پوش باتن یا شستی، یک وسیله با مکانیزم سوئیچی است که به منظور کنترل عملکرد یک سیستم یا دستگاه استفاده می‌شود. این ابزار از جنس‌های مختلفی مانند پلاستیک، فلز یا باکالیت ساخته می‌شود تا دارای مقاومت و سختی مناسبی باشد. پوش باتن‌های فلزی و پلاستیکی همچنین دارای کنتاکت‌های کمکی می‌باشند که عملکرد آنها را بهبود می‌دهند. این وسایل با استفاده از مکانیزم سوئیچی خود، امکان کنترل دقیق‌تر بر روی سیستم یا دستگاه مورد نظر را فراهم می‌کنند.
سطح پوش باتن، به عنوان سری پوش باتن نیز شناخته می‌شود، و می‌تواند دارای دو سطح صاف و مسطح یا گود باشد، این اشکال می‌توانند شامل حالت انگشت‌دار یا کله‌ای باشند و گاهی هم حاوی کلیدی برای قفل کردن تجهیزات هستند. طراحی این سری پوش باتن معمولاً شکل گرد یا مربعی دارد که انعطاف بیشتری در استفاده و جایگذاری در سیستم‌ها و دستگاه‌های مختلف فراهم می‌کند.
دکمه یا سری پوش باتن به چندین روش مختلف فشار داده می‌شود، از جمله:
- فشار دادن سطحی با انگشت شست
- فشار دادن به صورت عمیق
- ضربه زدن
- مشت زدن
این انواع فشاردهی امکان کنترل متنوع‌تری را برای استفاده از دکمه یا سری پوش باتن ایجاد می‌کنند، از فشار سبک با انگشت تا فشار عمیق و حتی از طریق ضربه‌زدن یا مشت‌زدن.
متشکل از پیستون، فنر بازگشتی و مجموعه کنتاکت‌ها، پوش باتن به عنوان بخش حیاتی واحد‌های کنترلی و ابزارهای الکتریکی شناخته می‌شود. مدل‌های مختلفی از این پوش باتن وجود دارند. به عنوان مثال، شستی فشاری باز (NO) در حالت باز، جریانی را عبور نمی‌دهد. در صورتی که فشار اعمال نشود، پیستون با کمک فنر به حالت باز بازمی‌گردد. به علاوه، شستی‌های بسته (NC) برای کنترل و باز و بسته کردن یک مدار استفاده می‌شوند. در حالت عادی، کنتاکت‌ها بسته هستند و جریان در مدار حاضر است. اما با فشار دادن شستی، کنتاکت‌ها باز می‌شوند و جلوگیری از ورود جریان به مدار کنترل صورت می‌گیرد. این شستی‌ها به عنوان اتصال‌های آنی شناخته می‌شوند، زیرا تا زمانی که فشار به آنها اعمال نشود، باز هستند.
پوش باتن شنایدر یک ابزار با فنر داخلی است که تحت فشار عمل مورد نظر را انجام داده و به طور خودکار به حالت اولیه باز می‌گردد. مثلاً در مدل قفل‌شو، پوش باتن پس از فشردن، قفل می‌شود و با چرخش سری کله قارچی، مانند XB5AS542، در جهت عقربه‌های ساعت آزاد شده و به حالت اولیه باز می‌گردد.
در مدل قفل‌شو کلیددار نظیرXB4BS9442، با استفاده از کلیدی که روی سری کله قارچی نصب شده، امکان قفل کردن پوش باتن و جلوگیری از هر گونه فشردن و عملکرد غیرمجاز فراهم می‌شود. این استفاده معمولاً در مناطق عملیاتی حیاتی اهمیت دارد تا دسترسی تنها برای افراد واجد شرایط امکان‌پذیر باشد.
کدگذاری پوش باتن‌ها بر اساس رنگهای خاصی که به آنها اختصاص داده می‌شود، صورت می‌گیرد. این روش باعث جلوگیری از اشتباهات ممکن در فشردن دکمه‌ها توسط اپراتورها می‌شود.
پوش باتن XB4BW3165 دارای بدنه از فلز کروم است و از عملکرد بازگشت فنری برخوردار است. این پوش باتن با رنگ سفید برای لامپ BA9s بدون لامپ استفاده می‌شود. تعداد کنتاکت کمکی در این محصول یک عدد NO و یک عددNC است و ولتاژ تغذیه برای راه‌اندازی این محصول کمتر از ۲۵۰ ولت می‌باشد.
پوش باتن‌ها از انواع مختلفی در شرکت اشنایدر موجود هستند که برای کنترل و قطع و وصل کنتاکتورها در سیستم‌های الکتریکی استفاده می‌شوند. این شستی‌ها کلیدهای لحظه‌ای هستند که با فشار دادن دکمه، تیغه‌های هادی را حرکت داده و دو کنتاکت را به یکدیگر متصل یا از هم جدا می‌کنند.
عملکرد این پوش باتن‌ها معمولاً توسط دست انسان انجام می‌شود، اما در برخی دستگاه‌ها از پدال (فرمان با پا) و حرکات مکانیکی دستگاه و ماشین (میکروسوئیچ) نیز بهره می‌برند. در مدارهای فرمان اغلب از دو نوع پوش باتن یا شستی استفاده می‌شود، شستی وصل (استارت)، شستی قطع (استپ) و ترکیب هر دو. در ادامه، انواع پوش باتن اشنایدر به دقت بررسی خواهند شد.
شستی استارت یک ابزار کاربردی است که با اعمال فشار یا انگیزه، کنتاکت‌ها را به هم وصل می‌کند. این شستی در وضعیت عادی به صورت باز قرار دارد و با فشار دادن یا لمس کوتاه مدت، بسته می‌شود. یک فنر در داخل شستی استارت وجود دارد که باعث بازگشت به حالت اولیه می‌شود. عموماً رنگ استاندارد برای شستی استارت سبز یا مشکی است، اما ممکن است در رنگهای متنوع دیگر نیز تولید شود.
شستی استاپ نیز یک ابزار مشابه است که با اعمال فشار یا انگیزه، کنتاکت وصل را قطع می‌کند. در وضعیت عادی، این شستی بسته است و با فشار دادن به صورت لحظه‌ای، باز می‌شود. در داخل شستی استاپ هم یک فنر وجود دارد که بازگشت آن را تضمین می‌کند، اما مدار کنتاکتور با استفاده از یک تیغه کمکی (کنتاکت باز) به حالت وصل باقی می‌ماند. در برخی موارد، عدم استفاده از کمکی ممکن است منجر به عدم پایداری در مدار شود.
واضح است که وقتی ما کنتاکتور را از طریق شستی استاپ قطع می‌کنیم، اگر جریان برق شبکه قطع شود، مدار کنتاکتور نیز قطع می‌شود و با بازگشت جریان برق، کنتاکتور به صورت خودکار وصل نمی‌شود تا زمانی که مجدداً با استفاده از شستی استارت مدار را فعال کنیم. رنگ معمولی برای شستی استاپ به رنگ قرمز است.
شستی استارت – استوپ دوبل به‌عنوان یک ترکیب از شستی استارت و شستی استوپ، در سیستم‌های الکتریکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع شستی با یک شماره دو رقمی مشخص می‌شود که تعداد تیغه‌های باز (استارت) و بسته (استوپ) را نشان می‌دهد. به‌عنوان مثال، شستی استوپ – استارت دوبل با شماره ۱۱، یک شستی استارت تکی با شماره ۱۰ و یک شستی استوپ تکی با شماره ۰۱ است. عدد ۳۲ نیز یک شستی ترکیبی با پنج تیغه است، سه تیغه استارت و دو تیغه استوپ را نمایان می‌کند. جهت فلش بر روی نمادهای شستی‌ها، جهت نیرو برای بازگشت فنر به حالت اولیه را مشخص می‌کند.در نقشه‌های برقی، دستگاه‌ها معمولاً در حالت قطع (خاموش نرمال) قرار دارند و تیغه‌ها از سمت چپ به راست اتصال می‌یابند. نقشه‌های اتصال، اگر امکان وجود داشته باشد، به صورت عمودی و به ویژه برای مدارهای فرمان نمایش داده می‌شوند.
ساختار شستی‌های اشنایدر از ترکیبی از پیستون، فنر بازگرداننده و مجموعه کنتاکت‌ها تشکیل شده است. در تصویر، یک شستی فشاری باز (NO) نشان داده شده است که در حالت باز، جریانی از آن عبور نمی‌کند. هنگامی که فشار از شستی برداشته می‌شود، پیستون با کمک فنر به وضعیت باز بازمی‌گردد.
شستی‌های بسته (NC) نیز جهت باز و بسته کردن یک مدار استفاده می‌شوند. در وضعیت عادی، کنتاکت‌ها بسته هستند و جریان در مدار کنترل حضور دارد. با فشردن شستی، کنتاکت‌ها باز می‌شوند و ورود جریان به مدار کنترل ممنوع می‌شود. این نوع شستی‌ها از نوع اتصال آنی هستند، زیرا کنتاکت‌ها تا زمانی که پیستون فشار داده می‌شود باز می‌مانند.
شستی‌ها به‌گونه‌ای ساخته می‌شوند که وقتی یک شستی در حالت استارت قرار می‌گیرد، می‌تواند برای یک مدار دیگر به‌عنوان استوپ عمل کند. این شستی‌ها دارای کنتاکت‌های باز (NO) و کنتاکت‌های بسته (NC) هستند. در برخی موارد، هر دو نوع کنتاکت باز و بسته در یک شستی استفاده می‌شود. شستی‌های فشاری ۲۲ میلیمتری حداکثر می‌توانند ۶ مدار را کنترل کنند، اما شستی‌های فشاری ۳۰ میلیمتری در بیشترین حالت می‌توانند ۱۶ مدار را کنترل ک
کدهای رنگی برای پوش باتن‌ها و نمایشگرهای نوری در تابلوهای ساختمان و دستگاه‌های کنترل مورد استفاده قرار می‌گیرند، به‌صورتی که با توجه به استانداردهای بین‌المللی مانند IEC-204-DIN 4818، هر رنگ معنای خاصی را نمایان می‌کند. این کدهای رنگی، اطلاعاتی ارائه می‌دهند که اجازه می‌دهند عملیات مختلفی را در دستگاه‌ها و تابلوهای کنترلی انجام دهند.
شستی‌های قرمز رنگ برای قطع و خاموش کردن عملیات استفاده می‌شوند. هنگام فشار دادن این شستی، موتور یا موتورهایی قطع می‌شوند.
شستی‌های قرمز قارچی، به‌صورت اضطراری در مدارهای کنترلی برای خاموش کردن به‌کار می‌روند و همراه با برچسب زرد استفاده می‌شوند.
استفاده از شستی‌های سبز یا سیاه برای وصل کردن یا راه‌اندازی در دستگاه‌ها می‌باشد. این شستی‌ها می‌توانند موتورها را به منبع تغذیه وصل کنند یا عملکرد خاصی را در دستگاه‌های الکتریکی فراهم کنند.
شستی‌های زرد برای راه‌اندازی در حالت غیر نرمال مورد استفاده قرار می‌گیرند، مثلاً در راه‌اندازی موتور در جهت عکس حالت نرمال یا برای حرکتی جهت دوری از خطر. با فشردن این شستی، تمام قسمت‌هایی که قبلاً وصل شده بودند، قطع می‌شوند.
شستی‌های سفید و آبی به‌عنوان نمایانگرهای چندمنظوره برای هر مقصود دیگری قابل استفاده هستند و به توصیه‌های استاندارد بین‌المللی IEC-204-DIN 4818 عمل می‌کنند.
جعبه فرمان پوش باتن یک ابزار بسیار موثر برای نصب سریع و آسان تجهیزات فرمان دستی و چراغ‌های سیگنالی می‌باشد، از جمله شستی‌های قطع اضطراری و دیگر موارد مرتبط. این جعبه امکان نصب شستی‌های فرمان و چراغ‌های سیگنال با قطر ۲۲ میلیمتر را فراهم می‌کند، از جمله محصولات مانند چراغ سیگنال سبز پلاستیکی با کد (XB5AVB3) و یا شستی اضطراری با کله قارچی پلاستیکی (XB5AS542).
طراحی جعبه فرمان اشنایدر با محیط اطراف هماهنگی بالا و قابلیت کامل بازیافت محصول، از جمله مزایای آن محسوب می‌شود. این محصول با دسته محصولات Premium سبز شناخته می‌شود.
جعبه‌های فرمان الکتریکی اشنایدر بر اساس نیازهای مختلف کاربران طراحی و ساخته شده‌اند، از تک دکمه تا دو دکمه و سه دکمه و غیره. به عنوان نمونه، می‌توان به محصول XALD02 از خط محصولات Harmony XALD اشنایدر الکتریک اشاره کرد، که یک جعبه فرمان بدون پوش باتن دو دکمه است. این جعبه از مواد پلی‌کربنات ساخته شده و دارای محفظه با رنگ خاکستری روشن و درپوش با رنگ خاکستری تیره است.
این محصول با کارایی آسان و قابلیت نصب سریع، دمای قابل قبول برای نصب و استفاده در بازه‌ای از ۴۰ تا ۷۰ درجه سانتیگراد را داراست و همچنین دارای درجه حفاظتIK03 بر اساس استانداردEN 50102 می‌باشد.
به عنوان یکی از محصولات متنوع پوش باتن‌های الکتریکی اشنایدر، پوش باتن امرجنسی کله قارچی یکی از مدل‌های با عملکرد ویژه است که برای فرمان‌های اضطراری مورد استفاده قرار می‌گیرد. این پوش باتن از مدل XB5 بوده و دارای قفل مکانیکی برای فرمان‌های اضطراری است. ساختار بدنه این محصول از مواد پلاستیکی و اتصالات آلیاژ نقره‌ای ساخته شده است و ولتاژ مورد نیاز برای استفاده از این محصول در بازه ۱۲۰ تا ۶۰۰ ولت AC یا DC قرار دارد.
این نوع امرجنسی کلید قطع اضطراری اشنایدر، مانند یک پوش باتن استوپ عمل می‌کند که به کنتاکتور متصل می‌شود؛ یعنی با فشار دادن پوش باتن، کنتاکتور قطع می‌شود و از این راه هشداری صادر می‌شود.
دارای قطر ۲۲ میلیمتر بدون لامپ سیگنال، این محصول دارای یک کنتاکتNC است که با سرعت آهسته(Slow-Break) عمل می‌کند. یکی از ویژگی‌های این پوش باتن امرجنسی، قفل مکانیکی است که با فشار دادن پوش باتن، محصول را قفل می‌کند و تنها با چرخش سری در جهت عقربه‌های ساعت، از حالت قفل خارج و آزاد می‌شود. بنابراین، برای نصب این محصول در تابلو برق، توجه به این ویژگی‌ها توصیه می‌شود.
با توجه به محصولات متنوع شرکت اشنایدر الکتریک، تفاوت‌های کلیدی بین پوش باتن و کلید امرجنسی و کلید قطع اضطراری وجود دارد:
این نوع پوش باتن به طور مستقیم مدار را قطع می‌کند. سرعت باز شدن کنتاکت‌های NC و تولید فرمان قطع (OFF) بسته به سرعت فشار داده شدن پوش باتن است و در برخی مواقع، فرمان قطع (OFF) ممکن است قبل از قفل شدن مکانیسم فعال شود.
این نوع پوش باتن عملکرد مشابه کلید قطع اضطراری با عملکرد قفل مکانیکی دارد و مدار را مستقیماً قطع می‌کند. سرعت باز شدن کنتاکت‌های NC و تولید فرمان قطع(OFF) نیز به سرعت فشار داده شده روی پوش باتن وابسته است.
برای اجرای مکانیسم قفل‌گذاری و بازکردن مدار از طریق کنتاکت‌های NC، انرژی ذخیره شده در فنر مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نشان می‌دهد که مکانیسم قفل‌گذاری تنها با دستور قطع (OFF) فعال می‌شود و فرمان قطع (OFF) نیز بدون قفل کردن سیستم صادر نمی‌شود.
محدودیت‌ها و استانداردهای مربوط به عملکرد پوش باتن و کلید قطع اضطراری در حوزه صنعت و ماشین‌آلات از اهمیت بسیاری برخوردار است. استفاده از این اجزای ایمنی، همانند کلیدهای قطع اضطراری، تحت قوانین و استانداردهایی همچون ۲۰۰۶/۴۲/EC، EN/IEC 60204-1، EN ISO 13850 و IEN/IEC 60947-5-5 مورد تأیید وضوابط قرار گرفته است. این استانداردها تأکید دارند که کلیدهای اضطراری باید قابلیت اعمال قفل‌گذاری را داشته باشند و فعالیت یکی از این اجزا بدون دیگری ممکن نیست.
استفاده از کلیدهای امرجنسی در ماشین‌آلات و دستگاه‌های صنعتی به عنوان یکی از روش‌های کاهش خطرات حادثه‌ای مورد توجه است. این استانداردها با هدف کاهش خطرات ناشی از حوادث مانند شوک‌های الکتریکی یا خطر آتش‌سوزی در محیط‌های صنعتی، نیازمندی به امکان قفل‌گذاری در کلیدهای اضطراری را تأکید کرده‌اند.
موازنه میان کلیدهای امرجنسی با مکانیسم قفل‌گذاری از جمله موارد مهم در استانداردها است. در صورت استفاده از مکانیزم تریگری در پوش باتن، این امر الزامی نیست؛ اما وجود این قابلیت باعث ایجاد یک محیط کار ایمن‌تر و کاهش خطرات مرتبط با آن می‌شود.
نتیجه گیری
به معرفی گسترده‌ای از پوش باتن و کلیدهای قطع اضطراری از شرکت اشنایدر الکتریک پرداختیم. این بررسی با معرفی انواع شستی‌ها از جمله استارت، استوپ، و استارت-استوپ دوبل آغاز شد که عملکرد هرکدام از آنها را به تفصیل شرح دادیم. سپس به مطالعه ساختار پوش باتن و ارزش استفاده از جعبه فرمان اشنایدر پرداختیم.
در قسمت دیگری، تفاوت‌های میان پوش باتن و کلید امرجنسی با کلید قطع اضطراری را برجسته کردیم و نقش هریک در مواقع اورژانس و حفظ ایمنی دستگاه‌های صنعتی را بررسی کردیم. این بخش نیز با مرور استانداردها و قوانین مرتبط با عملکرد این اجزا، به تأکید بر نکات ایمنی در نصب و استفاده از آنها پایان یافت.
در آخرین بخش، به شرحی از کدهای رنگی پوش باتن اشنایدر پرداختیم و نحوه استفاده از این کدها در تابلوها و دستگاه‌های برقی را شرح دادیم. این مقاله به خواننده اطلاعات کاملی ارائه کرده است تا با انتخاب و استفاده صحیح از این تجهیزات، ایمنی و بهره‌وری مناسب را در سیستم‌های برقی خود تضمین کند.
