موسیقی یک زبان بین المللی است که مردم دنیا را دور هم جمع می کند. هر فرهنگی فهرستی از ملودی ها، آوازها، رقص ها و در برخی موارد آلات موسیقی خاص خود را دارد. سخت است بگوییم که انسان در چه مرحله ای از تکامل خود شروع به استفاده از موسیقی و توسعه ی آن کرده اما با رواج موسیقی در میان قبیله های سنتی و دور افتاده ی امروزی می توان حدس زد که استفاده انسان از موسیقی تاریخچه ی بسیار قدیمی دارد و در اوایل دوران پیدایش انسان از این هنر استفاده می شده است.
عصب شناسان پس از تحقیقات بسیار دریافته اند که نواختن انواع آلات موسیقی بیشتر از هر فعالیت دیگری اجزای مغز انسان را تحریک می کند. این موضوع باعث می شود که ارتباطات جدیدی بین اجزای مختلف مغز پدید آید که در نهایت هوش بیشتر و عکس العمل سریع تر به هر چیزی را در پی خواهد داشت.
در ادامه این پست با ایگرد همراه باشید تا با تاریخچه پر رمز و راز دنیای موسیقی مختصرا آشنا شویم. همچنین در پست های آینده با ما همراه باشید تا انواع سازها بیشتر آشنا شوید.
پیش از هر چیز در مورد تاریخچه موسیقی باید این موضوع را به شما یادآور شویم که از اولین انسان هایی که به آموزش موسیقی علاقه مند شدند و آن را درک کردند و به کار گرفتند، اطلاعاتی نمی توان به دست آورد. بنابراین تاریخچه موسیقی را به طور دقیق نمی توان به یک زمان خاص نسبت داد. ولی بر طبق حدسیات مبدأ تاریخ موسیقی به ابتدای خلقت انسان برمی گردد.
همچنین درباره چگونگی پیدایش موسیقی میان محققان اختلاف نظر وجود دارد. اما چیزی که در تاریخچه موسیقی مسلم به نظر می رسد. این است که انسان قبل از آنکه تکلم و صوت را آموخته باشد با هنر موسیقی کم و بیش آشنا بوده زیرا وزن ها و آهنگ ها و حتی آوا هایی که از حنجره اش بیرون می آمده است جز نخستین گام ها در راه پیدایش و ظهور تاریخ موسیقی بوده است. مسلم است که اول از همه چیز وزن وجود داشته و سپس صوت به وجود آمده است. همچنین در مورد پیشرفت سازها در تاریخچه موسیقی می توان گفت که سازهای موسیقیایی ابتدا از استخوان و سپس از وسایل زهی مانند روده و تارهای گیاهی و در اخر از سیم ساخته شده اند.
نکته قابل توجه این است که تاریخچه موسیقی هموراه راه کمال را پیموده و مراسم های مذهبی، روحانی و رقص را تحت الشعاع خود قرار داده است. بررسی تاریخ موسیقی این گونه بیان می کند که در قرن ششم جدیت بیشتری یافته و توسط فیثاغورس با ریاضیات در آمیخته است. تا جایی که نوسان و فرکانس های آن فرم محاسباتی پیدا کرده است.
طبق افسانه هایی که از تاریخچه موسیقی در دست است، فیثاغورس یک سیم چنگ را برداشت، آن را به صدا درآورد، آوا و دامنه ارتعاش اش را اندازه گرفت، بعد سیم را از وسط نصف و دوباره اندازه گیری کرد.
او تفاوت بین دامنه ارتعاش سیم اول و دوم را اکتاو نامید و سپس اکتاو را به دوازده قسمت مساوی تقسیم کرد. هر نقطه دور دایره به یک نت اختصاص یافت که ارزش هر نت دقیقا معادل 1/12 اکتاو بالاتر یا پایین تر از نت کناری اش بود. تنها مشکل چرخه فیثاغورس این بود که او موسیقی دان نبود. حتی با اینکه چرخه ازنظر ریاضی درست بود و یک پیشرفت شگفت انگیز به حساب می آمد، برخی از کوک هایی که او پیشنهاد داد به گوش خوشایند نبود.
تاریخ موسیقی جهان به سال ها پیش باز می گردد. در اثر اکتشافات باستان شناسی برخی آلات موسیقی یافت شده که ۵۰۰۰ تا ۷۰۰۰ سال سابقه تاریخی دارد. بودائیان کتب مذهبی خود را با نوعی موسیقی می خواندند و آداب مذهبی آن ها همراه رقص و آواز بوده است. موسیقی کم کم راه کمال پیمود و در سال ۹۳۰ میلادی تقسیمات تازه ای یافت و با حروف الفبا ادغام شد. تا اینکه سرانجام در سال ۱۴۵۰ میلادی نت تکمیل شد و در چهار خط موازی گنجانده شد (دو، ر، می، فا، سل، لا، سی).
تاریخچه موسیقی ایران را به دو بخش می توان تقسیم کرد:
از مجسمه های به دست آمده در قملرو ایرانیان باستان، درسرزمین شوش، سازی شبیه تنبور امروزی مشاهده می شود که نماد یک ساز ملودیک در آن زمان ها است. در حجاری های طاق بستان نیز آثاری از گروه نوازی چنگ و سازهای بادی مشاهده می شود. بیشتر اطلاعات ما از تاریخچه موسیقی در ایران و به خصوص دوران پیش از اسلام، محدود به کتب تاریخی و اشعار سده های اول دوران اسلامی است. در هرحال ما اطلاعات دقیقی از موسیقی کاربردی و نحوه اجرای دقیق موسیقی در آن دوران نداریم.
با توجه به اطلاعاتی که از تاریخچه موسیقی ایران در دوران پس از اسلام در دست است. می توان گفت که در دوره بعد از فتح ایران توسط اعراب تا آخر دوره خلفای راشدین، انواع موسیقی ممنوع بوده است. با به روی کار آمدن بنی امیه حدوداً موسیقی آزادی بیشتری پیدا کرد و از این دوران تا دوران خلفای عباسی دوره اوج شکوفایی موسیقی نظری و عملی ایران و اسلام است؛ که در این دوران اساتیدی چون فارابی، ابن سینا، خواجه نصیرالدین طوسی و بسیاری افراد دیگر در موسیقی عملی و نظری ظهور کردند و به تاریخچه موسیقی ایران رونق بخشیدند.
درهرحال با ظهور تشیع در ایران و به روی کار آمدن شاهان صفوی موسیقی در ایران رنگ و بوی تازه ای به خود گرفت و از موسیقی که در دوره های قبل کاربرد داشت دور شد و رنگ ملی و ایرانی به خود گرفت؛ تا جایی که در دوره قاجاریه این روند به اوج کمال خود رسید و در دوره صفویه سیستمی به نام دستگاه در موسیقی ایرانی ظهور کرد و نوازندگان چیره دست آن زمان به صورت شفاهی به شاگردان سازهایی از قبیل تار، سه تار، کمانچه، نی و سنتور آموزش می دادند. همچنین در همین دوران بود که خط نت امروزی به ایران راه یافت و سنت شفاهی اساتید موسیقی ایران که بنام ردیف است به خط نت درآمد.
به طور کلی اگر بخواهیم به اطلاعاتی از دستگاه ها و تاریخچه موسیقی سنتی ایران اشاره کنم باید بگویم که یک دستگاه موسیقی ازنظر قالب، قطعه ای کامل است و مانند سونات و سمفونی دارای قواعد و قسمت های مختلفی است که با ساز و آواز اجرا می شود. در موسیقی غربی، معمولاً قطعاتی که بوسیله ساز یا ارکستر نواخته می شود با موسیقی آوازی فرق دارد؛ اما در دستگاه موسیقی ایرانی، آواز قسمت اصلی و مرکزی موسیقی است و قسمت های پیشین آواز (پیش درآمد و چهارمضراب) و قسمت های بعدی آواز (تصنیف و رِنگ) در حقیقت به طور مقدمه یا خاتمه موسیقی، به آن بستگی دارد.
هر دستگاه از تعداد بسیاری گوشه موسیقی تشکیل شده است. معمولاً اجرا از درآمد دستگاه آغاز شده، به چهارمضراب و گوشه اوج یا مخالف دستگاه می رسد و سپس با فرود به گوشه های پایانی و تصنیف و سپس رنگ به پایان می رسد. در تاریخچه موسیقی سنتی ایران از هفت دستگاه و پنج یا شش آواز نام برده شده
همان طور که خواندید موسیقی، این هنر جدانشدنی از زندگی ما انسان ها، قرن ها دستخوش تغییر شده و مسلماً در آینده نیز همین طور خواهد بود. پس می توان گفت که توجه به تاریخ موسیقی جهان و از آن مهم تر تاریخچه موسیقی ایران به شما کمک خواهد کرد درک بهتری از موسیقی داشته و قدر موسیقی اصیلی که اکنون به ما اث رسیده است را بهتر بدانیم. خوشبختانه، امروزه توجه به موسیقی سنتی ایرانی و شناخت تاریخچه موسیقی سنتی ایران، نسبت به قبل رواج بیشتری یافته و امیدواریم که این روند همین طور ادامه پیدا کند.
