احتمالاً راجع‌به رمز ارز در رسانه‌ها یا از اطرافیان یک چیزهایی شنیدی و خیلی راحت با خودت گفتی: «به من چه! ما رو سننه!» حالا اگر به‌طور اتفاقی، در جمع دوستان یا مهمانی خانوادگی یکی ازت بپرسه: «فلانی! می‌دونی رمز ارز چیه؟» آنگاه بدون تامل پشت چشمی نازک می‌کنی و می‌گویی: «همون ارز دیجیتاله مثل بیت‌کوین. دیگه الان کیه که ندونه رمز ارز چیه.» بعد به آرامی نگاهت را به سمت دیگری معطوف می‌کنی و دعا می‌کنی که ای کاش این مکالمه همین جا تمام شود و طرف مقابل، سوال دیگری نپرسد.
بله، رمز ارز شکل جدیدی از پول دیجیتال است. حتماً می‌دانید که اگر کارت عابربانک داشته باشید به راحتی می‌توانید پول را به‌صورت دیجیتالی انتقال دهید و نیازی به جابجایی اسکناس و سکه نیست. انتقال رمز ارز هم درست به همین شیوه انجام می‌شود پس چه فرقی با پول معمولی دارد؟ و منظور از رمز دار بودن آن چیست؟ مهم‌ترین چیزی که رمز ارز را از پول دیجیتال مرسوم جدا می‌کند فن‌آوری پشت آن است. ممکن است بگوئید: «چه کسی به فن‌آوری پشت پول اهمیت میده؟ من فقط به این اهمیت میدم که چقدر پول توی کارت بانکیم دارم!» به هر حال، این فن‌آوری که باعث شده است رمز ارز به‌وجود آید «بلاکچین» نام دارد و بیشتر محبوبیت رمز ارز به همین دلیل است. به‌عبارت دیگر، همان‌طور که «ایمیل» یکی از دستاوردهای اینترنت است رمز ارز هم یکی از محصولات بلاکچین محسوب می‌شود.
ماهیت پول‌های فعلی به شکلی است که برای حیات نیاز به حضور دولت، بانک مرکزی و انواع و اقسام بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری دارد که به‌صورت واسطه عمل می‌کنند. برای دسترسی به پول لازم است که از طریق اینترنت به درگاه بانکی متصل شوید یا پاشنه کفش خود را وربکشید و پیاده یا سواره به نزدیکترین عابر بانک بروید. به لطف بلاکچین، می‌توان با رمز ارزها به‌طور کل از شر بانک و سایر واسطه‌های متمرکز خلاص شد. یعنی هیچ نهاد واحدی مسئول نیست و در عوض، هر رایانه‌ای که در شبکه فعال باشد می‌تواند تراکنش‌ها را تائید کند.
پول علف خرس است!
قبل از آن‌که به بحث شیرین رمز ارز وارد شویم، لازم است تعریف خود پول را بدانیم. اگر چیزی شرایط زیر را داشت پول با ارزشی محسوب می‌شود:
· تعداد کافی از افراد آن را داشته باشند.
· تجار و کسانی که داد و ستد می‌کنند آن را به‌عنوان نوعی شیوه پرداخت قبول کنند.
· جامعه اعتماد کند که با ارزش است و در آینده نیز ارزشمند خواهد ماند.
ویژگی دیگری که پول باید داشته باشد این است که به سادگی قابل جابجایی باشد. اصلاً دردسر حمل سکه و شمش طلا بود که باعث شد اسکناس اختراع شود و وقتی که مردم حسابی تنبل‌تر شدند کارت‌های بانکی ابداع شدند. اما کارت‌های بانکی پولی را جابجا می‌کنند که تحت کنترل دولت است. همان‌طور که پیوستگی دهکده جهانی بیشتر شد و اعتماد مردم به خیرخواه بودن دولت‌ها کم‌تر شد رمز ارزها به‌عنوان گزینه دیگری برای پول خودنمایی کردند. نکته جالب این است که در واقع پول بدون پشتوانه‌ای که دولت‌ها چاپ می‌کنند اعتبارش را از خود دولت می‌گیرد. این موضوع نقاط قوت و ضعفی دارد که در این متن از آن چشم‌پوشی می‌کنیم.
همه چیز از کجا شروع شد؟
اولین ارز رمزنگاری شده «بیت‌کوین» بود. این رمز ارز توسط فردی ناشناس به اسم ساتوشی ناکاموتو در سال ۲۰۰۸ ابداع شد. ارزهای رمزپایه مانند بیت‌کوین از طریق فرآیندی به نام ماینینگ ایجاد می‌شوند یا به عبارت دیگر استخراج می‌شوند. البته این فرآیند کاملاً متفاوت از استخراج سنگ‌های معدن است و به‌جای چکش و ابزارهای کند و کاو به رایانه‌های پیشرفته نیازمند است تا مسائل بسیار پیچیده را حل کنند. بیت‌کوین مدت‌ها تک ستاره آسمان رمز ارزها باقی ماند تا اینکه در سال ۲۰۱۱ جمعی از سینه‌چاکان و دلباختگان بیت‌کوین متوجه وجود نقص‌هایی در آن شدند و تصمیم گرفتند برای آن جایگزینی بیابند. بنابراین شروع به ساخت رمز ارزهای جایگزین کردند که به آنها آلت‌کوین می‌گویند. در آلت‌کوین‌ها سعی شد تا نواقص بیت‌کوین مثل سرعت و امنیت رفع شود. یکی از اولین آلت‌کوین‌ها، لایت‌کوین بود که اگر بیت‌کوین را طلای رمز ارزها فرض کنیم لایت‌کوین نقره آن است.
از اون ماست کل عباس، چشام دید و دلم خواست!
اگر هنوز قانع نشده‌اید که رمز ارزها چه مزیت‌هایی نسبت به پول‌های رایج دارند در این قسمت چند مورد را ذکر خواهیم کرد:
· امکان سوء استفاده و فساد کم‌ترمی‌شود:در دنیای رمز ارزها هیچ قدرت مطلق و متمرکزی وجود ندارد. البته داشتن قدرت بد نیست اما اختیارات بیشتر باید با مسئولیت‌پذیری بیشتر همراه باشد. وقتی اختیارات بیش از حد به شخص یا نهادی داده می‌شود، احتمال سوء استفاده از قدرت و فساد افزایش می‌یابد. در رمز ارزها به دلیل استفاده از فن‌آوری بلاکچین، قدرت بین همه افراد یا اعضای شبکه سرشکن می‌شود.
· در مقابل تهدیدهای ناشی از چاپ پول در امان خواهید ماند:هر دولتی بانک مرکزی دارد و بانک مرکزی هر زمان که اراده کند می‌تواند پول چاپ کند تا دولت بتواند برای مثال حقوق و دستمزد کارکنانش را پرداخت کند. چاپ پول تورم‌زاست و باعت می‌شود که ارزش پول به مرور زمان کم شود و قدرت خرید آن کاهش یابد. بنابراین پول نقد و سپرده‌های مردم نزد بانک‌ها به سرعت ارزش خود را از دست می‌دهند. برای مثال، ابر تورم لبنان، فروپاشی سیستم بانکی محلی، و کاهش قابل توجه ارزش پول ملی، بسیاری از ساکنان این کشور را بر آن داشت تا از رمز ارزها استقبال کنند. برخی از مردم محلی نیز روی استخراج بیت‌کوین متمرکز شدند زیرا می‌توانستند از انرژی برق‌آبی ارزان رودخانه‌ها استفاده کنند و درآمد دلاری داشته باشند. تعداد واحدهای استخراج‌شده اغلب رمز ارزها محدود است و هیچ بانک مرکزی یا دولتی نمی‌تواند به‌طور دستوری عرضه آنها را افزایش دهد.
· افسار پولت را دست خودت بگیر: جالب است بدانید که همیشه کنترل پولی که با زحمت اندوخته کرده‌اید دست شما نیست و دولت و بانک‌ها و واسطه‌های پولی و مالی هم در آن نقش دارند. دولت به‌راحتی می‌تواند حساب بانکی شما را مسدود کند و از دسترس خارج کند. برای مثال در بحران اقتصادی لبنان در سال ۲۰۲۰ مردم برای برداشت پول از حساب خود مجبور بودند ساعت‌ها مقابل بانک صف بکشند و حتی متوسل به زور اسلحه شوند. ارزش پوند لبنان تنها به ۴درصد از سطح قبل از بحران سقوط کرد و بانک‌ها دارایی‌های سپرده‌گذاران را مسدود کردند و تنها اجازه برداشت‌های جزئی را می‌دادند و معمولا پرداخت را به پوند با نرخ‌های مبادله منسوخ شده انجام می‌دادند بدان معنا که هر پرداختی تنها کسری از ارزش دلاری آن بود. در ارزهای دیجیتال هم احتمال کلاهبرداری و دزدی وجود دارد اما با راهکارهایی می‌توان این احتمال را کاهش داد.
به‌طور کلی می‌توان گفت رمز ارزها برای اینکه تراکنش‌ها را ساده‌تر و سریع‌تر کنند به وجود آمدند. قبل از آن‌که بتوانید آگاهانه از این مزیت‌ها استفاده کنید باید خیلی در مورد آنها بیاموزید. اینکه بدانید چه رمزارزی را بخرید، کی بخرید، چقدر بخرید، چطور از سرقت حفظ کنید و کی بفروشید مستلزم شناخت و یادگیری و داشتن استراتژی است. شبکه‌های اجتماعی در شناسایی مسیر درست چقدر موثرند؟ در متن‌های بعدی سعی خواهم کرد اطلاعاتم را با شما به اشتراک بگذارم.
مرجع:
Cryptocurrency All-in-One For Dummies, Kiana Danial et al, 2022, John Wiley & Sons.
