعت، جزو بارش‌های شهابی معروف محسوب نمی‌شود.
در ساعت ۰۶:۱۵ صبح به وقت تهران، هلال آخر ماه شکل می‌گیرد که به سختی با چشم غیرمسلح قابل رؤیت خواهد بود. در ادامه و ابتدای روز بعد هم ماه نو میهمان آسمان می‌شود.
در ساعت ۰۲:۲۷ بامداد ماه نو شکل می‌گیرد. در این هنگام قمر طبیعی زمین، در صورت فلکی عقرب و ۲.۳ درجه‌ای جنوب خورشید قرار خواهد داشت. با حرکت ماه نو میان زمین و خورشید، چون آفتاب فقط سمت دور ماه را روشن می‌کند، این جرم برای هیچ نقطه‌ای روی زمین قابل مشاهده نخواهد بود. در شب‌های بعد اما این همدم زمین پس از غروب خورشید دوباره در غرب آسمان می‌درخشد.
سیاره‌ی مشتری هم در این روز ساعت ۱۵:۳۰ در موقعیت اقامت دوم (بخشی از موقعیت‌های ظاهری راست و چپ رفتن یک سیاره از نگاه زمین) قرار می‌گیرد. یعنی زمانی که حرکت بازگشتی آن که از اواخر ماه جولای آغاز شده بود، پایان می‌یابد. این فرصت مناسبی برای رصد شامگاهی سیاره فراهم می‌کند و حتی با استفاده از تلسکوپ می‌توان سایه‌ی کوچک، گرد و سیاه قمر گالیله «آیو» (Io) را هم روی قرص مشتری رصد کرد.
در این روز همچنین یکی از سیارک‌های معروف کمربند اصلی، یعنی «پالاس» (Pallas) حرکت به سمت شرق را در میان ستارگان صورت فلکی «سگ بزرگ» (Canis Major) متوقف خواهد کرد و سفر در جهت معکوی را آغاز می‌کند که تا فوریه ۲۰۲۳ ادامه خواهد داشت.
این سیاره‌ی کوتوله از قدر ۸.۲ اواخر عصر طلوع خواهد کرد و در تمام طول شب با کمک تلسکوپ، نزدیک به نقطه‌ی میانی بین دو ستاره‌ی دم سگ بزرگ یعنی «العذراء» (Aludra) و «وزن» (Wezen) قابل مشاهده خواهد بود.
ساعت ۱۶:۵۳ هلال اول ماه در آسمان حضور می‌یابد تا ماه جمادی الاول سال ۱۴۴۴ هجری قمری را آغاز کند. این منظره به آسانی با چشم غیرمسلح در افق جنوب غربی قابل مشاهده خواهد بود.
ساعت ۰۵:۰۰ بامداد ماه در حضیض مداری قرار می‌گیرد و ۳۶۲ هزار و ۸۰۰ کیلومتر از زمین فاصله خواهد داشت. این نزدیک‌ترین فاصله، فرصت مناسبی برای رؤیت هلال ماه فراهم می‌کند.
نخستین ساعات این روز مقارن با اوج بارش شهابی کم‌فروغ جباری ماه آذر است که معیار ZHR (تعداد شهاب در ساعت) آن تنها به ۳ می‌رسد.
با تاریک شدن آسمان در غروب روز دوشنبه ۷ آذر، نقطه‌ی زرد-رنگ «زحل» (Saturn) حدود ۷ درجه (به اندازه‌ی بیش از عرض یک کف دست) در سمت چپ بالای هلال ماه جوان در افق جنوبی آسمان می‌درخشد.
هرچه ماه به غروب خود در حدود ساعت ۲۱:۳۰ افق محلی نزدیک‌تر می‌شود، حرکت مداری‌اش باعث نزدیک‌شدن به زحل می‌شود.
ساعت ۱۷:۱۴ فاصله‌ی ظاهری ماه تا زحل به ۶ درجه می‌رسد و با توجه به قرار داشتن در نزدیکی افق، فرصت بسیار مطلوب برای عکاسی با عوارض زمینی مانند ساختمان‌ها فراهم می‌کند.
قمر زمین که فاز آن رو به افزایش است، در آسمان جنوب غربی عصر روز سه‌شنبه همچنین در فاصله‌ی ۴ درجه‌ای (به عرض چند انگشت) شرق یکی از سیارک‌های کمربند اصلی به نام «وستا» (Vesta) قرار خواهد گرفت.
این فاصله به اندازه‌ای کم است که این سیارک با قدر ۷.۶ به آسانی در میدان دید یک دوربین دوچشمی جای می‌گیرد. رصدگران آسمان در مناطق زمانی غربی، ماه را به وستا نزدیک‌تر خواهند دید.
با یک تلسکوپ ساده حتی می‌توان از ستاره‌ی دوگانه‌ی ۵۳ Aquarii که درست در شمال-شمال غربی وستا می‌درخشد، برای مکان‌یابی سیارک استفاده کرد.
ماه در روز چهارشنبه، ۹ آذر در ساعت ۱۸:۰۶ (۹:۳۶ صبح منطقه‌ی زمانی شرقی) تربیع اول سفر خود به دور زمین را تکمیل خواهد کرد و در این هنگام در صورت فلکی «دلو» (Aquarius) یا «آبریز»، پایین و بین سیارات درخشان مشتری و زحل قرار دارد.
دارندگان تلسکوپ می‌توانند سیارک «جونو» (Juno) با قدر ۹.۲ را که کمتر از قطر ماه در سمت چپ پایین آن قرار دارد، ببینند. عصرهای اطراف تربیع اول، از بهترین زمان‌ها برای دیدن عوارض ماه هستند، زمانی که این عوارض به‌طور چشمگیری توسط نور خورشید با زاویه‌ی کم روشن می‌شوند، به‌ویژه در امتداد مرزی که نیمکره‌های روشن و تاریک ماه را از هم جدا می‌کند.
در صبحگاه به وقت تهران (اواخر عصر منطقه‌ی زمانی شرقی) سیاره‌ی مریخ یک هفته پیش از اینکه در ۸ دسامبر به مقابله برسد، در نزدیک‌ترین فاصله‌ی خود با زمین جای می‌گیرد. در این زمان، مریخ ۸۱ میلیون و ۴۴۶ هزار کیلومتر یا ۴.۵۳ دقیقه‌ی نوری از ما فاصله خواهد داشت.
با استفاده از تلسکوپ، حداکثر اندازه‌ی قرص ظاهری سیاره به ۱۷.۲ ثانیه‌ی قوسی می‌رسد و جزئیات بسیاری از سطح آن قابل مشاهده خواهد بود. این سیاره‌ی سرخ رنگ در آسمان جنوب شرقی، بین شاخ‌های صورت فلکی «گاو» (ثور) خواهد درخشید. مریخ تا زمان مقابله همچنان به روشنایی مشهود خود در آسمان ادامه خواهد داد.
دلیل تفاوت زمان نزدیک‌ترین فاصله و مقابله، این است که فاصله‌ی بین مدارهای بیضوی زمین و مریخ در این زمان از سال، در حال افزایش است.
ساعت ۰۰:۴۲ بامداد ماه با جدایی زاویه‌ای ۴.۸ درجه در کنار سیاره‌ی مشتری قرار می‌گیرد که بین صورت‌های فلکی قیطس و حوت در جنوب شرقی آسمان می‌درخشند.
سیاره‌ی نپتون در ساعت ۱۲:۳۰ به موقعیت اقامت دوم خود می‌رسید و حرکت بازگشتی آن پایان می‌یابد. در این روز پس از غروب خورشید شرایط رصدی بسیار مناسبی دارد و با استفاده از یک دوربین دوچشمی به خوبی قابل مشاهده است.
ساعت ۲۰:۲۲ اختفای خراشان ماه و سیاره‌ی اورانوس روی می‌دهد که با استفاده از دوربین دوچشمی و تلسکوپ قابل مشاهده خواهد بود. در این هنگام قدر اورانوس ۵.۵ است.
ساعت ۰۲:۲۱ بامداد، مقارنه‌ی ۲.۸ درجه‌ای ماه و خوشه‌ی ستاره‌ای پروین (M45) روی می‌دهد و فرصتی عالی را برای عکاسان آسمان شب فراهم می‌کند.
ساعت ۰۲:۰۶ به وقت تهران اجتماع ماه و سیاره‌ی مریخ و ستاره‌ی «دبران» (Aldebaran) را شاهد خواهیم بود که در این هنگام جدایی زاویه‌ای ماه با دبران ۷.۲ درجه خواهد بود و فاصله‌ی آن با سیاره‌ی مریخ در ساعت ۰۶:۳۷ به ۱.۴ درجه می‌رسد.
ساعت ۰۷:۳۸ ماه کامل روی می‌دهد و در ساعت ۰۹:۱۴ هم سیاره‌ی مریخ در موقعیت مقابله قرار می‌گیرد و فرصت مناسبی برای رصد آن خواهد بود.
۱۸:۰۹ مقارنه‌ی ۳.۱ درجه‌ای ماه و خوشه‌ی ستاره‌ای M35 را شاهد خواهیم بود که برای دیدن آن می‌توانید از ابزارهای اپتیکی استفاده کنید. این یک خوشه‌ی ستاره‌ای باز در صورت فلکی «دو پیکر» (Gemini) است که ۲ هزار و ۸۰۰ سال نوری از زمین فاصله دارد و قدر ظاهری آن به ۵.۵ می‌رسد.
ساعت ۰۶:۴۰ مقارنه‌ی ماه و ستاره‌ی «پولوکس» (Pollux) با جدایی زاویه‌ای ۳.۴ درجه روی می‌دهد. این ستاره هم در صورت فلکی دو پیکر قرار دارد و با رنگ طلایی، هجدهمین ستاره‌ی درخشان در آسمان زمین محسوب می‌شود.
ساعت ۰۴:۰۰ بامداد ماه در اوج مداری قرار می‌گیرد و فاصله‌ی آن با زمین به ۴۰۵ هزار و ۹۰۰ کیلومتر می‌رسد. در ساعت ۲۰:۴۳ بامداد هم ماه در فاصله‌ی ۵ درجه‌ای خوشه‌ی ستاره‌ای کندوی عسل (M44) خواهد بود که برای رصد آن نیاز به ابزار اپتیکی است.
ساعت ۰۶:۴۲ ماه در کنار ستاره‌ی قلب‌الاسد با جدایی زاویه‌ای ۵.۲ درجه جای می‌گیرد. این منظره در آسمان سپیده‌دم و افق بین غرب و جنوب غربی قابل مشاهده خواهد بود. در ساعت ۱۶:۳۰ دقیقه هم اوج بارش شهابی جوزایی با حدود ۱۵۰ شهاب در ساعت روی خواهد داد.
در ساعت ۱۳:۲۶ ماه به تربیع آخر خود می‌رسد.
ساعت ۰۲:۴۱ بامداد ماه به زیبایی در کنار ستاره‌ی «بی‌ژوبین» (Spica) یا «سماک اعزل» می‌درخشد. در این هنگام جدایی زاویه‌ای این دو جرم ۵.۴ درجه خواهد بود.
ساعت ۱۸:۳۰ سیاره‌ی عطارد در کشیدگی شرقی قرار می‌گیرد که ۲۰.۱ درجه است و بهترین زمان برای تماشای آن در آسمان شامگاهی است.
انقلاب زمستانی در ۳۰ آذر روی نمی‌دهد و زمان دقیق آن ساعت ۰۱:۱۸ بامداد روز ۱ دی خواهد بود. در عین حال ۳۰ آذر که شب پیش از آغاز زمستان است، نوید گذر از طولانی‌ترین شب سال را می‌دهد و ایرانیان یلدا را جشن می‌گیرند.
