یادداشتی از دکتر سید اسماعیل ابراهیمی (مدرس سازمان مدیریت صنعتی استان تهران، استان کرمان و استان یزد) (مشاور حوزه های تامین مالی، سرمایه گذاری، مدیریت مالی، رشد و افزایش ارزش شرکت ها)
صرف ریسک سهام به بازده مازادی اشاره دارد که یک سرمایه گذاری در بازار سهام بیش از نرخ بازده بدون ریسک (Risk free) ایجاد می کند. این بازده اضافی برای سرمایه گذاران ناشی از پذیرش ریسک نسبتاً بالاتر در آن سرمایه گذاری است. میزان صرف ریسک متفاوت است و به سطح ریسک در یک پرتفوی خاص بستگی دارد. همچنین در طول زمان با نوسانات ریسک بازار تغییر می کند.
سهام به طور کلی سرمایه گذاری با ریسک بالا در نظر گرفته می شود. سرمایه گذاری در بازار سهام با ریسک های خاصی همراه است، اما پتانسیل دریافت پاداش های بزرگ را نیز دارد. بنابراین، به عنوان یک قاعده، سرمایه گذاران هنگام سرمایه گذاری در بورس به دلیل وجود ریسک، بازدهی بالاتری را نیز طلب می کنند. هر بازدهی که بالاتر از یک سرمایه گذاری بدون ریسک مانند اسناد خزانه یا اوراق قرضه کسب شود، صرف ریسک سهام نامیده می شود.
صرف ریسک سهام بر اساس ایده مبادله ریسک-پاداش می باشد. این یک رقم آینده نگر است و به این ترتیب، صرف ریسک، عددی نظری است. اما هیچ راهی واقعی برای گفتن اینکه سرمایه گذار چقدر سود خواهد داشت وجود ندارد زیرا هیچ کس نمی تواند بگوید که سهام یا بازار سهام در آینده چطور عمل خواهند کرد.
تخمین صرف ریسک سهام، معیاری است که گذشته نگر است. تخمین و محاسبه صرف ریسک، عملکرد بازار سهام و اوراق قرضه دولتی را در یک دوره زمانی مشخص ارزیابی می کند و از این عملکرد تاریخی برای بازده های آتی استفاده می کند. برآوردها بسته به چارچوب زمانی و روش محاسبه بسیار متفاوت است.
بنابراین از آنجایی که صرف ریسک سهام مستلزم استفاده از بازده تاریخی است، لذا این برآورد نمی تواند خیلی دقیق بوده و آینده را دقیقا پیش بینی نماید، اما می تواند تا حدودی راه گشا باشد.
برای محاسبه صرف ریسک حقوق صاحبان سهام، می‌توانیم با مدل قیمت‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای (CAPM) شروع کنیم که معمولاً به صورت Ra = Rf + βa (Rm - Rf)نوشته می‌شود، که در آن:
Ra = بازده مورد انتظار سرمایه گذاری در یک دارایی خاص
Rf = نرخ بازده بدون ریسک
βa = بتا (عامل ریسک سیستماتیک)
Rm = بازده مورد انتظار بازار
بنابراین، معادله صرف ریسک سهام یک مفهوم ساده از معادله CAPM است که می تواند به صورت صرف ریسک سهام = Ra - Rf = βa (Rm - Rf) نوشته شود.
به طور خلاصه می توان گفت که صرف ریسک سهام، میزان ریسکی که یک سرمایه گذاری تحمل می کند در تفاوت بین بازده مورد انتظار بازار و بازده بدون ریسک می باشد، به عنوان مثال اگر میزان ریسک تحمل شده یک سرمایه گذاری عدد 2 باشد، و از طرفی بازده مورد انتظار بازار 30% و بازده بدون ریسک هم 22% باشد، صرف ریسک ایجاد شده برای این سرمایه گذاری 16% خواهد بود، حال اگر مثلا ریسک تحمل شده دارای عددی معادل 1.5 باشد، صرف ریسک ایجاد شده برای این سرمایه گذاری، 12% خواهد بود.
صرف ریسک حقوق صاحبان سهام مفهومی قابل تعمیم نیست، حتی اگر بازارهای خاصی در دوره های زمانی معینی ممکن است صرف قابل توجهی از ریسک سهام را نشان دهند. اقتصاددانان استدلال می کنند که تمرکز بیش از حد بر موارد خاص باعث شده است که یک ویژگی آماری مانند یک قانون اقتصادی به نظر برسد. چندین بورس اوراق بهادار طی سال‌ها دچار رکود شده‌اند، بنابراین صرفاً تمرکز بر بازار استثنایی ایالات متحده ممکن است تصویر واقعی را مخدوش کند. این تمرکز به عنوان سوگیری بقا شناخته می شود.
با این حال، اکثر اقتصاددانان موافق هستند که مفهوم صرف ریسک سهام معتبر است. در بلندمدت، بازارها به سرمایه گذاران برای پذیرش ریسک بیشتر سرمایه گذاری در سهام، جبران ریسک بیشتر و پاداش بالاتری می دهند. میانگین تاریخی صرف ریسک سهام جهانی 4.6 درصد است. در برخی کشورها بهتر از کشورهای دیگر است، به عنوان مثال، در استرالیا 6.43٪ و در ایالات متحده آمریکا 6.38٪ می باشد.
معادله ذکر شده در بالا، تئوری صرف ریسک سهام را خلاصه می کند، اما همه سناریوهای ممکن را در نظر نمی گیرد. اگر نرخ‌های بازده تاریخی را وارد کنید و از آنها برای تخمین نرخ‌های آینده استفاده کنید، محاسبه نسبتاً ساده است. اما اگر می‌خواهید اظهارنظری آینده‌نگر داشته باشید، چگونه نرخ بازده مورد انتظار را تخمین می‌زنید؟
یکی از روش ها، استفاده از سود سهام برای تخمین رشد بلندمدت با استفاده از ارزیابی مدل رشد گوردون است: K= D / P+g
که:
k = بازده مورد انتظار بیان شده به صورت درصد
D = سود سهام به ازای هر سهم
P = قیمت هر سهم
g = رشد سالانه سود سهام به صورت درصد بیان می شود
اشکال استفاده از این مدل ها این است که ارزش گذاری را در نظر نمی گیرند. یعنی آنها فرض می کنند که قیمت سهام هرگز درست نیست. از آنجایی که می‌توانیم رونق و رکود بازار سهام را در گذشته مشاهده کنیم، از این ایراد نمی توان بی اهمیت گذشت.
در نهایت، نرخ بازده بدون ریسک معمولاً با استفاده از اوراق قرضه دولتی محاسبه می‌شود، زیرا آنها شانس نکول ناچیزی دارند. این می تواند به معنای اسکناس یا اوراق قرضه باشد. برای دستیابی به نرخ بازده واقعی، یعنی تعدیل شده برای تورم، استفاده از اوراق بهادار محافظت شده در برابر تورم خزانه داری (TIPS) ساده تر است، زیرا این اوراق از قبل تورم را به حساب می آورند. همچنین مهم است که توجه داشته باشید که هیچ یک از این معادلات نرخ مالیات را در نظر نمی گیرند، که می تواند به طور چشمگیری بازده را تغییر دهد.
صرف ریسک سهام در ایالات متحده بر اساس مبادلات ایالات متحده تا سال 2023 معادل 5.7٪ است. این همان ریسکی است که سرمایه گذاران با سرمایه گذاری در بازارهای سهام علاوه بر بازده بدون ریسک به آن دست خواهند یافت. این سطح از سال 2011 بین 5.3 تا 5.7 درصد در نوسان بوده است.
بله، صرف ریسک سهام می تواند منفی باشد. این زمانی اتفاق می افتد که بازده مورد انتظار از سرمایه گذاری های بازار سهام (Rm) کمتر از نرخ بدون ریسک (Rf) باشد. در این سناریو، یک سرمایه گذار از دارایی های بدون ریسک بیشتر از سرمایه گذاری در بازار سهام درآمد کسب می کند.
هر چه صرف ریسک سهام بیشتر باشد، درآمد بیشتری از سرمایه گذاری در سهام نسبت به سرمایه گذاری در دارایی های بدون ریسک کسب خواهید کرد. این امر سرمایه گذاری در سهام را جذاب تر می کند. با این حال، از آنجایی که صرف ریسک سهام بر اساس داده های تاریخی است، بازده تضمین نمی شود.
سرمایه گذاران برای کسب بالاترین بازده ممکن در محدوده تحمل ریسک خود، ریسک می کنند. محاسبه صرف ریسک سهام می تواند به سرمایه گذاران نشان دهد که نسبت به انتخاب نرخ بازده بدون ریسک، چقدر بازده بیشتری به دست خواهند آورد. با این حال، این یک مکانیسم واقعی برای اندازه گیری بازده بالقوه نیست، زیرا محاسبه بر داده های تاریخی متکی است، که هرگز نشان دهنده عملکرد واقعی و درست آینده نخواهد بود.
www.ebrahimifinance.ir
telegram: @ebrahimicapital
Instagram: @ebrahimifinance
