چرا بایدن به برجام بازنگشته است؟
نویسنده: Joe Cirincione
مترجم ابراهیم بیان
سیاست خارجی رئیس جمهور جو بایدن در قبال ایران دارای ابهامات زیادی است که دلیل آن روشن نیست.خطر احتمال بالا رفتن افزایش تنش بین ایران و آمریکا و همچنین قرارگرفتن مجدد در مسیر جنگ وجود دارد. این در شرایطی است که آمریکا با بحران های عمیق و متعدد داخلی گرفتار است و تمرکز اصلی بایدن بر روی موضوعات داخلی مثل پاندمی کرونا قراردارد.
بایدن در ماه اول ریاست جمهوری خودش، بسیاری از سیاست های مخرب دونالد ترامپ مثل تغییرات اقلیمی، مهاجرت، مراقبت های بهداشتی و... را تغییر داد. اما سیاست ترامپ در قبال ایران را تغییر نداد. او تمام تحریم های سنگین ترامپ را حفظ کرد و مبادلات دیپلماتیک بین دو کشور را که در دولت اوباما معمول بود را از سر نگرفت.
اما چرا بایدن کارزار فشار حداکثری و شکست خورده ی ترامپ را حفظ کرده و تغییری در این روابط نمی دهد؟
از نظر منطقی و قانونی بایدن باید به برجام((توافقی که خود او در آن سهیم بود)) برگردد. بحران جاری با تهران از زمانی آغاز شد که ترامپ از توافق برجام که بین ایران و 6 کشور قدرتمند جهان(آلمان، روسیه، چین، فرانسه، انگلیس، آمریکا )منعقد شده بود، خارج شد. همزمان با خروج ترامپ از این توافق، بایدن به شدت به او حمله کرد، کار اورا تولید بحران برای آمریکا و ناامن کردن هرچه بیشتر جهان دانست.
تیم همراه بایدن که شامل، مشاور امنیت ملی(جیک سالیوان)،وزیر امورخارجه(آنتونی بلینکن) نماینده ویژه آمریکا در امور ایران(راب مالی) معاون وزیر خارجه(وندی شرمن) معاون وزیر دفاع(کالین کال) و دیگران... در امور ایران بسیار آگاه و توانمند هستند. آنها می خواهند هم ایران و هم آمریكا را به توافقنامه ای كه برنامه هسته ای ایران را كاهش داده ، و آن را برای یك نسل فریز كرده و تحت دقیق ترین سیستم بازرسی كه تاكنون مورد مذاكره قرار گرفته است، برگردانند.
تا ماه می 2018 که زمان خروج ترامپ از برجام است ایران کاملا به تعهدات برجامی خود مطابق گزارشات آژانس بین المللی اتمی، عمل کرده است. این اقدامات شامل، برداشتن دو سوم سانتریفیوژهای عملیاتی خود، صادر کردن اورانیوم غنی شده ی خود و تنها نگه داشتن مقدار اندکی از اورانیوم با غلظت غنی سازی کم،هسته ی راکتور پلوتونیوم را سوراخ کرده و آن را با سیمان پر کرده است و تمامی امکانات خود را زیر بازرسی شدید دوربین های آژانس بین المللی انرژِ اتمی قرار داده است.
بعد از اینکه ترامپ توافق برجام را نقض کرد، ایران یک سال همچنان به تعهدات خود عمل می کردتا اینکه تصمیم به برداشتن گام های تدریجی اما جبرانی در جهت کاهش تعهدات برجامی خود گرفت اما در عین حال تاکید کرده است که اگر آمریکا به برجام بازگردد، ایران نیز به تعهدات برجامی اش باز خواهد گشت. در طول کمپین انتخاباتی بایدن، بنظر می رسید او خیلی زود مثل دیگر توافقات مهمی که ترامپ از آنان سرباز زده بود و بایدن به سرعت به آن پیوست، به برجام بازگردد. در طول دوره ی انتقال قدرت، احتمالا تیم بایدن نقشه ای برای بازگشت به برجام کشیده اند، اما در ماه اول ریاست جمهوری او هیچ پیشرفت قابل ملاحظه ای شاهد نبودیم و آنان بیشتر بر این سیاست تاکید داشتند که ایران ابتدا باید به برجام به طور کامل بازگردد و سپس آمریکا برخواهد گشت.
تیم بایدن معتقد است که این دیواره ی تحریم ها که ترامپ آن را درست کرده است میتواند به عنوان یک اهرم فشاری بر ایران وارد سازد تا امتیازات بیشتری از ایران بر سر برنامه ی هسته ای و دیگر موضوعات بگیرد. اما این یک دام است.
اهرم فشار به دو روش کار می کند. ایران با حرکات خاص خود به هر حرکت ترامپ پاسخ داد و چرخه ی خطرناکی ایجاد شد. در 7 فوریه آیت الله خامنه ای رهبر ایران گفتند که سیاست تغییرناپذیر ایران آن است که زمانی به برجام بازمی گردیم که تحریم ها رفته باشد. در 23 فوریه، دولت ایران مکلف است مصوبه ی پارلمان این کشور را مبنی بر کاهش دسترسی بازرسان اژانس به تاسیسات هسته ای را اجرا کند و این کار دورتر شدن ایران از تعهدات برجامی اش است. بایدن احتمالا فکر می کند اگر گام اول را بردارد ضعیف به نظر می رسد، همچنین مشاوران او از تاکتیکهای فشار ایران عصبی هستند و مضاف بر این موارد آنان تحت فشار برخی محافظه کاران حزب دمکرات مثل منندز رئیس کمیته روابط خارجی سنا که معتقد است ایران باید مجازات شوند، هستند.
وزیرخارجه آمریکا نگران این موضوع است که حرکت شتاب زده به سوی ایران، ممکن است سنا را عصبی کند و 12 نامزدی را که نیاز به تایید سنا دارند به خطر بیاندازد همچنین دولت برای یک طرح در مورد کرونا نیاز به پنجاه رای دارد برای همین سعی بر حفظ اتحاد با سنا دارد از سوی دیگر گروهی بر این باورند که بایدن بهتر است صبر کند تا در انتخابات سال آینده ی ایران که احتمالا یک تندرو بر سر کار می آید، با دولت جدید توافق بهتری بدست آورد.
همه ی این دیدگاه ها قابل تامل است اما بایدن نمی تواند به راحتی ایران را متوقف کند.زمان به سود بایدن نیست. بسیاری از موارد فوق می تواند اشتباه باشد و همچنین گروهی خرابکار در دو سو وجود دارند که می خواهند برجام از بین برود. هرچه اوضاع بیشتر در این وضعیت بماند احتمال بالارفتن درگیری فزونی می یابد. مثل حمله ی اسرائیل به سایت ها و شخصیت های ایرانی یا حمله ی شبه نظامیان عراقی که یک پیمانکار آمریکایی را در اربیل کشتند. پس تنها راه جلوگیری از افزایش منازعه و تنش بازگشت به برجام است.
هفته ی پیش سردبیران لس آنجلس تایمز نوشتند که بایدن اصرار دارد ایران اول به تعهدات برجامی خود بازگردد. اما این تصور اشتباهی است حداقل تا زمانی که ایران مطمئن نباشد که آمریکا به توافق نامه پایبند است در عوض سردبیران لس آنجلس تایمز از بایدن می خواهند که به رابرت مالی مجوز برقراری کانال ارتباطی با تهران را بدهد و به پیشنهاد جواد ظریف وزیرخارجه ایران مبنی بر برداشتن اقدامات و گام های هماهنگ بین ایران و آمریکا در جهت بازگشت به برجام توجه کند. فریدزکریا هفته ی پیش در واشنگتن پست نوشت که بایدن باید جسور باشد و یادآور شد که دمکرات ها هرموقع در سیاست خارجی ترسیدند، شکست خوردند. فرید زکریا نیز مثل خیلی از کارشناسان ایرانی سردرگم این واقعیت شدند که بایدن و تیم او بارها از توافق برجام حمایت کردند اما اکنون که زمان عمل فرارسیده، گویا نظرشان تغییریافته است.
در یک نظرسنجی که از سوی واشنگتن پست انجام گرفت، 75 درصد کارشناسان حوزه خاورمیانه معتقد بودند که احیای برجام موجب می شود ایران در دهه ی آینده به سوی بمب اتم نرود و 67 درصد آنان برجام را در خدمت منافع آمریکا می دانستند و تنها دو درصد کارشناسان شانس دستیابی ایران به بمب اتم را با وجود برجام زیاد می دانستد و 23 درصد کارشناسان خواهان توافقی جامع تر از برجام بین ایران و آمریکا بودند.
