جمعه سیاه (black Friday) یا حراج جمعه در آمریکا روز بعد از روز شکرگزاری است که عملاً آخرین جمعه ماه نوامبر به شمار رفته و آغاز آیین خرید برای کریسمس حساب می‌شود. در واقع جمعه سیاه، یک روز تعطیل نیست، اما اکثر شرکت ها این اجازه را به کارکنان خود می‌دهند که این روز را مرخصی گرفته و به خرید سال نو بپردازند. سال‌ها است که این روز، شلوغ ترین روز برای فروشنده ها است. هر چند آمریکای شمالی محل اصلی رخداد این سنت است، اما همچون بسیاری از سنت های دیگر این منطقه، این سنت نیز به کشورهای دیگر سرایت کرده‌است. این روز به قدری اهمیت دارد که فروشگاه‌ها قبل از ساعت ۴ صبح کار خود را آغاز کرده و مردم از همان زمان برای خرید به فروشگاه هجوم می آورند و باید تا قبل از آغاز شب خرید کرده باشند.
تاریخچه بلک فرایدی
قرن ها است که صفت سیاه در فرهنگ های مختلف برای توصیف رویدادی بدشگون استفاده می‌شد. در تاریخ آمریکا، عبارت «جمعه سیاه» به رسوایی بازار طلا، در روز ۲۴ سپتامبر سال ۱۸۶۹ اشاره دارد. پس از پایان جنگ داخلی آمریکا، بین ایالات متحده آمریکا و ایالات متفقه آمریکا، نوبت به دوران دوازده ساله بازسازی آمریکا رسید. بدین ترتیب، ایالت های شکست خورده جنوبی، مورد بازسازی ایالت های شمالی پیروز قرار گرفتند. دو تن از زمین خواران آن دوره به نام جِی گولد و جیمز فیسک به واسطه خریدهای عمده در مدتی کوتاه، انحصار موقت طلا را به دست گرفتند. آن ها از این طریق سود کلانی به دست آوردند. دولت وقت که به موقع متوجه این سوءاستفاده نشد، حجم طلای بالایی را روانه بازار کرد تا قیمت از دست رفته ثابت شود. اما در نهایت، زندگی بسیاری ویران شد، و از آن روز به نام جمعه سیاه یا بلک فرایدی یاد می‌شود.
نخستین کاربرد بلک فرایدی
از اولین کاربردهای ثبت‌شده عبارت بلک فرایدی، می‌توان به مجله (Factory Management and Maintenance) در نوامبر سال ۱۹۵۱ اشاره کرد. در آن دوران کارگران به صورت دسته جمعی با همدیگر توافق می‌کردند، و به بهانه های مختلف مرخصی می‌گرفتند. بدین ترتیب، فردای روز عید شکرگزاری (روز جمعه) به کارخانه ها نمی رفتند، و تعطیلاتی چهار روزه داشتند. (پنجشنبه، جمعه، شنبه و یکشنبه). اما مثل بسیاری از کلمات دیگر زبان انگلیسی، کار برد عبارت بلک فرایدی به این صورت جا نیفتاد.
قانون حسابداری
در گذشته، قانونی نانوشته بین حسابداران رایج بود. در ترازنامه های خود، اگر صورت سود و زیان آنان منجر به ضرر می شد؛ از جوهر قرمز استفاده می‌کردند. استفاده از جوهر قرمز رنگ، تنها جهت نمایان‌تر شدن ضرر در بیلان بود. اما اگر صورت سود و زیان به سود می‌انجامید، از جوهر مشکی استفاده می‌شد. در اوایل دهه ۶۰ میلادی، حسابداران همیشه فردای روز عید شکرگزاری، حساب‌های خود را مشکی رنگ می‌دیدند. این روز سرآغاز موج سود و خریدهای پیش از عید به حساب می‌آمد. از این رو، بین خود آن را «بلک فرایدی» به معنای جمعه {جوهر} مشکی نام‌گذاری کردند.
در سال ۱۹۶۱، پلیس فیلادلفیا پنسیلوانیا، و راچستر نیویورک به خاطر شلوغی و ترافیک خیابان‌ها در این روز، آن را بلک فرایدی خواندند. به نظر کارشناسان روابط عمومی آن دوران، استفاده از عبارت بلک فرایدی یا جمعه سیاه کاربرد مناسبی نبود. چراکه کلمه «سیاه» نشان دهنده رویدادی بدشگون است. آنان به رسانه ها و مردم پیشنهاد کردند، به‌جای «جمعه سیاه» یا «شنبه سیاه» از عباراتی مثل «جمعه بزرگ» یا «شنبه بزرگ» استفاده کنند. اما این عبارات معادل سازی شده نیز عمر چندانی نداشتند.
شلوغی خیابان‌ها
باری دیگر در سال ۱۹۷۵ میلادی در روزنامه نیویورک تایمز، به عبارت بلک فرایدی به‌کاربرده شد. در اینجا نیز، منظور شلوغ ترین روز خرید و سنگین ترین ترافیک جاده ها بابت خرید مردم بود. تا اوایل دهه ۸۰ میلادی همچنان برخی از شهرها و ایالت های آمریکا از این عبارت استفاده نمی‌کردند. اما کسانی که آن عبارت را شنیده بودند، مفهومی یکسان در ذهنشان تداعی می‌شد: «فرصتی طلایی برای خرید». آغاز فصل خرید های عید کریسمس و روزی شاد. حتی باوجود کلمه «سیاه» در این عبارت، هیچ کس آن را روزی سیاه و تباه نمی‌دانست.
خشونت و جرایم در جمعه سیاه
خشونت، جرم و درگیری در جمعه سیاه یکی از دلایلی است که پلیس این نام را برای این روز در نظر گرفته‌است؛ که ریشه در قتل ها و درگیری های این روز در فروشگاه های مختلف دارد.
· از جمله سال ۲۰۱۰ که در فروشگاه زنجیره ای وال مارت درگیری های خریداران منجر به ۱۰ کشته و ۱۱۱ مصدوم شده بود که پس از این حادثه هشتگ #Walmartfights ایجاد شد.
· بدترین جمعه سیاه مربوط به سال ۲۰۰۸ می‌باشد که یک نگهبان فروشگاه وال مارت با وجود قد ۱۹۵ سانتی و وزن ۱۲۲ کیلویی در زیر پای هجوم بیش از ۲۰۰۰ نفر به دلیل خفگی جان سپرد و یک زن حامله نیز صدمه جدی دید
· در سال ۲۰۰۹ پلیس به دلیل خشونت زیاد وارد فروشگاه وال مارت شد
· در سال ۲۰۱۰ هجوم مردم در ساعت ۵ صبح چاره ای برای خروج اضطراری کارمندان فروشگاه نگذاشت
· در سال ۲۰۱۱ زنی در فروشگاه وال مارت برای خرید یک دستگاه WIFI به سمت جمعیت اسپری فلفل پاشید
· در سال ۲۰۱۲ در بیرون فروشگاه وال مارت به دلیل درگیری برای جای پارک دو نفر به همدیگر شلیک کردند
· در سال ۲۰۱۳ پلیس به یک دزد فروشگاه شلیک کرد
· در سال ۲۰۱۶ سه نفر در شهرهای ایالت های تنسی، نیوجرسی و نوادا مورد شلیک قرار گرفتند که یکی از آنان فوت کرد
· در سال ۲۰۱۷ پنج نفر از اهالی آلاباما در طی درگیری زخمی شدند و پلیس این شهر فروشگاه برلوس را در آن روز تعطیل کرد
· جرم در روز جمعه سیاه تنها به قتل و درگیری ها ختم نمی‌شود بلکه گران‌فروشی نیز یکی دیگر از جرم‌های این روز است که فروشگاه های مختلف مرتکب این کلاهبرداری می‌شوند.
ساعت شروع حراج جمعه
به‌طور معمول، ساعت ثابتی را نمی‌توان به شروع رویداد بلک فرایدی نسبت داد. با بالا گرفتن رقابت فروشگاه های حقیقی، هرکس سعی در جلو کشیدن ساعت این روز داشت. بازماندن مغازه ها در کل ساعات شب، روال عادی این روز است. در سال‌های گذشته، مغازه‌ها رأس ساعت ۱۲ بامداد، در فروشگاه‌های خود را باز می‌کردند. در سال ۲۰۱۰، فروشگاه‌های زنجیره‌ای (Toys "R" Us) ساعت ۱۰ شب روز عید شکرگزاری، حراجی بلک فرایدی را آغاز کردند. بسیاری باعرضه نمونه محصولات رایگان، مثل مداد شمعی و کتاب های نقاشی مشتری ها را جذب می‌کردند. بسیاری از برند های معتبر، نظیر ویکتوریا سیکرت (Victoria's Secret)، نایکی (Nike) و پوما (Puma) از ساعات اولیه صبح عید شکرگزاری بلک فرایدی را شروع می‌کنند؛ و تا ۱۱ شب جمعه ادامه می‌دهند. برعکس آن‌ها، مغازه‌هایی هم بودند که در ساعات عادی روز جمعه حراجی را شروع، و تا ۲ بامداد شنبه ادامه می‌دادند.
بلک فرایدی در فروشگاه های آنلاین
با رونق گرفتن کسب و کارها و فروشگاه های آنلاین جمعه سیاه به بازار این کسب و کارها نیز نفوذ کرده است یکی از این سایت ها، سایت آمازون است که بزرگترین خرده فروشی آنلاین دنیا است که علاوه بر پرایم دی روز خاص خود آمازون برای تخفیف هست، محصولات زیادی در این سایت در جمعه سیاه تخفیفات خوبی می خورند.
آمازون امسال بر خلاف سال های دیگر تخفیفات جمعه سیاه خود به صورت مختصرتری زودتر شروع کرده است ولی بخش عمده ای از این تخفیفات در تاریخ 27 نوامبر ( جمعه 7 آذرماه) در این سایت قرار داده می شود که شما می توانید از این فرصت استثتائی استفاده کنید و از طریق سایت ایگرد از تمامی تخفیفات سایت آمازون بهره مند شوید.
