در این مقاله، قصد داریم کلیدهای گردان و انواع آنها را برای شما توضیح دهیم. لطفاً همراه ما باشید تا به نتایج کامل و خوبی در این نوشتار برسیم.
ابتدا به تعریف کلیدها می‌پردازیم.
از زمانی که اولین کلید روشنایی توسط جان هنری هولمز در سال ۱۸۸۴ اختراع شد، فناوری کلیدها به طور قابل توجهی پیشرفت کرده است. با توجه به پیشرفت‌های علم و فناوری و کشف انواع لوازم الکتریکی، به ویژه کلیدها و پریزها، امروزه شاهد تولید انواع مختلف کلیدها و پریزها با مدل‌ها و کاربردهای متنوع هستیم.
کلید، وسیله‌ای مکانیکی است که قادر به اتصال، قطع و عبور جریان‌ها در شرایط عادی مدار است. این مکانیزم می‌تواند شرایط بارهای اضافی مشخص شده را هم پشتیبانی کند و همچنین ممکن است در شرایط غیرعادی مدار، مانند اتصال کوتاه، جریان را عبور دهد.
کلید ممکن است بتواند جریان‌های اتصال کوتاه را اتصال دهد، اما قادر به قطع این جریان نباشد.
عملکرد کلید برق دو حالت دارد، به طور کامل روشن (با بستن کنتاکت‌های آن) یا به طور کامل خاموش (با باز کردن کنتاکت‌های آن).
هنگامی که کنتاکت‌های یک کلید بسته می‌شوند، سوئیچ مسیر بسته‌ای را برای گذر جریان ایجاد می‌کند و از این رو انرژی منبع به بار می‌رسد و بار آن را مصرف می‌کند. به طور کلی، کلید وسیله‌ای است که با تغییر حالت، قادر به قطع یا اتصال و تغییر وضعیت مدار الکتریکی می‌شود.
با توجه به اهمیت بسیار زیادی که سیستم‌های روشنایی در تمامی اماکن عمومی و خصوصی دارند، در تولید و طراحی تمامی این عناصر، رعایت استانداردهای لازم و اصول خاصی امری ضروری است. این لوازم و تجهیزات روشنایی باید با ویژگی‌های منحصر به فرد و با رعایت کامل نکات ایمنی تولید شوند.
با توجه به ارتباط مستقیم کلیدها و پریزها با انرژی برق، طراحی و ساخت آنها باید حتماً تمامی موارد ایمنی مربوطه را در نظر بگیرد. انواع مختلف کلیدهای برق وجود دارد؛ برخی از آنها برای استفاده در محیط‌های باز و مرطوب به گونه‌ای طراحی شده‌اند که ضدآب باشند و در مکان‌های عمومی، پریزهای کریستالی با دکوراسیون شیک و لوکس مورد استفاده قرار می‌گیرند، همچنین با توجه به سلیقه و نیازهای افراد انتخاب می‌شوند.
کلیدهای برق در کاربردهای متنوعی از جمله خانگی، صنعتی، نظامی و غیره مورد استفاده قرار می‌گیرند. در برخی موارد از کلیدزنی چندراهه (مانند سیم‌کشی ساختمان) استفاده می‌شود که دو یا چند کلید به هم متصل می‌شوند تا بار را از بیش از یک نقطه کنترل کرد.
کلیدهای گردان با لوازم جانبی و ویژگی‌های منحصر به فرد برای کاربردهای مختلفی عرضه می‌شوند و در بخش‌های مختلف صنعت کاربرد دارند. این کلیدها برای تامین و تغذیه انرژی دستگاه‌های صنعتی مختلف و جلوگیری از قطعی ناخواسته وظایف دیگری را نیز انجام می‌دهند.
امروزه، کلیدهای گردان در انواع مختلفی عرضه می‌شوند که شامل موارد زیر است:
- کلید گردان یک‌طرفه
- کلید گردان دوطرفه
- کلید گردان تکفاز
- کلید گردان سه فاز
- کلید گردان ستاره‌ای
- کلید گردان دالاندر
- کلید گردان ولتمتر
- کلید گردان آمپرمتر
این کلیدها با توجه به موقعیت‌ها و ویژگی‌های خاصی که برای آنها طراحی شده استفاده می‌شوند. کارشناسان برق صنعتی با استفاده از این کلیدها جریان برق مورد نیاز دستگاه‌ها و ماشین‌آلات مختلف را تنظیم و برقرار می‌نمایند. به طور کلی، این کلیدها موجب افزایش ایمنی فرایند تولید و جلوگیری از آسیب‌های مختلف ناشی از جریان برق می‌گردند.
به طور کلی، کلیدها از نظر عملکرد به دو دسته تقسیم می‌شوند:
۱. کلیدهای غیر قابل قطع زیر بار یا سکسیونر (C)
۲. کلیدهای قابل قطع زیر بار یا دژنکتور (D)
این کلیدها در دو نوع مکانیکی و الکترونیکی در بازار ارائه می‌شوند. کلیدهای مکانیکی با جابجایی، فشار دادن، رها کردن یا اتصال کنتاکت‌ها فعال می‌شوند. اما کلیدهای الکترونیکی برای کنترل مدار نیازی به تماس فیزیکی ندارند و با عمل نیمه‌هادی تشکیل‌دهنده آنها فعال می‌شوند.
از ساده‌ترین راه‌های کنترل وسایل برقی، استفاده از انواع کلیدهای صنعتی است. با توجه به مکان و نیاز به قدرت مورد استفاده، این کلیدها به شکل‌های متفاوتی ساخته می‌شوند.
مکانیزم این کلیدها با یکدیگر متفاوت است و در دسته‌های مختلفی تولید می‌شوند. عمل تغییر حالت کلیدهای صنعتی از نیروی مکانیکی ناشی می‌شود و بر اساس اینکه این نیروی مکانیکی به صورت مستقیم بر روی کلید اعمال شود یا توسط انرژی دیگری مانند الکتریسته، می‌توان آنها را به سه دسته‌ی کلیدهای ساده یا دستی، کلیدهای مرکب و کلیدهای حفاظتی تقسیم کرد.
این نوع کلیدها از جمله کلید اهرمی، کلید غلطکی، کلید زبانه‌ای، سلکتور سوئیچ، و کلید گردان است. این کلیدها برای تغییر حالت، نیاز به انرژی مکانیکی دارند که این عمل به طور مستقیم بر روی خود کلید انجام می‌شود. آنها به صورت‌های یک پل، دو پل، سه پل و غیره ساخته می‌شوند و از نظر ساختمان و قطع و وصل ولتاژ خود نیز به چند دسته تقسیم می‌شوند. همچنین، کلیدهای مرکب شامل کنتاکتور، کلید محافظ موتور، کلید اتوماتیک، کلید مینیاتوری، کلید فیوز و کلیدهای سه فاز می‌باشند.
طبق عوامل مختلفی، از جمله روش تحریک (کلیدهای دستی، محدود و فرایندی)، تعداد کنتاکت‌ها (کلیدهای تک کنتاکت و چند کنتاکت)، تعداد پل‌ها و راه‌ها، نوع عملکرد و ساختار (دکمه‌ای، اهرمی، گردان، جوی‌استیک و غیره)، وضعیت (کلیدهای لحظه‌ای و قفل‌شونده) و غیره، می‌توان کلیدهای مکانیکی را به دسته‌های مختلف تقسیم کرد.
بر اساس تعداد پل‌ها و راه‌ها، کلیدها به انواع زیر تقسیم می‌شود:
این کلید دارای یک کلید پایه قطع و وصل است که از یک کنتاکت ورودی و یک کنتاکت خروجی تشکیل شده است. این کلید می‌تواند قطع و وصل یک مدار تکی را انجام دهد و آن را خاموش و روشن کند. کنتاکت‌های کلید یک راهه تک پل می‌توانند به یکی از دو صورت، در حالت عادی باز (Normally Open) و در حالت عادی بسته (Normally Closed) باشد.
این کلید دارای سه ترمینال است، یک کنتاکت ورودی و دو کنتاکت خروجی. این بدان معناست که این کلید از از دو وضعیت ON و یک وضعیت OFFتشکیل شده است. در بیشتر مدارها، از این انواع کلید برق برای تغییر جهت اتصال ورودی بین دو گزینه خروجی استفاده می‌شود.
این کلید یکی از انواع کلید برق است که از چهار ترمینال، شامل دو کنتاکت ورودی و دو کنتاکت خروجی تشکیل شده است. کلید تک راهه دو پل به صورت جداگانه عمل می‌کند که همزمان عمل قطع یا وصل را انجام می‌دهند. این کلید فقط یک وضعیت ON دارد، اما می‌تواند دو کنتاکت را همزمان فعال کند، به طوری که هر کنتاکت ورودی به کنتاکت خروجی مربوطه متصل می‌شود.
این کلید یک کلید (قطع و وصل) دوتایی است که از دو وضعیت ON تشکیل شده است. کلید دو راهه دو پل شش ترمینال، شامل دو کنتاکت ورودی و چهار کنتاکت خروجی دارد و جداگانه رفتار می‌کند که به طور همزمان کار می‌کند. دو کنتاکت ورودی در یک وضعیت به یک مجموعه از کنتاکت‌های خروجی و در وضعیت دیگر به مجموعه‌ای دیگر از کنتاکت‌های خروجی متصل می‌شوند.
برای نگهداری بهتر تأسیسات روشنائی، برق صنعتی، سیم و کابل و ماشین آلات در برابر اضافه بار و جریان اتصال کوتاه از فیوز، کلید-فیوز و کلیدهای اتوماتیک استفاده می‌شود.
اما موردی که وجود دارد این است که اولاً فیوزها همیشه نمی‌توانند عمل حفاظت موضعی و سلکتیو را در انواع مختلف شبکه‌ها بطور کامل و بدون خطا انجام نمایند و در ثانیاً بعلت اینکه در شبکه سه فاز در موقع زیادی جریان اغلب قطع سه فاز بطور همزمان لازم و ضروری است، به همین علت نمی‌توان همیشه در یک زمان از فیوز و کلید-فیوز استفاده نمود.
ضمن اینکه گاهی در بعضی موارد باید از شبکه‌های توزیع، به محض برگشت جریان (ولتاژ) یا افت بیش از حد مجاز ولتاژ، مدار بطور خودکار قطع و آلارم‌های لازم را روشن کند.
همانگونه که در بالا نیز اشاره شد، کلیدهای مکانیکی از لحاظ نوع عملکرد و ساختار به ساختارهایی همچون دکمه‌ای، اهرمی، جوی‌استیک و گردان تقسیم می‌شوند. کلید گردان برای اتصال یک خط به یکی از چند خط دیگر استفاده می‌شوند.
کلید گردان یک نوع کلید برق صنعتی برای قطع و وصل کردن جریان است. این کلید یک سوئیچ است که با گردش خود، عملکرد مدار را کنترل می‌کند. از یک محور و بازوهای کنتاکت تشکیل شده است و با چرخش محور کلید در جهت عقربه‌های ساعت یا برعکس، کنتاکت‌ها تغییر وضعیت می‌دهند.
این دسته از کلیدها جزو پرکاربردترین کلیدها در تابلوهای برق است و صرفاً برای قطع و وصل مدارات قدرت به کار می‌روند و عموماً به صورت گردان ساخته می‌شوند.
کلید گردان در صورت نیاز می‌تواند با کمک نیروی دست جریان برق را قطع یا وصل کند و در مقابل تغییرات جریان مقاومت بسیار زیادی دارد. این محصول معمولاً برای ولتاژ پایین مورد استفاده قرار می‌گیرد. کلیدهای گردان از مواد رسانای مقاوم در برابر سایش ساخته شده‌اند. با چرخاندن شفت، تماس‌ها توسط کام‌ها باز یا بسته می‌شوند.
کلید گردان می‌تواند برای ایجاد وقفه در سوئیچینگ، رانش جریان الکتریکی و موتورهای کنترل استفاده شود. زمینه کاربرد انواع کلید گردان خطوط تولید انواع قطعات و دستگاه‌های صنعتی است.
کلیدهای گردان همراه با لوازم جانبی و ویژگی‌های مخصوص برای کاربردهای مختلف طراحی می‌شوند. هر یک از این کلیدها در بخشی از صنعت کاربرد دارند. از این کلیدها برای تامین و تغذیه انرژی دستگاه‌های صنعتی مختلف برای پیشگیری از قطعی ناخواسته و مواردی از این دست استفاده می‌شود.
نمونه‌ای از این کلیدها سلکتورهای بورد در تجهیزات اندازه‌گیری الکتریکی، سلکتور کانال در دستگاه‌های ارتباطی و سلکتور باند در رادیوهای چند بانده است. کلیدهای گردان شامل یک یا چند کنتاکت متحرک (دستگیره) و بیش از یک کنتاکت ثابت است.
از کلید گردان برای تغذیه دستگاه‌ها و خطوط تولید در کارخانه‌ها و مراکز صنعتی استفاده می‌شود. برای موقعیت‌ها و فشارهای برق مختلف، کلیدهای گردان متفاوتی طراحی و تولید می‌شود. این سوئیچ‌ها با آرایش متفاوتی برای کنتاکت‌ها ارائه می‌شوند؛ مانند تک پل ۱۲ راهه، ۳ پل ۴ راهه، ۲ پل ۶ راهه و ۴ پل ۳ راهه.
کلیدهای گردان برای قطع و وصل مدارها و منابع تغذیه، کلیدهای دوطرفه(برق شهر و ژنراتور)،کلیدهای چند مرحله ای(سلکتور سوئیچ)، کلید آمپرمتر ، کلید ولت متر و کلید جابجایی فازهای موتور مثل ستاره – مثلث و غیره را شامل می‌شود.
کلیدهای گردان از مواد رسانای مقاوم در برابر سایش ساخته شده‌اند. با چرخاندن شفت، تماس‌ها توسط کام‌ها باز یا بسته می‌شوند. اغلب تعدادی از کام‌ها بر روی یک شفت نشسته‌اند که به طور همزمان چندین جفت تماس را تغییر یا تعویض می‌کند.
نکته‌ای که در مورد این کلیدها باید به آن دقت نمود این است که این کلیدها فقط و فقط وظیفه قطع و وصل کردن را دارند و برای مواردی نظیر کلیدزنی، توزیع و سیستم‌های چنج اور در تابلوی طراحی شده مورد استفاده قرار می‌گیرند.
دلیل کاربری آسان و ارزان قیمت بودن، کلید گردان از طرفداران زیادی برخوردار است. کلید گردان می‌تواند برای ایجاد وقفه در، سوئیچینگ، رانش جریان الکتریکی و موتورهای کنترل استفاده شود. زمینه کاربرد انواع کلید گردان خطوط تولید انواع قطعات و دستگاه‌های صنعتی است.
بعضی از کلیدهای گردان با عنوانکلیدهای ایمنی که دسته ی زرد و قرمز رنگی دارند، می توانند شامل حالت اینترلاک نیز شوند.معمولا اینترلاک به گونه ای تعبیه گردیده که وقتی کلید روی حالت قطع قرار گرفت درب تابلو باز گردد. از طرفی این کلیدها ویژگی قفل و نشانه گذاری در حالت قطع را دارا می باشند.به همین دلیل فقط در مواقعی می توان روی تجهیزات داخلی تابلو کار نمود که کلید روی حالت قطع قرار گرفته باشد. کلیدهای ایمنی از نوع قابل قطع زیر بار نامی بوده و باید بتوانند جریان بزرگترین الکتروموتور موجود در شبکه را در حالت رتور قفل شده قطع نمایند.
کلیدهای گردان بر اساس نوع کارایی به دسته‌های زیر تقسیم می‌شوند: کلید گردان یک طرفه، کلید گردان دو طرفه، کلید گردان چپ گرد-راست گرد تکفاز، کلید گردان چپگرد-راستگرد سه فاز، کلید گردان ستاره-مثلث، کلید گردان دلاندر (برای الکتروموتورهای دلاندر)، کلید گردان ولتمتر و کلید گردان آمپرمتر. سوئیچ‌های چرخشی که توسط کلیدهای گردان ارائه می‌شوند، برای ایجاد یا قطع عملیات با چرخش سوئیچ به موقعیت‌های مختلف استفاده می‌شود.
این محصول به صورت همزمان می‌تواند مدارهای سه فاز با ولتاژ‌های ۴۰۰ و ۸۰ ولت و مدارهای الکتریکی با ولتاژ ۱۲۰ ولت را کنترل کند. هر یک از انواع کلیدهای گردان برای شرایط و موقعیت‌های خاصی طراحی شده‌اند. کارشناسان برق صنعتی با استفاده از این کلیدها جریان برق مورد نیاز دستگاه‌ها و ماشین‌آلات مختلف را تنظیم و برقرار می‌کنند. این کلیدها باعث افزایش ایمنی فرایند تولید و جلوگیری از آسیب‌های مختلف ناشی از جریان برق می‌شوند.
انواع مختلفی از لوازم جانبی برای کلیدهای گردان در دسترس هستند. به عنوان مثال، تعداد دسته‌های نصب شده با دست و یا پیچ که دارای صفحات جلو یا بدون صفحات جلو، صفحات جلو جداگانه با یا بدون حکاکی، کلیدهای اضافی، پوشش‌ها، و کیت‌های نصب می‌باشند.
در مرحله اول خرید کلید گردان، باید با توجه به میزان تقریبی آمپر کلید و تنوع کلیدهای مورد تقاضا، و ملاحظات اقتصادی و محل مورد استفاده، سری مناسب کلید گردان انتخاب شود.
کلید گردان‌های سری Tدر محدوده آمپری ۱۲ الی ۴۰ قرار دارند. این سری، علاوه بر ظاهر زیبا و مطلوب، دارای درجه حفاظت بالا است؛ به طوری که قسمت قطع و وصل آن دارای ضریب حفاظت IP۶۵ (حفاظت کامل در برابر گرد و غبار و پاشش آب تحت فشار از تمام جهات) و بدنه کلید و ترمینال‌ها دارای ضریب حفاظت IP۲۰ (ترمینال‌های حفاظت شده توسط درپوش) می‌باشد.
در مرحله بعدی، با توجه به نوع بار الکتریکی مورد نظر که باید توسط کلید گردان قطع یا وصل یا کنترل شود، و تعاریف مربوط به رده‌های کاربردی، آمپر کلید گردان و کد آن انتخاب می‌شود. کد آمپری کلید گردان عددی سه رقمی است. پس از آن، با توجه به عملکرد مورد نیاز کلید گردان از نظر تعداد کنتاکت‌های قطع و وصل، تعداد حالات چرخشی، زوایای چرخش، ترتیب اتصالات و نحوه علامت‌گذاری ترمینال‌ها، کد عملکرد کلید گردان انتخاب می‌شود.
کد عملکرد کلید گردان برای هر سری کلید یکسان است. در مرحله آخر، با توجه به روش نصب مورد نظر (روی تابلو، کف تابلو، اینترلاک با درب تابلو، یا نصب داخل جعبه روکار دیواری)، و همچنین نوع و شکل مکانیزم قطع و وصل، رنگ صفحه و دسته، و درجه حفاظت، کد مدل کلید تعیین می‌شود.
کلید گردان به عنوان یکی از تجهیزات ضروری برای تأمین برق دستگاه‌ها و تجهیزات صنعتی، اهمیت زیادی دارد. این کلید نقش بسیار مهمی در ایمنی و تأمین انرژی ماشین‌آلات صنعتی دارد. به دلیل سادگی و قیمت مناسب آن، کلید گردان به عنوان یکی از تجهیزات معمول در تابلوهای برق صنعتی و تابلوهای کنترلی استفاده می‌شود. انواع معتبر کلید گردان با قیمت مناسب در بازار موجود هستند.
برای خرید این محصول و اطلاع از قیمت آن، می‌توانید با کارشناسان مجرب در حوزه الکتروشایلی تماس بگیرید و کلید گردان مورد نظر خود را انتخاب و خریداری نمایید.
