دکتر سید اسماعیل ابراهیمی (رشد و افزایش ارزش شرکت، تامین مالی نوین، سرمایه گذاری، مدیریت مالی)
مدیریت سرمایه در گردش یک استراتژی تجاری برای اطمینان از عملکرد کارآمد عملیات شرکت با استفاده از دارایی‌ها و بدهی‌های جاری کسب و کار می باشد.
کارایی مدیریت سرمایه در گردش را می توان با استفاده از تحلیل نسبت هایی در این زمینه اندازه گیری کرد.
هدف اصلی مدیریت سرمایه در گردش، توانمندسازی شرکت برای حفظ جریان نقدی کافی برای تامین هزینه های عملیاتی و تعهدات کوتاه مدت کسب و کار است. سرمایه در گردش یک شرکت از دارایی های جاری منهای بدهی های جاری آن تشکیل شده است.
دارایی های جاری شامل هر چیزی است که به راحتی در عرض 12 ماه به پول نقد تبدیل شود. در حقیقت اینها دارایی های بسیار نقدشونده شرکت می باشند. برخی از این دارایی های جاری شامل وجه نقد، حساب های دریافتنی، موجودی کالا و سرمایه گذاری های کوتاه مدت هستند. بدهی های جاری هم هر گونه تعهدی است که در 12 ماه آینده سررسید می شوند، این موارد شامل اقلام تعهدی برای هزینه های عملیاتی مانند حساب های پرداختنی و یا تسهیلات کوتاه مدت می شود.
مدیریت سرمایه در گردش، جریان نقدی، دارایی‌های جاری و بدهی‌های جاری را با استفاده از تحلیل برخی نسبت ها، مانند نسبت سرمایه در گردش، نسبت وصول مطالبات و نسبت گردش موجودی ها، کنترل می‌کند.
هنگام در نظر گرفتن مدیریت سرمایه در گردش، برخی از حساب های ترازنامه اهمیت بیشتری دارند. اگرچه سرمایه در گردش اغلب مستلزم مقایسه همه دارایی‌های جاری با بدهی‌های جاری است، اما چند حساب خاص هستند که حیاتی ترند.
هسته اصلی مدیریت سرمایه در گردش، ردیابی وجوه نقد و نیازهای نقدی شرکت است. این موضوع شامل مدیریت جریان نقدی شرکت با پیش‌بینی نیازها، کنترل موجودی‌های نقدی و بهبود وضعیت جریان‌های نقدی است تا اطمینان حاصل شود که شرکت وجه نقد کافی برای انجام تعهدات خود را دارد. وجه نقد همیشه به عنوان دارایی جاری در نظر گرفته می شود، برخی حساب ها هم مانند برخی سپرده های کوتاه مدت، خیلی سریع تبدیل به وجه نقد شده و به این دلیل معادل نقد در نظر گرفته می شوند.
برای مدیریت سرمایه، شرکت ها باید وصولی های خود را کنترل کنند. این امر به ویژه در کوتاه مدت مهم است چرا که آنها منتظر تکمیل فروش های اعتباری خود هستند. این موضوع شامل مدیریت سیاست های اعتباری شرکت، نظارت بر پرداخت های مشتری و بهبود شیوه های وصول است. در حسابداری شرکتها، فروش های نقد و غیر نقد یا اعتباری روی هم درآمد ناشی از فروش در نظر گرفته شده و کل آن ثبت می شود.
حساب های پرداختنی یکی از جنبه های مدیریت سرمایه در گردش شرکت ها بوده که کسب و کارها اغلب کنترل بیشتری بر آن دارند. این در حالی است که سایر جنبه های مدیریت سرمایه در گردش ممکن است از دست شرکت خارج باشد (مانند فروش کالا یا وصول مطالبات)، شرکت ها اغلب در مورد نحوه پرداخت به تامین کنندگان، علاقه مندند که تعهدات را دیرتر پرداخت کنند.
شرکت ها در درجه اول، موجودی کالا و انبار را در طول مدیریت سرمایه در گردش در نظر می گیرند، زیرا ممکن است مخاطره آمیزترین جنبه مدیریت سرمایه همین موجودی کالا باشد. وقتی یک شرکت قصد فروش موجودی کالا را داشته باشد، باید به بازار برود و برای تبدیل موجودی های خود به پول نقد به وضعیت مصرف کننده تکیه کند. اگر کالا نتواند به موقع به وجه نقد تبدیل شود، شرکت ممکن است مجبور شود منابع کوتاه مدت مورد نیاز خود را از منابع غیر نقدی یا وام و تسهیلات تامین کند. از طرف دیگر نیز شرکت ممکن است بتواند با استفاده از تخفیف های خیلی زیاد و با سرعت موجودی کالای خود را بفروشد.
در ساده ترین شکل آن، سرمایه در گردش فقط تفاوت بین دارایی های جاری و بدهی های جاری است. با این حال، انواع مختلفی از سرمایه در گردش وجود دارد که هر یک ممکن است برای یک شرکت کاربرد داشته و برای درک بهتر نیازهای کوتاه مدت آن مناسب باشد.
سرمایه در گردش دائمی: سرمایه در گردش دائمی مقدار منابعی است که شرکت همیشه برای فعالیت بدون وقفه در کسب و کار خود به آن نیاز دارد، این حداقل مقدار منابع کوتاه مدت مورد نیاز برای عملیات شرکت است.
سرمایه در گردش عادی: سرمایه در گردش عادی جزئی از سرمایه در گردش دائمی بوده که در واقع برای عملیات روزانه مورد کسب و کار مورد نیاز است.
سرمایه در گردش ذخیره: سرمایه در گردش ذخیره جزء دیگری از سرمایه در گردش دائمی است، شرکت ها ممکن است برای موارد اضطراری، فصلی یا رویدادهای غیرقابل پیش بینی نیاز به سرمایه در گردش اضافی داشته باشند.
سرمایه در گردش نوسانی: شرکت ها ممکن است علاقه مند باشند که بدانند سرمایه در گردش متغیر آنها چیست؟ به عنوان مثال، شرکت ها ممکن است پرداخت برای موجودی کالا را به عنوان سرمایه در گردش نوسانی درنظر بگیرند زیرا که هزینه خرید مواد و کالا، هزینه ای متغیر است، یا اینکه شرکت ممکن است یک بدهی ماهانه در رابطه با بیمه خود داشته باشد که نمی تواند آن را نادیده بگیرد، سرمایه در گردش نوسانی فقط بدهی های متغیری را در نظر می گیرد که شرکت کنترل کاملی روی آنها دارد.
سرمایه در گردش ناخالص: تعریف سرمایه در گردش ناخالص عبارت است از کل دارایی های جاری یک کسب و کار قبل از در نظر گرفتن هر گونه بدهی کوتاه مدت.
خالص سرمایه در گردش: خالص سرمایه در گردش همان تعریف متداول آن یعنی، تفاوت بین دارایی های جاری و بدهی های جاری است.
مدیریت سرمایه در گردش می تواند مدیریت جریان نقدی و کیفیت سود شرکت را از طریق استفاده بهینه از منابع آن بهبود بخشد. مدیریت سرمایه در گردش شامل مدیریت موجودی و همچنین مدیریت حساب های دریافتنی است.
مدیریت سرمایه در گردش همچنین شامل زمان‌بندی حسابهای پرداختنی (یعنی پرداخت به تامین‌کنندگان) نیز می شود. یک شرکت می‌تواند با افزایش زمان پرداخت به تامین‌کنندگان و استفاده حداکثری از اعتبار موجود، وجوه نقد بیشتری را نزد خود حفظ کند و یا ممکن است خریدهایش را نقدی انجام دهد، و پول نقد در دسترس خود را خرج کند - این انتخاب‌ها مطمئنا بر مدیریت سرمایه در گردش شرکت تأثیر می‌گذارند.
هدف مدیریت سرمایه در گردش، علاوه بر حصول اطمینان از اینکه شرکت دارای وجوه نقد کافی برای پوشش هزینه ها و بدهی های خود است، همچنین تلاش در جهت به حداقل رساندن هزینه های صرف شده برای سرمایه در گردش و از طرفی حداکثر کردن بازده سرمایه گذاری دارایی ها هم جزو اهداف آن است.
سه نسبت که در مدیریت سرمایه در گردش اهمیت دارند عبارتند از: نسبت سرمایه در گردش (یا نسبت جاری)، نسبت گردش حسابهای دریافتنی و نسبت گردش موجودی کالا و انبار.
نسبت جاری از تقسیم دارایی های جاری بر بدهی های جاری محاسبه می شود. این نسبت یک شاخص کلیدی از سلامت مالی یک شرکت است زیرا توانایی آن را در انجام تعهدات مالی کوتاه مدت خود نشان می دهد.
نسبت جاری زیر عدد یک (1) اغلب به این معنی است که یک شرکت ممکن است در انجام تعهدات کوتاه مدت خود دچار مشکل شود. دلیل آن این است که شرکت بدهی کوتاه مدت بیشتری نسبت به دارایی های کوتاه مدت دارد، و بنابراین برای پرداخت تمام صورتحساب خود در سررسید، ممکن است شرکت نیاز به فروش دارایی های بلندمدت یا تامین مالی خارجی داشته باشد.
نسبت های سرمایه در گردش 1.2 تا 2.0 مطلوب در نظر گرفته می شود زیرا این بدان معناست که شرکت دارایی های جاری بیشتری در مقایسه با بدهی های جاری دارد. با این حال، نسبت بالاتر از 2.0 ممکن است نشان دهد که شرکت به طور موثر از دارایی های خود برای افزایش درآمد استفاده نمی کند. به عنوان مثال، یک نسبت بالا ممکن است نشان دهنده این باشد که شرکت پول نقد زیادی در دست دارد و می تواند به طور موثرتری از آن سرمایه برای سرمایه گذاری در فرصت های رشد خود استفاده کند.
نسبت گردش حسابهای دریافتنی که به عنوان معوقه فروش نیز شناخته می شود، معیاری است که نشان می دهد یک شرکت چقدر حساب های دریافتنی خود را مدیریت می کند. نسبت وصول با ضرب تعداد روزهای دوره در میانگین مقدار حساب های دریافتنی معوق محاسبه و سپس عدد حاصله بر مجموع فروش اعتباری خالص طی دوره مد نظر حسابداری تقسیم می شود. برای یافتن میانگین مقدار متوسط مطالبات، شرکت ها اغلب به سادگی میانگین بین مانده های ابتدا و انتهای دوره را در نظر می گیرند.
نسبت گردش وصولی ها، به طور میانگین تعداد روزهایی را که طول می کشد تا یک شرکت پس از انجام فروش های اعتباری خود، مبالغ ناشی از این فروش ها را دریافت کند، نشان می دهد؛ توجه داشته باشید که نسبت گردش وصولی ها بر اساس روز، فروش نقدی را در نظر نمی گیرد، بلکه فروش های اعتباری را مدنظر قرار می دهد؛ هرچه عدد این نسبت بر اساس روز، کوچکتر باشد، شرکت دسترسی سریع‌تری به پول نقد خواهد داشت که می‌تواند از آن برای رشد خود استفاده کند. برعکس، اگر شرکت دارای یک دوره وصول طولانی مدت باشد، این عملاً به این معنی است که شرکت به طلبکاران خود وام های کوتاه مدت و بدون بهره می دهد.
یکی دیگر از معیارهای مهم مدیریت سرمایه در گردش، نسبت گردش موجودی مواد و کالا است. برای انجام کار با حداکثر کارایی، یک شرکت باید موجودی کافی در دسترس داشته باشد تا نیازهای مشتریان را برآورده کند؛ با این حال، شرکت همچنین باید تلاش کند تا هزینه ها و ریسک های خود را به حداقل ممکن برساند و در عین حال از انباشت موجودی غیر ضروری در انبار خود اجتناب کند.
نسبت گردش موجودی کالا به این صورت محاسبه می شود که بهای تمام شده کالای فروخته شده را تقسیم بر میانگین موجودی مواد و کالا می کنند، و البته برای محاسبه آن بر اساس روز، مدت زمان دوره مورد نظر را بر عدد حاصله تقسیم می کنند، مجدداً یادآوری می گردد که میانگین موجودی کالا، معمولاً با گرفتن میانگین موجودی اول دوره و پایان دوره محاسبه می شود.
این نسبت نشان می دهد که موجودی مواد و کالای یک شرکت با چه سرعتی فروش رفته و سپس جایگزین می شود؛ نسبت بالا بر اساس روز در این محاسبه در مقایسه با همتایان صنعت مورد نظر، نشان دهنده این خطر است که سطح موجودی انبار بیش از حد بالا بوده، و این بدان معنی است که شرکت منابع خود را در انبار حبس نموده و راکد باقی مانده است، از طرف دیگر، یک نسبت پایین بر اساس روز، ممکن است نشان دهنده سطوح ناکافی موجودی انبار و احتمال خطر برای رضایت مشتری باشد.
علاوه بر نسبت های مورد بحث در بالا، شرکت ها ممکن است در هنگام مدیریت منابع عملیاتی خود به چرخه سرمایه در گردش متکی باشند. مدیریت سرمایه در گردش به حفظ عملکرد روان چرخه عملیاتی خالص کمک شایانی می کند که به عنوان چرخه تبدیل نقدی (CCC) نیز شناخته می شود، چرخه تبدیل نقد یا چرخه سرمایه در گردش در حقیقت حداقل زمان لازم برای تبدیل خالص دارایی ها و بدهی های جاری به وجه نقد می باشد، یا به عبارتی چرخه سرمایه در گردش اندازه‌گیری زمانی است که یک شرکت برای تبدیل دارایی‌های جاری خود به وجه نقد صرف می‌کند یا:
چرخه سرمایه در گردش بر اساس روز = چرخه موجودی کالا + چرخه دریافتنیها - چرخه پرداختنیها
چرخه سرمایه در گردش نشان‌دهنده دوره‌ای است که از زمانی که شرکت برای مواد اولیه یا موجودی های خود پرداختی انجام می دهد شروع شده و تا زمانی که برای محصولات یا خدماتی که می‌فروشد وجه نقد دریافت می کند، به پایان می رسد.
گردش موجودی ها مدت زمانی را نشان می دهد که یک شرکت برای به دست آوردن مواد خام یا موجودی، و تبدیل آنها به کالاهای نهایی در انبار و ذخیره آنها تا زمان فروش نیاز دارد. در این مرحله، وجه نقد شرکت تبدیل به موجودی انبار می‌شود. این چرخه با پرداخت پول نقد شروع می شود، و در ادامه انتظار دارد که در آینده با فروش محصول با سود، سرمایه در گردش بیشتری را دریافت کند.
گردش حسابهای دریافتنی نشان‌دهنده مدت زمانی است که یک شرکت پس از فروش کالا یا خدمات خود، مبالغ ناشی از فروش را از مشتریان خود وصول می‌کند. در این مرحله وجوه نقد شرکت در حساب های دریافتنی حبس می شود. سرمایه در گردش شرکت اکنون در حساب های دریافتنی محبوس است و تا زمانی که این فروش های اعتباری وصول نشوند، شرکت هنوز به سرمایه خود دسترسی ندارد.
گردش حسابهای پرداختنی نشان‌دهنده مدت زمانی است که یک شرکت برای پرداخت مبالغ ناشی از خرید کالاها یا دریافت خدمات به تامین‌کنندگانش بدهکار است. در این مرحله وجوه نقد شرکت به سبب وجود حساب های پرداختنی از شرکت خارج نشده و موجود است، بنابراین از جنبه مثبت، این حساب، نشان دهنده یک وام کوتاه مدت از یک تامین کننده به شرکت است، به این معنی که شرکت می تواند پول نقد خود را نگه دارد حتی اگر کالا یا خدمتی را دریافت کرده باشد. از جنبه منفی، حساب های پرداختنی یک تعهد برای شرکت ایجاد می کند که باید مدیریت شوند.
با مدیریت قوی سرمایه در گردش، شرکت باید بتواند اطمینان حاصل کند که سرمایه کافی برای فعالیت و رشد خود را در اختیار دارد؛ با این حال، جنبه های منفی نیز برای آن وجود دارد، مدیریت سرمایه در گردش تنها بر دارایی ها و بدهی های کوتاه مدت متمرکز است و به سلامت مالی بلندمدت شرکت نمی پردازد و این موضوع ممکن است سبب قربانی شدن اقدامات بلندمدت شرکت به نفع منافع کوتاه مدت آن شود.
حتی با وجود بهترین شیوه ها، مدیریت سرمایه در گردش نمی تواند موفقیت را تضمین کند؛ آینده نا مشخص است و پیش‌بینی اینکه شرایط بازار چگونه بر سرمایه در گردش شرکت تأثیر می‌گذارد دشوار است. تغییرات در شرایط اقتصاد کلان، رفتار مشتری، و اختلالات زنجیره تامین، پیش بینی یک شرکت از سرمایه در گردش را ممکن است آنطور که انتظار دارد محقق نکند.
در نهایت و در حالی که مدیریت مؤثر سرمایه در گردش می تواند به شرکت کمک کند تا از مشکلات مالی اجتناب کند، ممکن است لزوماً این موضوع منجر به افزایش سودآوری نشود. مدیریت سرمایه در گردش به طور ذاتی باعث افزایش سودآوری، مطلوبیت بیشتر محصولات یا افزایش موقعیت شرکت در بازار نمی شود؛ شرکت ها حتما باید روی رشد فروش، کنترل هزینه ها و سایر اقدامات برای بهبود سود خود تمرکز کنند؛ همانطور که این موضوع سبب بهبود عملکرد شرکت می شود، مدیریت سرمایه در گردش هم می تواند موقعیت شرکت را ارتقا دهد.
هدف مدیریت سرمایه در گردش استفاده کارآمدتر از منابع شرکت با استفاده از نظارت و بهینه نمودن استفاده از دارایی ها و بدهی های جاری است؛ هدف آن، حفظ جریان نقدی کافی برای تامین هزینه های عملیاتی کوتاه مدت و تعهدات بدهی کوتاه مدت و به حداکثر رساندن سود است. مدیریت سرمایه در گردش در حقیقت چرخه تبدیل نقدی (CCC) یا مدت زمانی است که یک شرکت برای تبدیل سرمایه در گردش خود به وجه نقد قابل استفاده طی می کند.
نسبت جاری (که همچنین به عنوان نسبت سرمایه در گردش نیز شناخته می شود)، نشان می دهد که چگونه یک شرکت می تواند به تعهدات کوتاه مدت خود عمل کند و این در حقیقت معیاری برای نقدینگی شرکت است؛ اگر یک شرکت دارای نسبت جاری کمتر از یک (1) باشد، به این معنی است که بدهی‌ها و صورت حساب های کوتاه مدت آن از دارایی‌های جاری فراتر می‌رود، این سیگنالی است برای اینکه نشان دهد ممکن است در کوتاه‌مدت منابع مالی شرکت در خطر باشد.
نسبت وصول مطالبات بر اساس روز یا فروش معوقه، معیاری است که نشان می دهد یک شرکت چقدر در وصول حسابهای دریافتنی خود، می تواند کارآمد عمل کند؛ اگر وصولی ها زمان زیادی طول بکشند، می تواند سیگنالی باشد که پول نقد کافی برای انجام تعهدات کوتاه مدت وجود نخواهد داشت، مدیریت سرمایه در گردش سعی در بهبود سرعت وصول مطالبات دارد.
نسبت گردش موجودی کالا نشان می دهد که یک شرکت چقدر موجودی مواد و کالای خود را به طور موثر می فروشد. عدد بالا در این نسبت بر اساس روز، در مقایسه با شرکت های موجود در آن صنعت، نشان دهنده این خطر است که سطح موجودی کالا بیش از حد بالا می باشد، در حالی که عدد پایین بر اساس روز در این نسبت ممکن است نشان دهنده سطوح ناکافی موجودی ها در انبار باشد.
مدیریت سرمایه در گردش هسته اصلی یک کسب و کار است. بدون سرمایه کافی، یک شرکت قادر به پرداخت صورتحساب ها و حقوق و دستمزد کارکنان و یا سرمایه گذاری در رشد کسب و کارش نیست؛ شرکت ها می توانند با تجزیه و تحلیل نسبت های نقدینگی و اطمینان از برآورده شدن نیازهای نقدی کوتاه مدت خود، ساختار سرمایه در گردش کسب و کارشان را بهبود بخشند.
دکتر سید اسماعیل ابراهیمی (مشاور و مدرس مدیریت ثروت، سرمایه گذاری، تامین مالی، رشد پایدار شرکتها)
مدرس سازمان مدیریت صنعتی استان تهران، استان کرمان و استان یزد، شرکتهای ملی صنایع مس، معدنی گلگهر و معدنی چادرملو. فعالیت بیش از 25 ساله در بازار سرمایه کشور، عضو نهضت احیاء واحدهای اقتصادی کشور در معاونت ریاست جمهوری
راه های ارتباطی
www.ebrahimifinance.ir
02128420131
09126134153
