سیستم لیمبیک، در بخش میانی یا قدامی مغز انسان قرار گرفته و در انجام بسیاری از فعالیت های مغزی، نقش بسزایی ایفا می کند. به بیان دیگر، سیستم لیمبیک، خواستگاه فعالیت مغزی مانند شکل گرفتن خاطره ها، یادگیری، حافظه و از عوامل مهم زندگی احساسی انسان به شمار می رود.
در پرتو وجود دستگاه لیمبیک، علت برخی از بیماری های ناشی از فشار روانی مانند فشار خون و همینطور چرایی لذت بخش بودن کارهایی همانند غذا خوردن، تفسیر و توجیه می گردد. به طور کلی، مغز در زمره ساختارهای خارق العاده و شگفت آور بدن انسان قرار دارد. بر همین اساس، بخش اعظمی از تحقیقات، بر روی این قسمت از بدن انسان معطوف شده است. ناگفته نماند که اگرچه تحقیقات و فعالیت های علمی زیادی حول محور مغز انسان انجام شده است، اما همچنان بسیاری از کارکردهای مغز برای محققان پوشیده و مستتر می باشد.
آنچه که امروز مسلم می باشد این است که در ساختار مغز انسان، سیستم های متنوعی مشغول به فعالیت بوده که مسلماً نقش هر کدام را در کارکرد و عملکرد اندام های بدن نمیتوان نادیده انگاشت. در این راستا، سیستم لیمبیک، از سیستم های مهم و حائز اهمیت مغز محسوب می شود. نخستین بار پاول بروکا، از مفهوم دستگاه لیمبیک سخن به میان آورد. با این حال مفهوم سیستم لیمبیک که در حال حاضر مبنای بسیاری از تحقیقات علمی قرار می گیرد، مرهون تلاش های فیزیولوژیستی برجسته با نام مک لین می باشد. در این زمینه باید خاطر نشان نمود که از دستگاه لیمبیک به عنوان محل استقرار احساسات و شکل گیری حافظه نام برده می شود.
سیستم لیمبیک متشکل شده از ساختارها و اجزای مختلفی می باشد که همه این اجزا کاملاً در تعامل و ارتباط با یکدیگر هستند. بر این اساس، هیپوکامپ، یکی از اجزای مهم در این سیستم به شمار می رود. هیپوکامپ دارای یک ساختار منحنی شکل و کوچک در مغز بوده که در دستگاه لیمبیک، نقش برجسته و پر رنگی ایفا می کند. این قسمت از مغز ضمن مرتبط بودن با احساسات و فرآیندهای یادگیری، در شکل گیری خاطرات جدید نیز نقش تعیین کننده و مهمی بر عهده دارد. به همین جهت، نقش هیپوکامپ را می توان در شکل گیری، ذخیره سازی و سازمان دهی خاطرات جدید، خلاصه نمود.
از دیگر اجزای تاثیر گذار در سیستم لیمبیک، غده هیپوتالاموس می باشد. هیپوتالاموس در برقراری ارتباط میان سیستم غدد درون ریز و دستگاه عصبی، نقش بسزایی دارد. همچنین فعالیت های مرتبط با سیستم عصبی خودکار و انجام فرآیندهای متابولیکی، از دیگر وظایف مهم غده هیپوتالاموس محسوب می شود. ناگفته نماند که هیپوتالاموس با تولید هورمون هایی بر روی تحریک یا مهار دیگر هورمون های بدن تاثیر می گذارد.
ذکر این نکته ضروری به نظر می رسد که وظیفه کنترل خلق و خو، احساسات پیچیده، فعالیت های خلاقانه، لذت بردن، آرامش و احساس گرسنگی، بر عهده غده هیپوتالاموس قرار دارد. از دیگر اجزای مهم در ساختار سیستم لیمبیک می توان به آمیگدال، اشاره کرد. در این زمینه باید عنوان نمود که برقراری ارتباط دستگاه لیمبیک با جهان اطراف، از طریق آمیگدال صورت می گیرد. نیاز به بقا و ایجاد فرآیند هیجانات، در پرتو وجود آمیگدال انجام می پذیرد.
قشر لیمبیک و فورنیکس، از دیگر ساختارهای سیستم لیمبیک به شمار می آیند. اتصال هیپوکامپ به مناطق دیگر مغز، به وسیله فورنیکس انجام می شود. شایان ذکر است که قشر لیمبیک و فورنیکس، وظیفه تبادل و ارسال اطلاعات به سایر بخش های مغز را عهده دار می باشند.
یکی از عملکردهای مهم سیستم لیمبیک، کپی کردن و تعمیم دادن می باشد. بر این اساس، هنگامی که فرد، کاری را با موفقیت به پایان می رساند، این بخش از مغز به فرد تعمیم می دهد که کارهای بعدی را نیز قادر خواهد بود با موفقیت به اتمام رساند. نمونه دیگر این مسئله، رفتن به کشور دیگر و برخورد سرد و خشک مردم آنجا با فرد می باشد. در این حالت این سیستم گوشزد می کند که مردم این کشور، مردمانی بی عاطفه و سردی هستند. به طور کلی، سیستم لیمبیک، تنظیم محرک های انگیزشی و رفتارهای هیجانی را بر عهده دارد. بر همین اساس، هیجاناتی مانند ترس، خشم و لذت، در پرتو وجود این سیستم کنترل و مدیریت می شوند.
از سوی دیگر، بسیاری از ساختارهای موجود در لیمبیک، در ذخیره سازی اطلاعات و فرآیند حافظه، تاثیر مستقیم از خود برجای می گذارند. شایان ذکر است که از دستگاه لیمبیک به عنوان مرکز و کانون واکنش های مغزی و احساسات نام برده می شود. همچنین قسمت هایی از سیستم لیمبیک که مرتبط با پردازش و اطلاعات ورودی می باشند، نواحی هیپوکامپ و آمیگدال را در بر می گیرد.
از سوی دیگر، نواحی مربوط به اطلاعات خروجی، غده هیپوتالاموس را شامل می شود. در این زمینه باید خاطر نشان نمود که تنظیم عواطف و مدیریت هیجانات، کارکرد اصلی و مهم سیستم لیمبیک به شمار می رود. ذکر این نکته ضروری به نظر می رسد که با آسیب و صدمه خوردن دستگاه لیمبیک، بیماری ها و مشکلات روانی نظیر افسردگی، در وجود فرد بروز پیدا می کند.
منبع: مرکز مشاوره رهیاب
