در سال‌های گذشته، اکوسیستم کسب و کارهای آنلاین و استارتاپ‌ها در ایران، تغییرات زیادی را شاهد بوده است. در دهه ۸۰ شاهد شکل‌گیری هسته اولیه کسب و کارهای آنلاین در ایران بودیم.
سرویس‌های وبلاگ‌نویسی مانند بلاگفا، پرشین‌بلاگ و میهن‌بلاگ، خرده‌فروشی‌های آنلاین مانند دیجیکالا، شبکه‌های اجتماعی مانند کلوب ، نیازمندی های آنلاین مانند ایستگاه و ... بخشی از کسب و کارهای آنلاین مهمی بودند که در این دوره ایجاد شدند.
این اکوسیستم، در دهه 90، با ورود رقبای جدی و بر اثر روندهایی که به وجود آمد، با سرعت بیشتری به رشد خود ادامه داد و در حوزه‌های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و تکنولوژی خبرساز شد.
در دهه ۹۰، بالا رفتن ضریب نفوذ کارت‌های بانکی، افزایش ضریب نفوذ تلفن‌های هوشمند و ارزان‌قیمت اندرویدی، پایان انحصار اپراتور تلفن همراه رایتل بر اینترنت نسل سوم و امکان ارائه اینترنت‌های نسل سوم و چهارم توسط ایرانسل و همراه اول که سبب بالا رفتن ضریب نفوذ اینترنت پرسرعت در ایران شد .
همچنین تبلیغات زیاد اپلیکیشن‌های پرداخت مانند آپ ، 780 و 724 برای دریافت رمز دوم کارت بانکی جهت انجام تراکنش از جمله مواردی بودند که مسیر توسعه تجارت الکترونیکی در ایران را هموار کردند . از طرفی ورود سرمایه‌گذاران خارجی برای تاسیس گروه اینترنتی ایران (مالک کسب و کارهای آنلاین اسنپ ، بامیلو ، اسنپ فود ، اسنپ تریپ و اسکانو) و سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر داخلی در کسب و کارهای آنلاین مانند دیجیکالا و کافه‌بازار توسط سرآواپارس و رهنما ، باعث قدرت گرفتن کسب و کارهای آنلاین شد و تبلیغات گسترده آنلاین و محیطی آنها که برای توسعه کسب و کارشان انجام دادند در ایجاد اعتماد میان مردم عادی و رواج خرید و فروش‌کالای آنلاین بسیار موثر بود. علاوه بر این کسب و کارهای پلتفرمی مانند اسنپ ، تپسی و الوپیک که برای مردم فرصت درآمدزایی ایجاد کردند، بیش از پیش فضای آنلاین را با زندگی و کسب درآمد مردم عادی گره زدند.
مجموعه عوامل بالا، خلاصه مولفه‌هایی بودند که بر رشد اکوسیستم کسب و کارهای آنلاین در ایران بسیار تاثیرگذار بودند. اما این رشد در سال‌های اخیر با موانع متعددی نیز روبرو شد.
کسب و کارهای آنلاین به دلیل ذات نوآوری که دارند، از جهاتی باعث تهدید برخی از کسب و کارهای سنتی می‌شوند و مخالفت آنان را بر می‌انگیزند. این یکی از بزرگترین موانعی بود که اسنپ و تپسی در مواجهه با اتحادیه تاکسیرانی و آژانس‌ها و اپلیکیشن دیوار در مواجهه با اتحادیه مشاورین املاک روبرو شدند. سازمان تاکسیرانی و به خصوص اتحادیه آژانس‌ها و آژانس دارها که بخش زیادی از مشتریان خود را در حال کوچ به سمت رقبای جدید می‌دیدند مخالفت‌های خود را به شکل‌های مختلف از جمله تجمع در مقابل مجلس شورای اسلامی و سر دادن شعارها تا حمله به دفاتر تاکسی‌های اینترنتی ابراز کردند. در مورد اپلیکیشن دیوار هم رئیس اتحادیه مشاوران املاک با تهدید خراب کردن «دیوار» مخالفت خود را با این پلتفرم ابراز کرد.
سرویس‌های به اشتراک‌گذاری ویدئو مانند آپارات هم با دو مشکل بزرگ روبرو بودند . عدم آشنایی نهادهای قضایی و دولتی با مفهوم و ویژگی های پلتفرم و رقیبی سنتی و قدرتمند به اسم صدا و سیما.
حساسیت‌های سیاسی مختلف هم از جمله موانعی بود که از سرعت رشد کسب و کارهای آنلاین کاست. حساسیت‌های حول پیام‌رسان تلگرام و خارج شدن اطلاعات کاربران از کشور که در نهایت منجر به مسدود شدن این پیام‌رسان شد و کسب و کارهای مختلفی را که از این بستر برای اطلاع رسانی ، ارتباط با مشتریان و کسب درآمد استفاده می‌کردند تحت تاثیر قرار داد.
از طرفی نتایج تحریم‌های اقتصادی که منجر به وجود آمدن مشکلاتی مانند حذف برخی اپلیکیشن‌های ایرانی از روی اپ استور و مسدود شدن گوگل آنالیتیکس برای برخی سایت‌های ایرانی شد ، از جمله موانع خارجی بود که فعالیت کسب و کارهای آنلاین را با محدودیت روبرو کردند.
یکی دیگر از مهم‌ترین چالش‌های اکوسیستم کسب و کارهای آنلاین در ایران ضعف قانون‌گذاری و مشکلات مربوط به برخورد نهادهای دولتی و قضایی است که به عنوان مثال میتوان به سایت‌های ارائه دهنده خدمات پرداخت واسط اشاره کرد که طی سال‌های گذشته چندین بار بدون اخطار قبلی و درست پیش از تعطیلات مسدود شدند و به دلیل مشخص نبودن روند پیگیری ، مشکلات آنها به درازا انجامید و این اتفاق برای برخی سایت های کاریابی آنلاین نیز مشکل ساز شد .
همزمان با توسعه این اکوسیستم چالش های جدیدی اتفاق افتاده است که دلایل اصلی آن را میتوان بالارفتن سطح رقابت و ایجاد رگولاتورهای جدید ذکر کرد. به عنوان نمونه میتوان به افزایش رقابت میان اسنپ و تپسی اشاره کرد که رانندگان اسنپ به صورت نرم افزاری اجازه نصب اپلیکیشن سفیران تپسی را نداشتند که این مورد حتی به شکایت هم منجر شد و همچنین می توان به حذف اپلیکیشن اسنپ و اسنپ رانندگان به دلیل رعایت نکردن قوانین کافه بازار اشاره کرد.
امروز به سختی میتوان نقش کسب و کارهای آنلاین در تغییر سبک زندگی مردم، تغییر بازی بازارها و تحول برخی صنایع که به واسطه توسعه تکنولوژی‌های جدید شکل گرفته را نادیده گرفت.
ادامه این گزارش را می توانید در این لینک مطالعه کنید .
