علی عدالتیان
خوراک روزانه هم قسطی شد؛
بحران قدرت خرید در اوج
درحالی که قیمت کالاهای اساسی روزبهروز افزایش مییابد و تورم مواد غذایی به بالاترین سطح خود در سالهای اخیر رسیده است، پدیدهای تازه و نگرانکننده در بازار ایران شکل گرفته: قسطیشدن خوراک روزانه مردم. مفهومی که تا چندی پیش تنها در مورد لوازم خانگی، خودرو یا کالاهای لوکس شنیده میشد، حالا به خرید برنج، گوشت، لبنیات و حتی نان سرایت کرده است.
گزارشها حاکی از آن است که بسیاری از فروشگاههای زنجیرهای و هایپرمارکتهای کوچک و پلتفرمهای خریدآنلاین، در همکاری با مؤسسات اعتباری، طرحهایی برای فروش اقلام خوراکی به صورت قسطی یا خرید اعتباری در نظر گرفتهاند. خانوارها با ارائه اطلاعات شغلی یا گردش حساب بانکی، میتوانند بستههای غذایی ماهانه را با پرداخت نخستین قسط تحویل بگیرند و باقی مانده مبلغ را در چند مرحله بپردازند. در ظاهر، این طرح قرار است به «تسهیل زندگی» کمک کند، اما در عمل نشان میدهد حتی ابتداییترین نیازهای زندگی برای بخش وسیعی از جامعه از دسترس نقدی خارج شده است.
کارشناسان اقتصادی میگویند این وضعیت نشانهای آشکار از کاهش شدید قدرت خرید و فرسایش رفاه طبقاتی است. وقتی شهروندان برای خرید نان یا شیر نیازمنددریافت اعتبار اقساطی میشوند، عملاً مرز میان کالاهای ضروری و لوکس از میان رفته است. تورم بالا، رکود مزمن و سطح پایین درآمد حقیقی موجب شده سفره خانوار ایرانی کوچکتر از همیشه شود.
برخی تحلیلگران معتقدند هرچند خرید اقساطی موقتاً فشار روانی مصرفکننده را کاهش میدهد، اما میتواند درآینده تبعات مالی سنگینی برجای بگذارد. افزایش بدهیهای خرد با بهرههای بالا، خطر گرفتارشدن طبقات متوسط درتله بدهی را افزایش میدهد. از نگاه این کارشناسان، راه چاره نه درگسترش اعتبار مصرفی بلکه در مهار تورم، حمایت از تولید داخلی، و ترمیم واقعی درآمدها خلاصه میشود.
در شرایطی که بسیاری ازخانوارها برای خرید سبد غذایی ناچار به قسطبندی شدهاند، این پرسش جدیتر از همیشه مطرح است: آیا سفره ایرانی در آستانه تبدیلشدن به یک قلم کالای لوکس است؟
